КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Зыходным пунктам разваг у гэтым артыку/іе бы/ю цверджанне, што: «... бе/іарускае народнае мастацтва ёсць дзіўна блізкім не да народнага мастацтва суседніх с/іавянскіх народаў, а/іе — да народнага мастацтва /іітоўскага народу. Народнае мастацтва Бе/іарусаў і /Іітоўцаў вырас/іа на адной аснове мастацтва перыяду нэа/ііту й затрыма/іа характар дэкарацыйны ...» Дас/іедчык спыняецца на старас- вецкай аздобе матэрыялаў «першародных» для беларусаў — кераміцы, тканіне, вырабах з дрэва. Сваяцтва «бе/іарускага й /іітоўскага народнага мастацтва т/іумачыцца хіба супо/іьнай праз даўжэйшы час дзяржаўнасьцю, утратай бе/іарускім і /іітоўскім народамі ў/іаснай ш/іяхты, а такжа супо/іьным гістарычным лёсам гэтых народаў як ся/іянскіх». Агу/іьным, лічыць Дрэма, з’яўляецца і непарыўнасць народнага мастацтва абодвух этнасаў з навако/іьнай прыродай, з «зям/іёй-карміце/іькай», з сялянскім космасам, увасаб/іеннем, «працягам і дапаўненнем прыроды» якога ёсць творчасць. Заўважаючы этнічную розніцу ў мыс/іенні, адчуваннях і тэмпераменце народаў, Дрэма акцэнтуе ўвагу чытача на агу/іьным, першароднымі э/іеменце, якім з’яў/іяецца тып арнамента ў мастацтве /іітоўцаў і бе/іарусаў, арнамента «чыста тэхнічнага, г. зн. абумоў/іенага свомасцямі матэрыя/іу й пры/іаддзья да абраб/іеньня. Яго арна- Бабуля. Ул. Дрэма ментыка з лінейнымі й пласка-геаметрычнымі матывамі выражае непасрэдныя й рачовыя адносіны да матэрыялу, тэхнікі і мастацтва. Мастацтва гэтых народаў ухі/іяецца ад /іішняе пустое гутаркі, /іітаратурнасці й усякіх выдуманых прадметных ілюзіяў і прыродна-рас/іінных матываў. Фантазія гэтых народаў ёсць такая ба- гатая, што патрабуе, не стараючыся зусім пазычыць у прыродзе, знайсці непа/іічоную ко/іькасць матываў і камбінацыяў». У 1928 г. у Менску ІнБе/іКу/іьт выдаў том «Нарысаў з гісторыі Бе/іарускага Мастацтва», сгвораны першапачына/іьнікам бе/іарускай мастацтвазнаўчай навукі дацэнтам БДУ Міка/іаем Міка/іаевічам Шчакаціхіным. У падг/іаве «Орнамэнтыка нэо/іітычнае эпохі» навуковец, апісваючы матэрыял з калекцыі БелДзяржМузея, робіць назіранні і высновы, датычна тыпу арнамента, сугучныя тым, да якіх пазней прыйшоў Дрэма. А/іе бе/іарускі навуковец заўважае: «формы бе/іарускага неолетычнага орнаменту... які мае праста/іінейны характар, знаходзяць сабе досыць б/іізкія аналёгіі ў помніках скандынаўскага нэо/ііту і прыба/іцкіх старажытнасцях...» (Апрача гэтага, М. Шчакаціхін, на праўду, адзначаў яшчэ і паўднева-візантыйскі ўп/іыў). Ці мог Дрэма ведаць працу Шчакаціхіна? Хутчэй за ўсе, так. Me, з пэўнасцю адказаць на гэтае пытанне маж/ііва, зазірнуўшы ў прыватныя архівы сп. Уладаса. Дак/іадна іншае. /Іітоўскі мастацтвазнаўца, як і Шчакаціхін, быў знаёмы з работамі нямецкіх даследчыкаў: прафф. П. Вебера — аўтара манаграфіі «Ві/іьня» і А. Іппе/ія. Д-ра Альберта Іппе/ія, афіцэра штаба 10-й Арміі, пры якім Ф. Рушчыц выдаў у 1916 г. некалькі нумароў газеты, таго д-ра Іппе/ія, што ўвёў ва ўжытак (павод/іе меркавання М. Шчакаціхіна «не без удзе/іу беларускіх дзеячоў», а менавіта I. /Іуцкевіча) паняцце «бе/іаруская мастацкая шко/іа». Доказна-факталагічную базу дас/іедчыка Дрэма выкарыстоўваў дзе/ія засведчання ў бе/іарускім на- родным мастацтве антычных (грэцкіх) формаў і матываў. Высновы, ка/іі не сведчаць аб поўнай канцэптуальнай завершанасці і бясспрэчнасці меркаванняў аўтара, то ясна вызначаюць кірунак яго думкі. Цікава гэта і тым, што думкі і меркаванні гэтыя бы/іі сугучныя настроям і зразуме/іыя пэўнаму колу ві/іенскіх інтэ/іектуа/іьных э/ііт напярэдадні II Сусветнай. Артыку/і, надрукаваны ў «Ка/іосьсях», варты не то/іькі пільнай увагі гісторыкаў мастацтва, але і ўвядзення яго ў бо/іьш шырокі грамадскі ўжытак. Ад верасня 1939 г. цікаўнасць Дрэмы да Беларусі хаваецца ў ценю значных падзеяў у Еўропе, калейдаскапічна-драматычнай змене ўладаў у Вільні. 3 захопам Саветамі /Іітвы Беларускі музей падпарадкоўваецца Інстытуту /Іетуаністыкі, а дырэктарам яго прызначаецца бы/іы супрацоўнік Інстытута ДУЕ Мар’ян Пецюкевіч. Неўзабаве на працу туды прыходзяць даўнія прыяцелі і калегі па выкладанні малявання у рускай гімназіі, 1939-1941 гг. — П. Сергіевіч і Ул. Дрэма. Гэтая старонка жыцця і дзейнасці /іітоўскага MacTana, спадзяемся, будзе ўдакладняцца, бо нават шаноўны паэт Т. Венцлава ў кнізе «Імёны Вільні» ў біяграме, прысвечанай Дрэму, ўпусціў факт працы яго ў Віленскім Беларускім Музэі. Скрутныя часіны фашыстоўскай нава/іы сталіся сур’ёзным выпрабаваннем братэрства і шчырасці адносінаў да бе/іарусаў з боку літоўскай грамады. Да гонару мастака, ён не паддаўся нямецкай прапагандзе, адпрэчыў довады нацыянал-радыкалаў, не марыў ён і пра хуткі прыход «вызваліцеляў». Ка/іі ж беларускія сябры (відаць, Язэп Найдзюк) прапанавалі зрабіць мастацкае аздаб/іен- не паэмы «Рагнеда» /Іявона С/іучаніна (Шпакоўскага /1. Р.), небаракі-вяртанца з «будоў/іі сацыя/іізму» — Беламора-Балтыйскага кана/іу, а ў ваенныя часы шко/іьнага інспектара на С/іуччыне, Дрэма згадзіўся. Згадзіўся, не зважаючы на тое, што зыход вайны быў відавочны. Кніжачка (11 х 14 см.) Выдавецтва Шко/іьных Падручнікаў /Іітаратуры д/ія Мо/іадзі, надрукаваная ў Ві/іьні вясной 1944 г., атрыма/іася годнай. Прэзента- бельнасцю сваёй яна бы/іа абавязана мастаку. Апрача вок/іадкі, у цэнтры кампазіцыі якой манумента/іьная постаць крывіцкай княгіні Рагнеды з мячом і шчытом, з якога ва ўсе бакі свету праменіць Сонца, у тэксце шэсць і/іюстрацыяў. Выкананы яны ве/іьмі прыгожым пявуча-пластычным, /іёгкім контурным малюнкам у рэа/іістычна-фігуратыўнай манеры, з дакладнай мерай стылізацыі, вельмі ашчадным скарыстаннем светлаценю, з тактоўным ужываннем дэкарацыйных рас/іінных матываў, выяўленых срод- камі «лінейна-рыскавымі». Відавочна, што Ул. Дрэма стылёва спалучыў у адзінае паўночную традыцыю з паўднёва-візантыйскай. Першая і/іюстрацыя ўяў/іяе застаўку-пра/іог да першай г/іавы ў форме мініяцюрнай графічнай кампазіцыі. Астатнія маюць закрыты самакаштоўны характар і то літаральна адпавядаюць паэтычнаму рад- ку, то па змесце сюжэту (апавяда/іьнасці) ахоп/ііваюць поўную г/іаву, то аб’ядноўваюць змест нека/іькіх г/іаваў запар. «Князь на бе/іым кані, у з/іататканным сядле...» (Г/і. 5) «Разгара/іася сонцам Дзявочая кроў, Калі мо/іадзь Вя/іа карагоды.... Мятусі/іася вогнішча Бурным агнём, Асвят/іяючы Бога Яры/іу... А дзяўчаты На рэчцы Пускалі вянкі...»(ю, 11, 12 г/і.) «Рогвалад-князь ехаў разам з сынамі...»(17 гл.) «Бе/іай зданню стаіць... Кліча з ворагам /Іютым змагацца. Падымайся народ! К/іічуць сурмы цябе, На вя/іікае клічуць змаганне» (гог/і.) «Ў/іадзімер Стомлены I с/іавай і вайной» (34 г/і.) У цікавых і пяшчотна выкананых э/іементах архітэктурнага краявіду аўтарскія думкі падкрэс/ііваюцца супрацьстаў/іеннем чорнага і бе/іага ко/іераў. У/іадас Дрэма прапанаваў эстэтычнае, не спрошчанае, а/іе выразна-даступнае і разгорнутае прачытанне мастацкага твору, да якога быў падрыхтаваны сваімі папярэднімі пошукамі. Гэта быў ягоны асабісты даробак у мацаванне бе/іарускага духу. Зрабіў ён гэты крок па-ча/іавечы шчыра, прыгожа і прафесій- на. Паэма была адзначана рэцензентам Г. Альгердзічам (Антонам Адамовічам) у «Бе/іарускай Газэце», 31.05.1944 г. не то/іькі праз яе мастацка — паэтычную вартасць ды патрыятычна-выхаваўчую надзённасць, але і з-за немінаючай каштоўнасці, эстэтычнасці самога выдання. У весну 1944 г., калі бомбы сыпаліся на горад, Дрэма, рызыкуючы жыццём, ратаваў калекцыю Ві/іенскага Беларускага Музея. Ратаваўэкспанаты ітады, калі яны месціліся ў будынку Мастацкага інстытута на вул. Св. Ганны, куды былі перамешчаныя з Базыльянскіх муроў, занятых пад шпіталь, і тады, калі бібліятэка перахоўвалася ад «эвакуацыі» ў Нямеччыну ў касцё/іе Св. Міхаіла. Крокам сум/іення бы/ю яго выступ/іенне і пазней ў абарону цэльнасці калекцыі, калі лёс яе вырашаўся ўжо камуністычнымі ўладамі. Адразу па вайне Янка Шутовіч, каб абмеркаваць пытанне пераезду музея ў Мінск, склікаў супо/іьную нараду супрацоўнікаў і беларусаў-віленчукоў на 21 лістапада. Але ў прызначаны дзень дырэктар ва ўстанове не з’явіўся. Нарада не адбылася, бо 20 лістапада Шутовіч быў арыштаваны органамі НКУС і асуджаны на 15 гадоў працоўна-папраўчых лагераў. Музей застаўся ў Вільні і быў расфармаваны, а непадзельная гісторыка-культурная спадчына была раскідана паміж музеямі /Ііт.ССР і БССР. Так была перагорнута гэтая беларуская старонка літоўскага мастака, галоўнага захавальніка калекцыі Беларускага Музея Уладзіслава Дрэмы. ТАНГА ДЛЯ БЕЛАСТОЧЧЫНЫ (МАСТАК ПЁТР ПАЎЛЮЧУК) Акурат на досвітку міну/іага стагоддзя на Бе/іасточчыне ў гміне Арла на хутары Глоды жыў правас/іаўны бе/іарус Тарас. Быў ён знаным на ўсю акругу кавалём. Меў надзе/і аж у 16 гектараў. Але і пяцёра дзетак. Самы старэйшы сын Арцём быў самастойны і ўпэўнены ў сваіх сі/іах. Яшчэ перад вайной пайшоў у бе/іы свет шукаць /іепшай долі (традыцыйна — у Паўночнай Амерыцы). Другі — Віктар, рахманы ды праца/іюбівы, усё жыццё «трымаў сініцу ў руках», і, як і бацька, свой век (бо/іьш за 90 гадоў!) пражыў на спадчыннай зям/іі. Трэці — Пётр. П. Паўлючук Фота акадэмічных часоў Нарадзіўся Пётр 26 лютага 1904 года, як зазначана ва ў/іаснаручнай біяграфіі, і быў хрышчоны ў правас/іаўнай царкве Божага Нараджэння. У дзевяць гадоў скончыў мясцовую пачатковую шко/іу і таксама пайшоў у свет... I вярнуўся праз 66 гадоў... А/іе пра яго потым, бо ён і ёсць га/іоўны герой аповеду. Ма/юдшымі за яго былі Паве/і і Юрка. Дарэчы, Паве/і, адзіны з усіх братоў, хто вучыўся менавіта ў по/іьскай шко/іе. Яны не далёка адарваліся ад родных Г/юдаў і жы/іі адзін у Бе/іьску, другі ў Бе/іастоку. А/іе вернемся да Пятра. Здо/іьнасці пад/іетка заўважыў яго настаўнік у прыходскай шко/іе. «Найшчас/іівейшы дзень быў д/ія мяне, калі мне, пяцігадоваму, купілі фарбы. Мясцовы правас/іаўны святар сказаў бацькам, што яму не даводзі/іася бачыць такога здо/іьнага да матэматыкі і ма/іявання х/юпца» (з аўтабіяграфіі). У дзевяць гадоў скончыў пачатковую шко/іу, а з наступнага 1914 года «быў выгнаны праз казакоў да Расіі ў Першую сусветную вайну» у прычарнаморскія стэпы. «Там незваротна страціў даражэйшыя часы ма/іадосці», — так пазней запіша ён у аўтабіяграфіі. Рэвалюцыйныя падзеі заспе/іі сям’ю Паў/іючукоў у Саратаве на Во/ізе. Хапі/іа прыгодаў, ка/іі ў 1921 годзе фурманкамі, нераўнуючы як цыганы, усім табарам (сям’я— восем душ) дабіра/іася да роднага краю. Ужо ў По/іьшчы скончыў 7 к/іасаў гімназіі і быў прызваны на тэрміновую с/іужбу. У войску Пятру пашанцава/іа. С/іужыў неда/іёка ад дому, да таго ж яго здольнасць і прагу да ма/іявання заўважыў арты/іерыйскі капітан Бучынскі. Менавіта ён пазнаёміў шарагоўца Пятра Паўлючука са сваім братам Станіс/іавам. Той, у сваю чаргу, увёў юнака ў ко/іа сваіх сяброў з Акадэміі мастацтваў у Варшаве (тады яшчэ Вышэйшай шко/іы мастацтваў). Вучыўся ў Шко/іе афарміце/іьскага мастацтва, і ўжо то/іькі потым паступіў у акадэмію. Падчас познанскай выставы ў 1928 годзе ўда/іося падрабіць хоць не дужа багата, а/іе ж дзве тысячы з/іотых таксама не зашкодзі/іі.