Крыж памяці, меч лёсу
кароткі спіс войнаў, стратаў, рэпрэсіяў, якія зведала Беларусь за тысячагоддзе
Кастусь Тарасаў
Выдавец: Лекцыя
Памер: 119с.
Мінск 2001
лівайкі на Беларусь. Захоп і рабаванне Петрыкава і Слуцка.
1595 13 снежня, захоп казакамі Налівайкі Магілёва, рабунак і спаленне горада і замка.
1595 снежань, бітва шляхецкага войска Вялікага Княства з казацкімі загонамі Налівайкі і прымкнулымі да іх сялянамі на Буйніцкім полі.
1596 студзень, захоп і спусташэнне казакамі Налівайкі разам з паўсталымі сялянамі гарадоў Турава, Давыд-Гарадка, Пінска. Адыход Налівайкі на Украіну.
1599 дабраахвотны паход Яна Хадкевіча з уласнымі коннымі харугвамі ў Трансільванію на дапамогу князям Сяміграддзя, паўсталым супраць турак.
XVII стагоддзе
1600 пачатак 29-гадовай вайны федэратыўнай Рэчы Паспалітай са Швецыяй за панаванне на Балтыйскім моры.
1601 чэрвень, бітва пад Кукейносам паміж войскам Вялікага Княства, узначаленым Радзівілам Пяруном, і шведскім войскам.
1601 жнівень, абарона войскам Вялікага Княства Рыгі ад шведаў.
1601 голад ва ўсходніх і цэнтральных ваяводствах Беларусі ў сувязі з неўраджаем. Вясной 1602 года да голаду дадалася эпідэмія, што прывяло да масавага вы.мірання насельніцтва на Гомельшчыне і Магілёўшчыне.
1602 спаленне Віцебска і вынішчэнне гарадскога жыхарства загонам запарожскіх казакоў атамана Дубіны
1602 снежань, пачатак 4-месячнай паспяховай аблогі 2-тысячны.м войскам польнага гетмана Яна Хадкевіча шведскага гарнізона ў горадзе і замку Дэрпт (цяперашняе Тарту).
1603 верасень, дзікунскае забойсгпва перакладчыка і выдаўца Евангелля ў беларускай мове Васіля Цяпінскага роднымі пляменнікамі за выдаткі грошай на друкарню.
1603 стварэнне Аляксандрам Лісоўскім на Беларусі аддзелаў нерэгулярнай лёгкай конніцы з беднай шляхты і вольных людзей. Гэтыя аддзелы атрымалі назву лісаўчыкоў. Былі адметныя смеласцю, бязлітаснасцю і ахвотай да рабункаў. Ваявалі ў войску Ілжэдзмітрыя II, служылі каралю Жыгімонту Вазе, потым наймаліся да нямецкага імператара Фердынанда ду-
шыць чэшскае паўстанне 1620 года. На баку войска Рэчы Паспалітай удзельнічалі ў бітве з туркамі пад Хоцінам ў 1621 годзе. У мірныя гады пераўтвараліся ў шайкі рабаўнікоў. Канчаткова расфарміраваныя ў ібЗб годзе.
1604 верасень, перамога войска ВКЛ на чале з гетманам Янам Хадкевічам над шведскім
войскам пад Белым Каменем (у Эстоніі).
1604 удзел вайсковых аддзелаў беларускіх магнатаў у паходзе Ілжэдзмітрыя на Маскву. Бітва 15-тысячнага войска самазванца з 50-тысячным маскоўскім войскам пад НоўгарадСеверскім.
1605 21 студзеня, няўдалы бой палкоў Ілжэдзмітрыя з царскім войскам Васіля Шуйскага пад Дабрынічамі.
1605 • 27 верасня, перамога 4-тысячнага войска Вялікага Княства на чале з гетманам Янам Хадкевічам над 14-тысячным войскам шведаў каля вёскі Кірхгольм за 13 вёрстаў ад
Рыгі. Галоўнкую ролю адыгралі гусарскія палкі В.Войны і Я.Caneri. Беларусы ў гэтай бітве ўзялі 60 трафейных сцягоў разгромленых шведскіх харугваў. Шведы страцілі забітымі 6 тысяч чалавек, войска Я.Хадкевіча 100 забітымі.
1606 20 чэрвеня, паўстанне гараджанаў Магілёва супраць магістрата, ачоленае рамеснікамі Стахарам Мітковічам і Пётрам Кузьмінічам. Канчаткова задушана ўладамі ў 1610 годзе, актыўныя ўдзельнікі паўстання пакараны смерцю на шыбеніцы.
1607 6 ліпеня, перамога войска, узначаленага Янам Хадкевічам, над войскам ракашанаў (канфедэрацыі шляхты, скіраванай супраць караля Жыгімонта Вазы), якое ўзначальваў Януш Радзівіл.
1608 удзел беларускай шляхты ў паходзе на Маскву з тушынскім самазванцам (Ілжэдзмітрыем II).
1608 пачатак безвыніковай 15-месячнай аблогі беларуска-літоўскімі і польскімі аддзеламі на чале з Сапегам і Аляксандрам Лісоўскім Троіца-Сергіеўскай лаўры.
1609 4 сакавіка, узяцце штурмам 2-тысячным войскам гетмана вялікага Яна Хадкевіча горада Пярну, які абараняў шведскі гарнізон.
1609 пачатак 9-гадовай вайны Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай за вяртанне ВКЛ Смаленскай зямлі. Пачатак аблогі войскам Смаленска. Узяцце горада штурмам ў чэрвені 1611 года.
1609 11 ліпеня, спроба забойства праваслаўнымі ў Відьні уніяцкага мітрапаліта Іпація Пацея. На 70-гадовага мітрапаліта напаў гайдук і выцяў шабляй. Пацей паспеў засланіць галаву рукой, і шабля адсекла яму пальцы, перасекла кій і вопратку. Гайдука злавілі, збілі і назаўтра павесілі. Прозвішча яго было Тупэка
1610 другое паўстанне магілёўскіх гараджанаў.
1610 21 верасня, уваход ў Маскву польскага і беларускага войска на чале з Гансеўскім пасля абвяшчэння баярамі «рускім царом» каралевіча Уладзіслава Вазы.
1611 пачатак 2-гадовага мяцежу сялянаў бабруйскіх вёсак супраць правядзення валочнай памеры.
1611 29 сакавіка, задушэнне войскамі Гансеўскага ў Маскве паўстання гараджанаў супроць польска-беларускага гарнізона.
1612 верасень, баі войска Яна Хадкевіча з апаўчэннем князя Дзмітрыя Пажарскага каля Масквы.
1612 лістапад, вымушаная здача ў палон польска-беларускага гарнізона ў Маскоўскім Крамлі.
1613 аблога Смаленска маскоўскім войскам.
1613 красавік, пачатак будаўніцтва Жыровіцкага уніяцкага манастыра і царквы, дзе змяшчаўся цудатворны абраз Жыровіцкай Багародзіцы. Ствараў гэны найзначнейшы рэлігійны асяродак Язафат Кунцэвіч, фундатарамі былі Ян Мялешка, Даніла Солтан, Рыгор Трызна. Жыровіцкі абраз прыцягваў сотні тысяч пілігрымаў. Пасля прылучэння Беларусі да Расіі Жыровічы забраныя для праваслаўнай царквы.
1614 красавік, вызваленне палкамі Сапегі і Лісоўскага Смаленска ад маскоўскай аблогі.
1615 паход палкоў, на чале з Янам Кішкам і А.Лісоўскім на Старадуб і Бранск.
1615 князь Мікалай Радзівіл Сіротка заснаваў камандорства мальтыйскага ордэна ў Сталовічах над Шчарай.
1616 паўстанне гараджанаў Мазыра ў абарону сваіх правоў на гарадское самакіраванне. Захоп паўстанцамі замка. Сутычкі з каралеўскімі войскамі.
1616 пераможны бой сялянскіх атрадаў каля Глуска з шляхецкай харугвай Сянкевіча.
1617 паход каралевіча Уладзіслава Вазы на Маскву. Войска узначальваў гетман вялікі літоўскі Ян Хадкевіч. Саюзнікамі былі казакі гетмана Сагайдачнага, рэшткі паўстанцкіх аддзелаў Івана Балотнікава. Безвыніковы штурм Масквы.
1621 верасень, перамога ў шматдзённай бітве пад Хоцінам 70тысячнага войска Рэчы Паспалітай на чале з гетманам Янам Хадкевічам над 220-тысячным турэцка-татарскім войскам.
1622 аблога і ўзяцце палкамі гетмана польнага Крыштафа Радзівіла горада Мітавы.
1623 12 лістапада, мяцеж праваслаўных у Віцебску супраць уніяцкага біскупа Язафата Кунцэвіча. Быў жорстка забіты натоўпам, цела біскупа кінулі ў Дзвіну, прывязаўшы да шыі рыбацкую сетку з камянямі. 19 удзельнікаў забойства пакаралі смерцю, а яшчэ 80 уцяклі з горада. Язафат Кунцэвіч у 1643 годзе быў абвешчаны першым святым уніяцкай царквы на Беларусі.
1625 пачатак 4-гадовай вайны Рэчы Паспалітай са Швецыяй.
1632 пачатак 2-гадовай вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай за Смаленск.
1633 аблога маскоўскімі войскамі Смаленска, захоп Асвеі, Друі, Прапойска, Полацка.
1633 верасень, выступленне гараджанаў Магілёва супраць пастою каралеўскага войска. Пяць завадатараў выступлення пакараны смерцю.
1633 верасень, акружэнне аддзеламі войска Рэчы Паспалітай маскоўскага войска пад Смаленскам.
1633 аблога загонамі ўкраінскіх казакаў Гомельскага замка.
1633 -12 кастрычніка, узброены мяцеж гараджанаў Полацка супраць уніяцкага архібіскупа Селявы ў сувязі з рэлігійным уціскам.
1634 люты, падпісанне царскім ваяводам М. Шэйнам капітуляцыі маскоўскага войска пад Смаленскам.
1647 мяцеж жыхарства ў Цяляханах. Бой з шляхецкімі аддзеламі.
1648 красавік, пачатак казацкага паўстання Хмяльніцкага на Украіне, якое перайшло ў антыфеадальную вайну і захапіла Беларусь. Вайна цягнулася з перапынкамі да 1667 года і набыла назву Патопа. На Беларусі за гэты час загінула 52 працэнты насельніцтва. Ва ўсходніх паветах і на Міншчыне страты насельніцтва складалі да 75 працэнтаў.
1648 15 верасня, расстрэл у Брэсце салдатамі уніяцкай харугвы публіцыста, ігумена Сімяонаўскага манастыра Афанасія Філіповіча за адмову выракчыся праваслаўнай веры. У жніўні 1649 года кананізаваны царквой як святы прападобны пакутнік.
1648 20-22 верасня, разгром казацкімі палкамі шляхецкага войска Рэчы Паспалітай пад Піляўцамі.
1648 верасень, захоп украінскімі казакамі палкоўніка Главацкага горада Гомеля, вынішчэнне ўсіх каталікоў і габрэяў.
1648 кастрычнік, паўстанне гараджанаў Бабруйска, перамога паўстанцаў каля горада над атрадамі харужага літоўскага Паца.
1648 лістапад, войска стражніка ВКЛ князя Мірскага ўзяло штурмам Пінск. Былі забітыя 3000 абаронцаў горада, іхныя дзеці і жонкі таксама былі бязлітасна пасечаныя.
1648 30 снежня, у Ігумене мясцовыя паўстанцкія аддзелы разграмілі войска харунжага літоўскага Паца.
1649 з-за недароду збожжа галодны год на Беларусі, мноства сялянскіх двароў вымерлі.
1649 -13 студзеня, бой смалявіцкіх жыхароў з двума палкамі наёмнага войска, узначаленых Данаваем
1649 16 студзеня, знішчэнне каля Менска наёмных палкоў Данавая казакамі і паўсталымі сялянамі.
1649 люты, 4-тыднёвая аблога Бабруйска войскам польнага пісара Валовіча. Узяцце Бабруйска шляхецкім войскам з-за здрады праваслаўнага духавенства і купцоў. Ноччу яны расчынілі гарадскія вароты і пакінулі горад, а ў Бабруйск ўварваліся харугвы польнага гетмана Януша Радзівіла. Гетман жорстка расправіўся і з казакамн, і з паўстанцамі-гараджана.мі, і са здраднікамн (на кол пасадзілі 100 чалавек, 150 забілі, 800 пакаралі адсячэннем рукі, усяго паўстанцаў загінула больш за 3 000). Загінула за час баёў у горадзе болей за 4 тысячы чалавек.
1649 17 чэрвеня, разгром войскамі гетмана Януша Радзівіла 7тысячнага атрада ўкраінскіх казакоў Іллі Галоты і паўсталых
1649
1651
1652
1654
1654
1654
1654
1654
1654
1654
сялянаў каля Загалля на Прыпяці.
30 ліпеня, бітва пад Лоевым войска Вялікага Княства на
чале з Янушам Радзівілам з 30-тысячным войскам, якое ачольваў казацкі палкоўнік Міхаіл Крычэўскі. Палову войска складалі казацкія палкі з Украіны, палову паўсталыя сяляне. Па-
ранены Крычэўскі, які патрапіў у палон, адмовіўся ад прапановы Радзівіла перайсці на службу да яго і скончыў жыццё, разбіўшы галаву аб гарматнае кола.
- 4 жніўня, ўзяцце Кіева войскам ВКЛ на чале з князем Янушам Радзівілам.
- маравая пошасць на абшары віленскага ваяводства. Памерлыя ляжалі на дарогах, не было каму іх пахаваць.
КНІГІ ОНЛАЙН
