Лагодны цмок
Кэнэт Грэхэм, Эдыт Нэсбіт, Лэсьлі Поўлз Хартлі
Выдавец: Беларускі гуманітарны адукацыйна-культурны цэнтр
Памер: 119с.
Мінск 1993
x
Конрад ведаў, што гэта не зусім так. Хоць Рудольф і лічыўся за веселуна і зуха, але траціў ён няшмат, і сякія-такія грошы ў яго вяліся. А сам Конрад, хоць зарабляў не шмат, але зусім нічога не траціў.
Калі ты паабяцаеш згуляць вяселле праз два ты-
дні,— маліў ён,— я аддам табе ўсе мае грошы і не nailfly ва ўніверсітэт, а застануся лесарубам.
Уявіце сабе, як цяжка было беднаму хлопцу зрабіць такую прапанову. Але Рудольф толькі пасмяяўся.
— Трымай свае грошы, даражэнькі Конрад, яны спатрэбяцца, калі прыйдзе твая чарга біцца з цмокам.
Такі адказ Конрада зусім не абнадзеіў, і ён пачаў думаць, якім іншым чынам уратаваць брата. Кароль абяцаў засыпаць золатам таго, хто прыдумае, як пазбавіцца ад цмока. Старыя бабкі, калекі і адданыя мужы дасылалі розныя прапановы. Напрыклад, дазволіць якому прэтэндэнту на прынцэсіну руку пранікнуць у палац крадком,— прапанова не прайшла, бо нават калі ён і здолее прайсці ў палац, дык цмок усё роўна застанецца жывы і здаровы. Прапаноўвалі змяніць каралеўскага чарадзея на якога іншага, болып кампетэнтнага. На гэта міністр унутраных спраў адказаў, што на перавозе коней не мяняюць, што каралеўскі чарадзей мае сусветную вядомасць, што ніхто не ведае замка лепей чым ён, і, самае галоўнае, што чарадзей — адзіны прынцэсін сябар, і было б вельмі жорстка пакінуць яе без яго падтрымкі і парады.
Адзін разумнік (відаць, незадаволены ўладамі) нават дазволіў сабе заўвагу, што калі нічога не зменіцца, дык прынцэса так і застанецца ў дзеўках. Газеты паднялі яго на смех, і ён згубіў працу.
«Каб толькі я мог прабрацца ў палац,— марыў Конрад,— можа, я там што-небудзь бы прыдумаў. Трэба напісаць прынцэсе ліст, але вельмі тактоўна».
Ён пачаў пісаць ліст, але асадка не слухалася яго. Яна нібыта мела сваю волю, якая змагалася з ягонай. Замест каштоўных прапаноў на паперы з’яўляліся куртатыя фразы кшталту «маё жыццё ў вашай уладзе», «нельга жадаць лепшай смерці»... Стаміўшыся, ён дазволіў асадцы пісаць самой. Калі ліст быў гатовы, ён з жахам убачыў, што з-пад яго пяра выйшла невялічкае прызнанне ў каханні да прынцэсы, падобнае да тых, што амаль штодня змяшчалі газеты ў калонцы гістарычнай хронікі (якая не надта адрознівалася ад некралогаў). Конрад адкінуў паперку і пачаў пісаць зноў. Гэтым разам справа пайшла лепей. Ён паставіў подпіс, надпісаў на агортцы: «Прынцэсе Гэрміёне»— і занёс ліст на пошту. Хлопец ведаў, што прынцэса атрымае ягоны ліст толькі праз некалькі дзён, a то і тыдняў, бо ёй дасылаюць вельмі шмат лістоў...
Калі Конрад вярнуўся дадому, ён знайшоў у сваім пакоі Рудольфа, які стаяў каля стала і нешта трымаў У руцэ.
— Ха-ха-ха! — засмяяўся ён.— Я цябе раскусіў! Конрад не зразумеў, што той мае на ўвазе.
— Ага,— сказаў Рудольф, хаваючы рукі за спінай,— дык ты мне хлусіў. Ты сам закахаўся ў прынцэсу. Ты ўгаворваў мяне не біцца з цмокам, бо сам хочаш яго забіць і здабыць сабе славу!
Рудольф смяяўся, а напалоханы Конрад закрычаў:
— He, ты нічога не разумееш!
— Ану, паслухай,— сказаў Рудольф і пачаў чытаць Конрадава прызнанне ў каханні. Спачатку кпліва, по-
тым больш сур’ёзна, а скончыў са слязьмі ў вачах, голасам, які дрыжаў ад пачуццяў, што захапілі яго.
Хвіліну абодва маўчалі. Конрад працягнуў руку, каб забраць паперку, але Рудольф не аддаў яе.
— Аддай,— папрасіў Конрад.
— А навошта яна табе? — запытаў брат.
■— Я хачу яе спаліць! — закрычаў Конрад.
—■ He,— усміхнуўся Рудольф і ціхенька адштурхнуў Конрада.— Няхай пабудзе ў мяне, можа, калі прыдасца, хто ведае?!
Ён выйшаў, забраўшы паперку з сабой. Конрад гатовы быў памерці, бо зразумеў, што зрабіў дурасць.
Ён меў рацыю. Праз два дні Рудольф, паміж іншым, паведаміў, што прапанаваў сябе за прэтэндэнта на прывілей вызваліць прынцэсу Гэрміёну з-пад цмокавай улады і што ягоная прапанова была прынятая.
— Бойка адбудзецца ў аўторак,-— весела аб’явіў ён,— бедны стары цмок!
Маці загаласіла. Бацька моўчкі выйшаў з хаты і не вяртаўся больш за гадзіну. Конрад сядзеў, утаропіўшыся вачыма ў сцяну, і нічога вакол сябе не бачыў. Нарэшце ён запытаў:
— А як жа Шарлота?
— Ну,—■ легкадумна адказаў Рудольф,— яна рада, што я пайду. Яна ўсё разумее і сама вельмі шкадуе прынцэсу. «Я ведала, што ты захочаш біцца з цмокам,— сказала яна мне.— Я буду чакаць цябе».
— I гэта ўсё? — не паверыў Конрад.
— Яна мяне блаславіла.
Конрад задумаўся, потым запытаў:
— А ты прызнаўся ёй, што кахаеш прынцэсу?
Рудольфу зрабілася няёмка:
— Як бы я ёй такое сказаў? Гэта было б не надта прыгожа. Ну і потым, я ж не па-сапраўднаму кахаю прынцэсу. Проста тое прызнанне, што ты напісаў, прымусіла мяне адчуць, нібыта я яе кахаю. (Конрад згодна кіўнуў.) Я паспрабую кахаць яе, пакуль будзе ісці бойка. Калі цмок не паверыць мне, дык не выйдзе, і я згублю свой шанец. Але,— дадаў ён павесялеўшы,— я прачытаю тваё прызнанне, і гэта падмане
— А потым?
— Потым я вярнуся і ажанюся з Шарлотай. Яна мне верыць і ўсё разумее. А ты падаруеш нам крыху сваіх грошай, усе я не вазьму, бо я ж не хцівы.
Ён выйшаў пасвістваючы. Конрад самлеў ад жаху.
Каралеўскі палац, які шмат вякоў таму быў пабудаваны на скале, з трох бакоў абкружанай глыбокімі прорвамі, заўсёды лічыўся непрыступным. Казалі, што ў самой скале было выбіта больш пакояў, чым пабудавана з каменю на скале. У познія часы архітэктары ўпрыгожвалі толькі знешні выгляд палаца — дадавалі элегантныя вежкі ды балкончыкі.
Улюбёным прынцэсіным месцам у палацы быў пакой, так глыбока схаваны ў тоўшчы скалы, што сонечнае святло трапляла туды толькі пры дапамозе складанай сістэмы люстраў. Немагчыма было здагадацца, якая пара года на двары, бо цэлы год у каміне гарэў агонь. Уваход у гэты пакой быў толькі адзін — па стромкай вузкай лесвіцы, але, па чутках, выхадаў з яго было некалькі: цёмныя, нізкія праходы, якія, напэўна, вялі да патаемных сховішчаў у скале. Стагоддзямі ніхто імі не карыстаўся і не цікавіўся, але прынцэса захаплялася ўсім таямнічым і ведала праходы як свае пяць пальцаў. Часам яна нават палохала бацькоў — раптам узнікала перад імі нібыта з паветра.
Гэрміёна сядзела ў глыбокім фатэлі ля каміна і гар-
тала нейкія паперы. Прачытаць іх яна не магла, бо не хапала святла. Раптам на паперы ўпаў нечы цень. Прынцэса падняла вочы. Перад ёю стаяў чалавек. Як ён тут апынуўся, яна ведала не больш за нас з вамі, але зусім не здзівілася і не напалохалася.
— Ну што,— сказаў чарадзей (безумоўна, гэта быў ён),— ты ўсё яшчэ незадаволеная?
— Учора, прынамсі, усё прайшло цудоўна,— прашаптала прынцэса.
Ты прачытаеш мне, што ён сказаў? — папрасіў чарадзей.
— Дай святла,— загадала прынцэса.
У тую ж хвіліну пакой напоўніўся залацістым святлом. Гэрміёна гартала паперы.
— Рудольф, Рудольф,— мармытала яна.— А, вось і ён. Табе сапраўды цікава, што сказаў гэты небарака?
— Тое ж, што і іншыя?
— А што ж яшчэ? Але гэта асабліва ўдалы экземлляр,— хоць прынцэса й намагалася, каб яе голас гучаў абыякава, было відаць, што яна вельмі задаволеная.
Яе цень, які нібыта жыў сваім уласным жыццём, закалыхаўся, зморшчыўся і зрабіўся меней прыгожым. Прынцэса павярнула галаву і заўважыла гэта.
3н°Ў гэты цень за сваё,— раздражнёна сказала Гэрміёна і загадала чарадзею: — Прыбяры яго!
Цень знік.
Прынцэса ўтульней уладкавалася ў фатэлі і чароўным голасам, але імітуючы вясковае вымаўленне, пачала чытаць:
«Міласцівая Прынцэса!
Ва усе часы людзі шкадавалі мінулае і баяліся будучыні, але ніколі яійчэ гэта не было так слушна, як цяпер. Бо ў мінулым не было Прынцэсы Гэрміёны; у далёкай будучыні, мілы анёл (дай табе Бог жыць вечна), не будзе прынцэсы Гэрміёны — не будзе дзеля каго жыць, не будзе дзеля каго гінуць. Таму я кажу: няшчаснае ўчора, горкае заўтра! Я бласлаўляю сённяшні дзень, бласлаўляю гэтыя чароўныя хвіліны, калі жыццё і смерць зліліся ў адно, каб саслужыць табе апошнюю службу, каб праспяваць апойінюю песню!»
Прынцэса змоўкла, потым запытала звычайным голасам:
— Хіба ён не заслужыў, каб яго з’елі?
— Заслужыў, Ваша высокасць, яшчэ й як!
— А цяпер,— зноў загаварыла прынцэса, і яе голас загучаў жыва і ўсхвалявана,— я хачу прачытаць табе нешта зусім іншага кшталту. Нічога падобнага я яшчэ не атрымлівала.
Ціхутка, нібы сабака, які завінаваціўся, зноў прабраўшыся на сцяну, цень паказаў, што прынцэса нахмурылася ў задуменні.
Было з чаго. Ліст быў напраўду вельмі дзіўны. Аўтар шчыра прызнаваўся, што ён не надта смелы, не надта моцны і зусім не ўмее біцца. Ён нават мышэй баіцца, дык што ён можа супраць цмока? Ён пісаў, што прынцэса, якая, на яго погляд, вылучаецца не толькі прыгажосцю, але і немалым розумам, першая зразумее марнасць гэткай ахвяры. Але ён увесь час думае пра
яе, шкадуе яе і быў бы шчаслівы зрабіць для яе якуюнебудзь, хай сабе і невялічкую, паслугу. Ягонае сэрца сціскаецца, калі ён уяўляе, як пакутуе бедная прынцэса, калі чакае зыходу бойкі паміж цмокам і яе чарговым рыцарам. Як ён хацеў бы палегчыць гэтыя цяжкія хвіліны! Ён лічыў бы за вялікі гонар, каб Гэрміёна дазволіла яму пабыць побач (няхай нават за дзвярыма) у горкі час выпрабавання.
— Шкада, што не магу гэтага дазволіць,— уздыхнула прынцэса.— Ён мне падабаецца. Мне падабаецца, што ён не прапануе аддаць сваё жыццё. Мне падабаецца, што ён разумее, што жанчыне не надта прыемна глядзець, як мужчыны гінуць праз сваю пыху ды славалюбства. Мне падабаецца, што ён лічыць мяне разумнай. Мне падабаецца, што ён шануе мае пачуцці і гатовы быць побач у цяжкую хвіліну, хоць ніякай славы гэтым не здабудзе. Я ўпэўненая, што, каб ён быў побач, дык заўсёды ведаў бы, у якім я гуморы, і што мне патрэбна, ён увесь час клапаціўся б пра мяне. Ах, ён падабаецца мне з тысячы розных прычын! Мне нават падаецца, што я кахаю яго!
— Ваша высокасць! Ваша высокасць! — занерваваўся чарадзей.— Прыгадайце, калі ласка, умовы заклінання.
— Паўтары мне іх, я забылася,— загадала прынцэса.
— Калі ён любіць,
А ты не,
Дык хутка быць
Яму ў труне,— весела прапеў чарадзей.
— Вось і ўсё, што трэба ведаць,— уздыхнула прынцэса, якая, праўду кажучы, цудоўна памятала заклінанне,— бо так заўжды было, так заўжды і будзе. Што ж, кажы далей.
— Калі ён любіць, Як і ты, Дык шанец ёсць, Але які? — прадэкламаваў чарадзей крыху цішэй.
КНІГІ ОНЛАЙН
