Легенда пра Тыля Уленшпігеля
Роберт Бёрнс, Шарль Дэ Кастэр
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 264с.
Мінск 2013
— Мы не плацім наперад, — панура сказаўУленшпігель.
— Значыць, я атрымаю грошы з тваёй спадчыны.
— Вампіры кормяцца трупамі, — адказаў Уленшпігель.
— Так, — сказаў адзін з сышчыкаў, — яны забралі ў прапаведнікаў больш за трыста каролусаў. Сёння тое-сёе перападзе Жыліне.
Жыліна заспявала:
Хутчэй жа, птушкаловы, Бяжыце да мяне!
I золата ў кішэні, I птушкам ужо канец!
I, ўсміхаючыся, яна дадала:
— Вып’ем!
— Вып’ем! — сказалі сышчыкі.
— Вып’ем у славу божую, — сказала старая. Дзверы пазамыканы, вокны ў кратах, птушкі ў клетцы. Вып’ем!
— Вып’ем! — сказаў Уленшпігель.
— Вып’ем! — сказаўЛаме.
— Вып’ем! — сказалі сямёра.
— Вып’ем! — сказалі сышчыкі.
— Вып’ем! — сказала Жыліна, і зноў заспявала яе віёла. — Я прыгожая. Самога архангела завабіла б я ў пастку сваімі спевамі.
— Вып’ем, калі так! — закрычаў Уленшпігель. — Падай, старая, самага лепшага віна. Хачу, каб агонь прабег па маіх жылах.
— Вып’ем, — сказала Жыліна. — Яшчэ дзясятак такіх пяшкуроў, як ты, і справа будзе зроблена.
Старая падала віна. Сышчыкі пілі ірагаталі.Уленшпігель, Ламе і мяснікі, седзячы за сваім сталом, кідалі дзяўчатам вяндліну, каўбасу, бутэлькі. Тыя лавілі пачастунак на ляту і смяяліся.
Старая дастала з шафы свечку і сказала Уленшпігелю:
— Калі ідуць на касцёр, трымаюць у руках сальную свечку. Вось, вазьмі сабе гэтую. Яна табе хутка прыгадзіцца.
— Вып’ем! — сказаў Уленшпігель.
— Вып’ем! — сказалі сямёра.
— Хочаш, каб кат прабіў табе язык распаленым жалезам? — спытала старая.
— Зручней свісцець будзе, — сказаў Уленшпігель. — Вып’ем!
— Прыйду паглядзець на цябе, калі будзеш калыхацца на шыбеніцы, — сказала старая.
— Сцеражыся! Вяроўка парвецца, і я скінуся на тваю морду, красуня. Вып’ем!
— А што ты скажаш, калі табе выпякуць кляймо на лбе?
— Скажу, што кат памыліўся. Замест таго каб засмажыць свінню Стэвеніху, ён абварыў парасё Уленшпігеля. Вып’ем!
— У такім разе цябе прывяжуць да чатырох галер і раздзяруць на часткі.
— Акулы з’ядуць мяне, а тое, што ім не спадабаецца, з’ясі ты, красуня. Вып’ем!
— Вазьмі, Уленшпігель, з’еш свечку. Цёмна будзе ў пекла прабірацца.
— Я добра бачу. Напрыклад, я вельмі добра бачу твой свіны лыч, галубка. Вып’ем!
Раптам Уленшпігель пастукаў сваім бакалам і пачаў раўнамерна біць па стале далонямі — так, як робяць абойшчыкі, калі раўняюць воўну для матрацаў.
— Час, фламандцы, бакалам звінець! — сказаў Уленшпігель.
Так крычаць фламандскія гулякі, калі распачынаюць сварку і бойку.
— Час, фламандцы, бакалам звінець! — сказалі хорам мяснікі і таксама ўдарылі аб стол далонямі.
Зрабілася ціха. Жыліна збялела. Старая ўздрыганулася за сваёй стойкай.
— Хіба гэтыя сямёра з імі? — загаварылі сышчыкі паміж сабой.
Але мяснікі падміргвалі ім, каб супакоіць, а самі ўсё мацней паўтаралі за Уленшпігелем:
— Час, фламандцы, бакалам звінець! Час, фламандцы, бакалам звінець!
Уленшпігель біў па стале ўсё мацней і мацней. Мяснікі таксама. Шклянкі, кубкі, міскі, бутэлькі пачалі памалу скакаць. Уленшпігель біў усё мацней. Пасуда пачала падаць і разбівацца. I ўсё больш раўнамерна і моцна гучаў гэты страшны прыпеў:
— Час, фламандцы, бакалам звінець!
— Ох, — сказала старая, — яны пераб’юць усю пасуду! Са страху клыкі яе яшчэ больш вылезлі з рота. I шалёнай злосцю загарэлася душа Уленшпігеля. Ламе і мяснікі абкружалі яго поўныя рашучасці. He спыняючы свайго аднастайнага спявання, яны схапілі бакалы і пачалі біць імі па стале, пакуль не разбілі іх на кавалкі. Тады яны селі верхам на свае крэслы і выцягнулі свае даўгія нажы. Спяванне рабілася ўсё гучнейшым і гучнейшым, і вось ужо ўсе шыбы ў доме зазвінелі. Як раз’юшаныя чэрці, мяснікі захадзілі па пакоі.
— Час, фламандцы, бакалам звінець! — спявалі яны, Сышчыкі, калоцячыся ад страху, схапіліся за свае ланцугі і вяроўкі. Але мяснікі, Уленшпігель і Ламе пахавалі нажы і ўзяліся за свае цяжкія дубовыя крэслы. Трасучы імі над галавой, яны кінуліся наперад і пачалі крышыць усё, што трапляла ім пад рукі. Мэбля, шыбы, куфры, міскі, шклянкі, бакалы, бутэлькі — былі разбіты ўшчэнт. Сышчыкаў збілі без усякай літасці, не кранулі адных толькі дзяўчат. I пры гэтым усе спявалі, размахваючы сваімі крэсламі:
— Час, фламандцы, бакалам звінець! Час, фламандцы, бакалам звінець!
Між тым Уленшпігель даў Стэвенісе па вуху і садраў ключы з яе пояса. Потым ён дастаў звязку сальных свечак і загадаў старой есці іх адну за адной.
— Гэтую ты з’ясі за шыбеніцу, — гаварыў ён пры гэтым, — гэтую за кляймо; гэтую за мой прабіты язык; гэтую за галеры, якія раздзяруць мае цела; гэтую за твой шпіёнскі прытулак; а гэтыя астатнія для майго задавальнення.
Дзяўчаты смяяліся, бачачы, як старая стараецца выплюнуць свечку. Толькі Жыліна, бледная, як смерць, нерухома сядзела ў кутку. Вочы яе патухлі. На вуснах блукала збянтэжаная ўсмешка. Яна трымала перад сабой віёлу і, здавалася, была гатова абараняцца ёй.
Мяснікі звязалі сышчыкаў вяроўкамі і ланцугамі. Тыя не супраціўляліся: яны ведалі, што мяснікі без літасці скрышаць іх сваімі нажамі.
I ўсё той жа аднастайны напеў гучаў у паветры:
— Час, фламандцы, бакалам звінець! Час, фламандцы, бакалам звінець!
Нарэшце Уленшпігель даў знак спяваць цішэй і сказаў сышчыкам і дзяўчатам:
— Той, хто крыкне, — памрэ.
— Памрэ, — сказалі мяснікі.
— Мы будзем маўчаць, — сказалі дзяўчаты. — He крыўдзі нас, Уленшпігель!
Толькі Жыліна сядзела скурчыўшыся ў сваім кутку. Яна не ведала, што ёй рабіць, і з жахам прыціскала да сябе сваю віёлу.
— Час, фламандцы, бакалам звінець! — мармыталі сямёра.
— Усе вы ў нашай уладзе, — казаў Уленшпігель. — Ноч цёмная, рака недалёка. Можна і ўтапіцца, калі скінуць з берага. Гарадскія вароты замкнуты. Калі варта і чула шум, яна не кранецца з месца. У якім шынку не шумяць добрыя фламандцы? I так, маўчыце — крыкі вам не дапамогуць.
Вы пойдзеце ў Петэгем, каб далучыцца да гёзаў? — спытаў ён мяснікоў.
— Так, — сказалі яны.
— А адтуль да мора?
— Так.
— Ці нельга каго з сышчыкаў узяць да нас на службу?
— Ніклас і Іос ніколі не праследавалі рэфарматаў.
— Нам можна даверыцца, — сказалі Ніклас і Іос.
— Вось вам дваццаць каролусаў, — сказаўУленшпігель.
— Дваццаць каролусаў! — закрычалі астатнія сышчыкі. — За такія грошы і мы згодны служыць прынцу Аранскаму. Дай нам па дзесяці каролусаў, і мы скажам суддзі ўсё, што ты загадаеш.
— Час, фламандцы, бакалам звінець! — глуха мармыталі сямёра.
— Вас звязанымі прывязуць да гёзаў, — сказаў Уленшпігель, — там убачым, што далей рабіць з вамі. Памятайце, што калі вы надумаецеся ўцякаць, вас павесяць. А калі вас міне вяроўка, то вы не пазбавіцеся ад нажа.
— Мы служым таму, хто добра плаціць, — сказалі сышчыкі.
— Час, фламандцы, бакалам звінець! — паўтаралі сямёра, пастукваючы па стале чарапкамі збаноў.
— Жыліну, старую і трох дзяўчат таксама вазьміце з сабой, — сказаў Уленшпігель. — Калі хто-небудзь з іх паспрабуе ўцякаць, зашыйце таго ў мех і кіньце ў рэчку.
— Ён не забіў мяне! — ускрыкнула Жыліна і кінулася на шыю Уленшпігелю. Дзяўчаты рэўніва сачылі за імі.
— Ён без памяці ад яе, — шапталі яны адна адной. Пад покрывам ночы накіраваліся ў Петэгем. Мяснікі вялі сышчыкаў і дзяўчат і мармыталі, не перастаючы:
— Час, фламандцы, бакалам звінець! Час, фламандцы, бакалам звінець!
На світанні яны ўбачылі лагер. Уленшпігель заспяваў жаўранкам, і крык пеўня адказаў яму. Сышчыкаў і дзяўчат пасадзілі пад варту. Аднак на трэці дзень Жыліну знайшлі мёртвай: сэрца яе было праколата доўгім тылам. Дзяўчаты
сказалі, што Жыліну забіла Стэвеніха. Старую судзілі, і яна прызналася ва ўсім. Яна забіла Жыліну таму, што тая адносілася да яе як да сваёй служанкі. Старую павялі ў лес і павесілі.
Між тым два сышчыкі, падкупленыя Уленшпігелем, з’явіліся ў Картрэйк і заявілі суддзям:
— Дарэмна думаюць, што прапаведнікі забіты Уленшпігелем і Ламе Гудзаком. Гэтыя людзі — верныя слугі герцага. Мы самі бачылі іх пропускі. Прапаведнікаў забілі два купцы з Гента — адзін тоўсты, другі хударлявы. У хуткім часе пасля гэтага забойства купцы разграмілі шынок Стэвеніхі і ўцяклі ў Францыю. Мы хацелі іх схапіць, але нам перашкодзілі сямёра мяснікоў, якія сталі на іх бок. Нас схапілі і адпусцілі толькі тады, калі мы былі ўжо ў Францыі. Але ўсё ж чатыры сышчыкі сочаць за імі і чакаюць ад вас падмацавання, каб схапіць нягоднікаў.
Суддзі далі сышчыкам па два каролусы і падзякавалі іх за верную службу.
АУленшпігель і Ламе накіраваліся з Петэгема спачатку ў Гент, потым у Бруге. Адтуль Уленшпігель збіраўся ў Даме, дзе бедная Неле даўно ўжо чакала свайго каханага.
Раздзел 17
АБ ТЫМ, ЯК У ДАМЕ З’ЯВІЎСЯ ДЗІВОСНЫ ВОЎК
Аднойчы ўночы Неле абудзілі нейчыя гучныя крыкі. Крыкі чуліся з вуліцы.
Неле кінулася ўніз і адчыніла дзверы. Насустрач ёй бегла Катліна.
— Ратуй мяне! — крычала яна. — Ратуй мяне! Там воўк! Воўк!
Далёка у полі пачулася гучнае выццё. Дрыжучы ад страху, Неле запаліла ўсе свечкі і моцна абняла маці.
— Што здарылася? — спытала яна.
Катліна шалёнымі вачыма паглядзела на агонь і сказала:
— Вось і загінулі чэрці. Воўк, воўк вые ў полі.
— Куды ты хадзіла? — спытала Неле.
— Ганс крычаў арлом, — сказала Катліна. — Я выйшла. Ён сказаў: «Выпі гэтага чараўніцкага напітку». Я выпіла. Ён павёў мяне да канала і сказаў: «Катліна, я хутка прынясу табе семсот каролусаў, і ты аддасі іх Уленшпігелю. Вось табе два каролусы на сукенку. Хутка я дам табе цэлую тысячу». «Тысячу! — сказала я. — Тады я буду багатая». «Так, — сказаў ён. — А ці няма іншых багатых жанчын у Даме?» «Я не ведаю», — сказала я. «Даведайся і скажы мне ў: наступны раз», — сказаў ён.
«Рабілася холадна. Туман слаўся над палямі. Сухія галінкі падалі з дрэваў на дарогу. Месяц блішчаў. Вада ў канале свяцілася безліччу агеньчыкаў. «Гэта ноч ваўкалакаў, — сказаў Ганс. — Усе грэшныя людзі выйшлі сёння з пекла. Трэба тры разы перахрысціцца левай рукой і сказаць: «Соль! Соль! Соль!». Тады яны табе нічога не зробяць».
Ганс пайшоў. Я засталася адна, бразгаючы сваімі каролусамі. Раптам бачу: вылез на бераг воўк і пайшоў па насыпе. Морда зялёная, шэрсць белая і сухія травінкі заблыталіся ў ёй. Я крыкнула: «Соль! Соль! Соль!» і тройчы перахрысцілася. Але воўк не спужаўся. Я кінулася ўцякаць. Ён — за мной. I ледзь было не дагнаў мяне. Я чула, як ён ляскае зубамі за маёй спіной, і думала: вось зараз схопіць за плячо. Але я бегла хутчэй за яго. На рагу вуліцы Чаплі я ўбачыла начнога вартаўніка з ліхтаром. «Не бойся, Катліна, я правяду цябе дадому», — сказаў ён. «Воўк! Воўк!» — мармытала я. Вартаўнік узяў мяне за руку і павёў. I рука яго таксама дрыжэла ад страху».
КНІГІ ОНЛАЙН
