Лібрэта опер Станіслава Манюшкі
Выдавец: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі
Памер: 376с.
Мінск 2020
После йшчэ ў цяжэйшым трудзе, После йшчэ ў цяжэйшым трудзе. Дык вясёлы, дык ахвочы Дзень сягоння хай нам будзе!
Сцэна II
Тыя ж і некалькі сялянак.
Сялянкі
Паніч добры! Ён без думы На вяселле спросіць кумы.
С т а р ы я
Ой, дзяўчаткі, ой, кабеткі! Ловіць вас паніч у сеткі.
С я л я н к і
Бо паніч даброці рэдкай...
Гладкі гэткі, ўкладны гэткі.
С т а р ы я
О, прыкладны, добры ў слове, Гладкі з твару, як панове, — Ой, кабеткі!
Моладзь (у глыбіні сцэны) Дык ахвочы
Хай дзень будзе й весялейшы!
Усе
Сонца гасне, блізка к ночы —
I шчыт гор ужо чарнейшы, I ў душы сам свабаднейшы, Але поруч і смутнейшы. Дык вясёлы і ахвочы — Хай дзень будае нам бліжэйшы!
Н е к а л ь к і (седзячы на горах) Во з другой ідзе ўжо вёскі I з кірмашу мноства люду.
Сцэна III
Тыя ж, прыбываюць гаране, гаранкі і розныя с я л я н е.
П р ы б ы л ы я
Хай жа будзе пахвалёны!
М я с ц о в ы я
На векі!
Пры вітанні частуюцца гарэлкай. Горскія танцы з малым дадаткам кракаўскіх. Скончыўшы, тыя, што прыбылі, расходзяцца, мясцовыя застаюцца.
СцэнаIV
Тыя ж, Ё н т а к (паволі сыходзіць з гор з Галькай).
Хо р
Зірніце, што там?
Што за хлапчук пляцецца з дзеўчай? Га! To ж Ёнтак! А дзяўчына?
Ё н т а к
Няхай будзе пахвалёны!
Хо р
На векі!
Ёнтак
Дай Бог радасць вам!
Ды, як гора. — не паможа!
Няма песні там.
Хо р
To ж Галька!
Ё н т а к
Так — яна!
3 таго сяла дзяўчук.
Хо р
Скуль жа, Ёнтак, ты прыходзіш, Дзеўча гэта скуль прыводзіш?
Ё н т а к
У паніча быў я у месце.
Г а л ь к а (звар ’яцелая)
У паніча была я ў месце, He пазналі мяне ўрэшце, Бо змянілась, бо як птах.
Спеў
На маю бяду, нядолю Прыляцеў пашто на поле? Пашто звабіў галубочка I стуманіў, мой саколе, Беленькага галубочка?
Стуманіў яго!
Хо р
Як змянілась, як змарнела, Аж глядзець няўсцерп людзям!
Ё н т а к
От, звычайна, панскі хлам!
Так кончацца заляцанкі.
Паніч сніць з сваёй каханкай, Стальнічанкай — гладкай паняй, — Аб мужычцы ж ані ў дум!
Галька
Ён душы з ёй не спаганіў,
He даў чорту!
Хор
Скажы нам, Ёнтак, як было там?
Як гэта сталась, скажы ты нам!
Ёнтак
Прыйшлі туды мы ў заручын часе, Як яе ўбачыў — міла прыласіў I ўсяляк стаў лгаць на словах,
I кідаць чары свае нанова, Пасля за места йсці меў з ёй.
He мог я знесць маны тых слоў, — Сказаў ёй праўду, а тут нас ён Сказаў за браму прагнаць, як псоў!
Хор (з жахам)
Сказаў за браму прагнаць, як псоў! Хвіліна маўчання.
Га л ь к a
Зноў мне з’явіўся, туманіш зноў, Сакалочак! — не, не, не!
Галубочак над гарамі Зашумеў сваймі крылкамі, Дый не беленькімі імі, А крывёй сваёй злітымі Зашумеў ён там крылкамі I ў дол рынуў, як той камень.
Хор
Так яно для дзяўчатаў,
Што ў двор мкнуць гуляць заўзята, Гэткая доля іх!
Ёнтак
Вось незадоўга паны на шлюб Зваляцца шумна ўсёй чарадой.
Хо р
Гляньце! Ўзляцеў груган над гарою, Як быццам сочыць.
Г а л ь к а (скончыўшы песеньку)
3 галубкі труп.
Хо р
He, ты, нябога, зграшыла срога, Бо на кім іншым ляжыць твой грэх.
Е Н та К (усходзячы на скалу)
Вось і едуць!
Хо р
Ужо едуць!
Ідуць у горы.
Заслона.
АКТ ЧАЦВЁРТЫ
Позні вечар. Пляц, абсаджаны вербамі. 3 аднаго боку — драўляная вясковая каплічка з магілкамі, з другога відаць частка двара, далей вясковыя хаты, у глыбіні горы і скалы, паміж якімі ўецца рэчка.
Сцэна I
Ент а к (адзін сыходзіць з гары)
Рэчытатывам
Няшчасна Галька! Гвалтам тут прэцца, — Ці ж мала крыўды для яе сэрца!
Усё на думцы паніч няверны.
Як яго з жонкай тут пабача,
Умерці гатова!
О Езус міласэрны!
3 нябёс зірні.
Сіротку мей пад аховай!
Ад здзеку ўбарані!
(Штохвіл інна.)
Каб яе там сутрымалі, Бо не мог я.
Сцэна II
Ентак і Дудар.
Ентак
Гэй, дудару! Скуль жа ўраз
Гэтак весела зайгралі?
Дудар у глыбіні сцэны ўсходзіць на гару і пачынае весела іграць.
Дудар
Павітаць трэ шлюб, вашэце!
Е н т а к (нібы прыпыняючы яго рукою)
Яшчэ час!
Неяк лепей разумеці, Як смутней пачнеце граці.
Дудар (змяняе песеньку, пытаючы)
Нашым ладам?
Ё н т а к
О, так, браце!
Спеў
Ой, шуміць лес на гор шчыце,
Ой, шуміць удаль,
А малойцу смутна жыці, Бо на сэрцы жаль. 3-паміж іншых праз нікога, Праз цябе адно, нябога, Ой, Галіна, ой, ядына, Дзяўчына мая.
У дзіцячы яшчэ леты
Я да горскіх скал
Шоў у пропасць і табе там Птушкі з гнёзд скідаў.
Кветкі лепшыя з гор нашых Рваў табе і нёс, Найпякнейшыя з кірмашу Пацеркі прывёз.
He крыўдую на нікога, На цябе адно, нябога, Ой, Галіна, ой, ядына, Вінавата ты!
Вырастае з зерня колас, Ты ўзрасла, як цвет.
Ой, на твой званочак-голас Зрушыў бы я свет.
Год за годам спёкай, слотай, Як паводка мкне, Зірк паніч — і для яго ты Кінула мяне.
He крыўдую на нікога, На цябе адно, нябога, Ой, Галіна, ой, ядына, Дзяўчына мая!
Сцэна III
Тыя ж і Г а л ь к а.
Галька шпарка збягае з гор, вырываючыся ад гаран і гаранак, што яе стрымліваюць.
Е н т a К (да Галькі, жыва)
Ах, выйдзі, Галька!
Паслухай мяне!
Г а л ь к а (упарта)
He!
Е нта к (хочучы яе вывесці)
Я так не пазволю.
Га л ь ка (вырываецца ад яго і садзіцца на камень)
Мяне ўбачыш, мой саколе!
Дудар падае знак, што вясельнікі прыбліжаюцца; усе сяляне сыходзяцца на сцэну.
СцэнаIV
Тыя ж і Д з е м б а.
Дземба — Яраслаў Пятроў
Д з е м б a
Добра, што тут грамадою! Прывітаць жа галасіста, Пакланіцца урачыста Новай пані.
X о р
Прывітаем галасіста
I наклонімся ўрачыста.
Сцэна V
Тыя ж, Стольнік, Яну ш, Зоф'я.
Уваходзяць па чарзе дружкі і дружбіты. Цямнее.
Сто л ь н і к (уваходзячы)
Добры дзень вам, мае людзі!
Сцэна з оперы
Хор
Дзякуй, дзякуй, ягамосцю!
Я н у ш (уваходзячы)
Як здароўе, як жывеце?
X о р
Дзякуй, дзякуй, панічок, вам!
Я Н V Ш (убачыўшы Гальку, убок) Моцны Божа! Яна тут!
3 о ф ’ я (уваходзячы з дружкамі) Як жывецца?
К а б е т ы
Дзякуй, дзякуй вам, паненка, Дзякуй, дзякуй, пані!
Д з е м б а (да сялян)
Што? Ці вам зраслася губа, Каб вітаць? Як скамянелі!
Як я Дземба, гербу Дзюба, Громка, бо вам...
Ус е
Прывітайма ж, бо вяселле! Дзякуй, дзякуй вам, паненка, Дзякуй, дзякуй, пані!
3 О ф ’ я (убачыўшы Гальку)
Што за такая бледна дзяўчына?
Хор
Бледна дзяўчына?
3 о ф ’ я
I з тварам смутным, маўклівым?
Хор
I з тварам смутным, маўклівым.
Я н у ш (убок)
Ці ж яе йшчэ не пазнала!
3 О ф ’ я (спявае разам са Стольнікам) Скуль гэта бедна дзяўчына I з тварам смутным, сумлівым? Будзіць твар гэты ўспаміны, Ах, помню — страчаўся мне!
Стольнік (спявае разам з Зоф ’яй) Ах, што за бедна дзяўчына, Глянь, Дземба, з тварам сумлівым? Будзіць твар гэты ўспаміны — Здаецца — страчаўся мне.
Я н у ш (убок)
Ах, каб яе не пазнала!
Дрыжу ўвесь са злосці напраснай. Пашто ўбачыў я няшчасну?
Ах, пашто ўбачыў яе?
Ё н т а к (убок)
Пазнала, пэўна пазнала. Глядзіць на яго, о Божа! Можа, згадае, ах, можа, Можа, пагардай датне!
Я н у ш (убок)
Ах, каб яе не пазнала!
Дрыжу са стыду, з трывогі I ад слёз гэтай нябогі.
Ганебна я звёў яе.
Хо р
Пазнала, ўсё-ткі пазнала, О, вы — няшчасны абедзве. Адну пакінуў з вас ледзьве, А ўжо другую вядзе.
Галька
Над маім горам злітуйся, Божа,
I атулі апекай сваёй!
У С е (апроч Януійа)
Голас вар’яткі кліча да Бога, Божа, апекай збаві сваёй!
3 0 ф ’ Я (да Януша)
Ці помніш? Бачыла яе.
Я Н у ш (збянтэжаны)
О, так, так, маё каханне!
Як не помніць воблік гэты?
У вачах жыцця кананне, Думка з болем мкне ў засветы.
Га л ь к a
Янка! Янка!
Я н у ш (убок, з болем)
Страшна Бог караць умее
Хвілёвы блуд!
(Штохвілінна.)
Зоф’я мо не зразумее —
Жыва, жыва
Пойдзем мы!
Памагчы беднай
Мне не па сіле.
Г а л ь к a
Галубок сеў на магіле.
3 о ф ' я
Што цябе так жаль асіліў?
Я н у ш (падганяючы, перабівае)
Ах, ідзема да касцёла!
Час ужо, ўжо мрок наўкола!
3 о ф ' я (тулячыся з плачам да бацькі)
Войча! Смутак нечаканы
Маё сэрца болем змог.
С Т О Л Ь Н І к (узрушаны)
Тваім сэрцам муж абраны —
Хай пашле вам шчасця Бог!
3 вясельнай дружынай, апрача Дзембы, са схіленай да пляча бацькі галавой, Зоф’я з Янушам уваходзяць у касцёл.
Сцэна VI
Галька, Ёнтак, Дземба і хор, праводзячы маладых і дружыну.
Хо р
Дай вам Бог даўгія леты 1 жыццё у шчасці!
Хай вам доля сыпе кветы, Радасць...
Ё н т а к (убок)
I напасці.
Д з е м б a
Хто абазваўся там?
Хо р
Ніхто!
Д з е м б a
Дык во далей, жыва нам!..
I да пары, і вясёла Маладых аплесці ўкола, I да пары, і ўрачыста Нам запеці галасіста, Як вярнёмся...
Хо р
Запяема вам вясёла.
Усе, апроч Галькі і Ёнтака, уваходзяць у касцёл.
Сцэна VII
Галька і Ёнтак. Усё больш цямнее.
Галька
Ой, вясёла, ой, вясёла!
Ё н т а к
Дык во, бачыла, во, чула! Мо цяпер паверыш мне!
Г а л ь к а (апрытомнеўшы)
Дзе мой сокал? Янка дзе?
Ента к (паказвае на касцёл) Глядзі — там!
Г а л ь к а (гледзячы)
Ах!
Галька вяртаецца, валіцца на зямлю. Ёнтак становіцца блізка каля касцельных дзвярэй.
Ёнтак — Аляксандр Дэдзік
Ё н т а к (да Галькі)
Ля алтара сталі разам!
Ксёндз чытае, яны сполам Яму ўтораць, а з выразам Кожным плача маладая, А той Янка рад, вясёлы.
Гал ь ка
Шкода Янкі, і такая
Мяне шкода! А ты ж, Ёнтак, Чаму мучыш так мяне?
Ента к (не зважаючы)
Цяпер персцень ён ёй даў, А яе — ўзяў, толькі жонка Яго плача, а ён, браце, Так вясёлы, як бываў.
Га л ь к a
Ой, каб ты, мой Ёнтак, знаў, Што у сэрцы тут кіпіць, — Ажно боязна казаці.
Ёнтак
Ўжо! Ўжо!
(Убягае ў касцёл.)
Га л ь к a
Ўжо!
Хоча бегчы, але ў гэту хвіліну чуе песню, якая яе стрымлівае.
Сцэна VIII
Г а л ь к а сама. Усё больш цямнее.
Хор (з касцёла)
Войча з неба, Божа, пане!
На зямлю пашлі тут нам Ты святое змілаванне, Войча з неба, Божа, пане!
Г а л ь к а (раптам зрываючыся) Га! Дзіцятка наша У хатцы вяне, ўмірае, А маці тут, а бацька там! Цягне дзіця ручаняткі I жаласна спазірае — А маці тут, а бацька там!
I птах драпежны піскляткі Корміць, калыша і туліць, Маё ж дзіцятка ўмірае!
О мой салоўка!
Хто ж у дамоўку Ўбярэ цябе?
Спаўе цябе?
Хто закалыша
На смерці сон?
А сэрца дзе? ты, Янка, дзе?
А слёз крывавых ручай жывы...
Я адамшчу, спалю цябе,
Бо сэрца вельмі скрывавіў мне, Бо маці я, жонка твая.
Заб’ю цябе, — ці чуеш ты?
Бяжыць, ашалеўшы, збірае сухое галлё і салому, якія рассыпаны па пляцу, зрывае некалькі вербавых галінак і запальвае ад лямпы перад касцёлам.
X о р (з касцёла)
Божа моцны, святы Божа!
КНІГІ ОНЛАЙН
