Лебедзі паміраюць разам
Сяргей Егарэйчанка
Выдавец: Логвінаў
Памер: 192с.
Мінск 2011
Са спазненнем я зразумеў, што раблю тую ж памылку, якая ледзь не згубіла мяне мінулым вечарам. Я выбег акурат да брамы, дзе неслі варту НКУСаўцы. Я рэзка спыніўся, нібытаналяцеў на нябачную сцяну. Развярнуўся на сто восемдзесят градусаў і пабег назад, зусім нічога не разумеючы ад страху. На маё шчасце, калі вартавыя штосьці і пачулі, яны не сталі правяраць прычыны шуму ў лесе.
Праз гадзіну я выйшаў да вёскі, знясілены, нічога не разумеючы. Дамы, дамы, чужыя, з цёмнымі вокнамі, цёмныя вуліцы, ані душы навокал.
Па вёсцы, якую я ведаў, як уласныя пяць пальцаў, я блукаў добрых дзве гадзіны.
Нават свой дом пазнаў не адразу. У вакне гарэла святло. Божухна, што павінна думаць Таня?!
Я ўзабраўся па прыступках да дзвярэй, наваліўся на іх усім целам... 3 жахлівым скрыпам дзверы пад маім цяжарам адчыніліся і я ўпаў на падлогу.
Я плакаў, як не плакаў нават калі быў дзіцёнкам. Таня падхапілася, падбегла да мяне. Яна схапіла мяне пад рукі, усімі сіламі спрабуючы дацягнуць да ложка. У мяне самога сілаў, каб дапамагчы ёй, ужо не засталося.
Што? Што здарылася?! жонка крычала, крычала ад страху на маім твары запеклася кроў дзесьці ў лесе па мне ўдарыла яловая галіна і рассекла шчаку, але я гэтага не заўважыў. Танін крык я чуў нібыта адкульсьці здалёк, нават зрок я не мог сфакусіраваць на яе твары, у вачах плясалі чырвона-чорныя кругі. На цябе хтосьці напаў? Божачкі, Максім, што з табой?!
Я быў у лесе, толькі і змог вымавіць я. У наступны момант мяне накрыла цемра і я праваліўся ў бяспамяцтва.
Двойчы я расплюшчваў вочы. Таня не адыходзіла ад ложка і не клалася спаць пільнавала мяне. За адну ноч яна пасталела гадоў на дзесяць. Цікава, а як выглядаў я сам? Толькі з раніцы, калі ледзьве не паўзком я дабраўся да люстэрка, то ўбачыў, што раптам, за некалькі гадзін амаль што цалкам пасівеў. Але раніца прыйшла няхутка.
Вады! Вады! стагнаў я, стагнаў і захлынаўся халоднай вадой, якую ты мне давала. Зноў ды зноў я прасіў піць, хоць цудоўна разумеў, што мой арганізм не можа прыняць столькі вадкасці.
Што ты бачыў? Што? ты нахілялася і задавала гэтае пытанне, а я толькі матляў галавой і сіпла смяяўся ў адказ смяяўся нейкім вар’яцкім смехам, непадобным да звычайнага чалавечага смеху. Што ты бачыў там, Максім?!
Ворагі! Ворагі! Нішчыць ворагаў! Біць іх! Страляць! і я зноўку смяяўся. Забіць іх усіх! Ворагі нашага, нашага народа, ворагі, ворагі! Біць, біць! Залп, яшчэ залп, яшчэ, яшчэ! Страляць іх, біць, біць!!!
Ты біла мяне па шчоках і сама плакала.
Прачніся! Прачніся, нарэшце! Што ты вярзеш, якія ворагі?!
Ворагі, ворагі!..
Удар тваёй маленькай далонню па шчацэ, яшчэ адзін, яшчэ.
Прачніся! Прачніся... і ты плачаш і не можаш спыніцца, нібыта хочаш сваімі слязамі заліць, затушыць маё вар’яцтва. Божа, Божа, выратуй і збаві, выратуй і збаві, святы Божа, міласцівы Божа!!
Я зноў страціў прытомнасць.
Малітва
Раніца прынесла толькі кароткае збаўленне. Сонца, халоднае, вясновае сваімі промнямі нібы кінжаламі раніла мяне, разрывала галаву і сэрца. Я не страчваў больш прытомнасць, але і проста спаць не мог таксама.
Ты сядзела за сталом, абхапіўшы далонямі галаву. Ты не спала ўсю ноч, не спала і плакала. Потым я думаў, што гэтую ноч я перажыў, толькі дзякуючы табе.
Я не мог успомніць нічога з таго, што было ноччу. He памятаў, што казаў табе, не памятаў, як дабраўся дадому. Ты расказала мне пра гэта толькі праз некалькі дзён, калі сілы зноўку пачалі вяртацца да мяне. Да таго моманту ты маўчалаі плакала...
Маё вар’яцтва прайшлотак жа нечакана, як і з’явілася. Яно схлынула разам з успамінамі пра гэту ноч, разам з маімі словамі і тваім плачам.
У школу я не пайшоў я не мог нават самастойна падняцца з ложка. Ты сказала, што справішся адна. I яшчэ ты паабяцала зайсці да старога дзеда Юрася і папрасіць яго паглядзець за мной. Я быў супраць, але ты не хацела нават слухаць мяне. Можа быць так яно і сапраўды было больш правільна мне не варта было заставацца аднаму.
Сёння я так і не расказаў табе, што ж здарылася са мной у тую ноч. Проста не знайшоў у сябе сілаў на гэта.
Ты сышла, а я ляжаў, усё ўглядаючыся ў балючую цемру, не здольны разляпіць веі святло прыносіла мне яшчэ больш пакутаў.
Хто вы, тыя па кім так натужліва званіў звон у маёй галаве? Хто вы? Чаму аддалі сваё жыццё? За якія грахі ці
злачынствы? I ці за злачынствы і грахі ўвогуле? Што я бачыў ноччу, Божа, што?! Адказаў не было і не магло быць. Я паціху страчваў пачуццё рэальнасці навакольнага свету усё ператварылася ў нейкую нелагічную крывавую казку без пачатку і канца.
Некалькі гадзін пакутлівых роздумаў ні да чаго не прывялі толькі знову вьіпілі рэшту сілаў і я ў чарговы раз заснуў ці страціў прытомнасць? я ўжо не мог зразумець, што са мной адбываецца.
Зноўку вочы я расплюшчыў, калі раздаўся асцярожны стук у вакно. Я не паспеў спалохацца на двары гучна клікаў мяне ніхто іншы, як стары дзед Юрась.
Што, сынку, пагана? ціха запытаўся ён, толькі ўвайшоўшы ў хату.
Пагана, дзядзька... Дужа пагана. He ведаю, што з гэтым рабіць. He магу зразумець, гэта свет з’ехаў з глузду ці я сам звар’яцеў.
Распавядзі мне ўсё, што ты бачыў. Ты ведаеш, ад мяне можна не хаваць нічога. Распавядзі, Максімка, табе лягчэй стане, а я, можа, падкажу, што рабіць трэба. Табе жзараз парада трэба, парада і падтрымка, так?
Хвіліну я думаў. 3 аднаго боку проста да болю ў сэрцы хацелася выгаварыцца каму-небудзь надзейнаму, блізкаму, выплюхнуць усё, што займала галаву, словамі ачысціць душу; з іншага было страшна нават дзеду Юрасю я баяўся распавесці тайну растрэльнага лесу.
Боль перамог я ўсё распавёў. He хаваў нічога, не згубіў ані хвіліны страшнай ночы. Расказаў пра Ясіка з Валяй, пра тое, як прабраўся да плота і знайшоў лаз, як пралез на палігон і што міжволі ўбачыў там. Распавёў пра вяртанне дадому што памятаў, а памятаў я, як апынулася, няшмат.
Стары не перапыняў слухаў і ківаў галавою. У пэўны
момант мне падалося, што ў ягоных вачах бліснулі слёзы, хаця, магчыма, мнегэтатолькіпадалося. Ён доўгамаўчаўі пасля таго, як я скончыў, маўчаў, паглыбіўшыся ва ўласныя думкі. Мне заставалася толькі чакаць, калі ён штосьці скажа. Нарэшце я не вытрымаў:
Дзядзька Юрась, падкажыце хоць штось! Што я бачыў? Што мне рабіць? Як увогуле мне далей жыць?! Кожную хвіліну, кожны момант у маіх вачах ліецца кроў, аў вушах стаяць стогны! Я не магу так!
Стары паклаў мне на галаву сваю далонь. Дзіўна, але гэта супакоіла мяне, нібы рука дзеда Юрася піла боль з маёй галавы, піла і выпівала да кроплі. Ён гладзіў мае валасы далонню і штосьці шаптаў аднымі вуснамі.
Ты бачыў тое, што бачыў, сынку, нарэшце сказаў ён. Гэта не сон, не начны кашмар, не хвароба і вар’яцтва. Гэта рэальнасць. I ад гэтага нікуды не падзецца, застаецца толькі мірыцца з гэтым. Я не здзіўлены тваім апавяданнем, хлопча, і мне таксама балюча. Яны ствараюць свой свет, у якім няма месца такім як мы, тым, хто яшчэ ўмеюць слухаць сэрцам і думаць галавою. Можа быць тыя, каго ты бачыў, былі вінаватыя таксама толькі ў гэтым. Бог ведае. Богасудзіць.
Што ж рабіць табе? Бяжы. Бяжы ад гэтых успамінаў, калі зможаш. Бяжы ад іх і беражыся, усё астатняе жыццё беражыся таго, што ты памятаеш. Беражыся непатрэбнага слова, няправільнага позірка, нават лішняй думкі. I маліся, маліся, сынку, гэта дапаможа.
Я не ўмею, дзядзко.
Я навучу. На ўсё жыццё запомні малітву, сынку, яна дапаможа, вывядзе і выратуе. Гэта наш, каталіцкі “Ойча наш” ён не раз ратаваў мяне ад смерці. Хай ён будзе ратаваць і цябе: “Ojcze nasz, ktorysjest w niebiesiech, swi§c sic Imi$
Twoje, przyjdz krolestwo Twoje, badz wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi, chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj, i odpusc nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom, i nie wwodz nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode zlego. Amen.”
Таня вярнулася рана. Яна дабяла сціскала вусны, ўвогуле была ўся збляднелая і відавочна знерваваная.
Жывы? Яна прысела на ложак і паклала сваю далонь мне на лоб.
Жывы, мілая.
Нечакана Таня заплакала.
Мілы мой, Максімка, каханы мой, куды ж ты залез? Што ты бачыў такога, што так дорага каштуе?
Я моўчкі прыціснуў яе да сябе. Таня хісталася з бока ў бок, абхапіўшы маю шыю рукамі і сціснуўшы яе так, нібыта ўсе д’яблы пекла імкнуліся мяне вырваць з гэтых рук.
Сёння знову прыходзіў Звягінцаў.
Што ён казаў? Мой голас раптам сеў і скроні сціснула страхам.
Нічога. Ён проста пытаўся, дзе ты, што з табой, чаму не выйшаў на працу. Я сказала, што ты захварэў.
Правільна сказала.
Ён... Ён смяяўся!!! Разумееш, Максім, ён смяяўся, нібы д’ябал, сваім страшным смехам, і ў мяне было такое адчуванне, што ён ведае пра нас нешта такое, што цалкам аддае нас пад ягоную ўладу. У мяне параноя? Што гэта, Максім?
Я памаўчаў троху.
Дзед Юрась заходзіў днём.
Я прасіла.
Ведаю. Ты казала, я кораценька распавёў змест нашай размовы са старым. Мы жывем ў гэты час не гаспадарамі жыцця, Танечка. Нават не гасцямі. Мы жывем рабамі, бо толькі рабы не маюць ва ўласнасці нават сваё жыццё. Нашыя лёсы не належаць нам, у нас іх скралі, маленькая мая, калі мы яшчэ гэтага не разумелі, а зараз ужо позна штосьці вырашаць засталося толькі таіцца, таіцца, хоць я пакуль не ведаю, дзеля чаго. Аднойчы будзе такі час, калі пра нашыя лёсы хтосьці ўспомніць, хтосьці пашкадуе нават не нас саміх расстраляны народ. Мы гэтагаўжо не ўбачым, але можа толькі дзеля гэтага варта жыць зараз і проста рабіць сваю маленькую справу? 3 тысяч маленькіх Спраў складаецца вялікая будоўля, будоўля жыцця, якое належыць не партыі, а чалавеку, будоўля народаў, якія бароняць сваё і не шукаюць чужога. Я хачу верыць, малыш, што гэта не толькі прыгожыя словы, і што будучыня ёсць. Я хачу верыць. Хачу верыць. Хачу... Хачу! я з усіх сілаў стукнуўпаложку кулаком. Я хачу верыць. Яхачу жыць...
Ты ўсхліпнула. Яшчэ мацней сціснула рукі. I прашаптала толькі два словы:
Мне страшна.
Болын мы не краналі гэтай тэмы.
Ясік
У школу мы пайшлі разам. Апошнім часам такое адбывалася досыць рэдка. Да школьнага будынку мы падышлі за дваццаць хвілін да першага ўроку. Дзяцей яшчэ не было звычайна яны падыходзілі фактычна да пачатку занятка.
Раніца была прыгожая цёплая і сонечная. Яна нібыта сама сабой спрыяла добрым думкам і добраму настрою. У мяне нават амаль прайшоў страх апошніх дзён, які не адпускаў мяне ні на хвіліну. Я пасміхаўся і ўвесь час жартаваў. Жыццё зноўку вярталася ў сваю плынь, з якой яго выбілі падзеі трохдзённай даўніны.
КНІГІ ОНЛАЙН
