КНІГІ ОНЛАЙН

Лінія фронту-2 — Frontline-2

Беларуска-нямецкая анталёгія

Выдавец: Логвінаў, Інстытут імя Гётэ у Мінску

Памер: 251с.

Мінск 2007

36.68 МБ

Das Material der Autorin ist die Sprache, wandernde Betonung, der Leser wird zu phonetischen Spielen aufge-
верша, прапаноўвае вылучыць сярод радкоў эпаманіён («іхнія целы я вуснамі вывучала») ці адшукаць у хвалях, утвораных складамі і асобнымі словамі, жаночыя грудзі, што плывуць у чоўнах далоней (дарэчы, на думку крытыкаў, Гапеева супрацьпаставіла жаночыя грудзі як сымбаль творчай прадуктыўнасьці, жыцьцядайнасьці жаночага пачатку — фаласу як сымбалю мужчынскіх каштоўнасных арыентыраў). Незмушонае «распрананьне» ўнутранага сьвету сваёй лірычнай гераіні пісьменьніца працягвае і ў прозе: зьмешчаны ў кнізе «Рэканструкцыя неба» (2003) «мікрараман у дэталях» утрымлівае правакацыйнае апісаньне дзявочых сэксуальных мрояў, у тым ліку пэрвэрсіўных. За гэтым маральным эксгібіцыянізмам бачнае жаданьне сьцьвердзіць сваю самасьць, пазбавіцца ад уніформы стэрэатыпаў.
На думку брытанскага літаратуразнаўцы Арнольда МакМіліна, «Гапеева, без сумневу, вельмі цікавая і шматабяцальная паэтка, з моцным індывідуальным голасам, якая можа шмат прапанаваць свайму чытачу».
* * *
Зьміцер Вішнёў — вядомы паэт, мастак, празаік, пэрформэр, крытык, рэдактар літаратурна-мастацкага часопіса «Тэксты», куратар розных беларускіх выдавецкіх праэктаў. Адзін з самых актыўных і пасьлядоўных удзельнікаў літаратурнага руху «Бум-Бам-Літ», ён у 1998 годзе дэманстратыўна абвясьціў пра выхад з гэтай творчай арганізацыі, дзеля чаго зладзіў пэрформанс, падчас якога зьнішчыў фэтыш руху — сьцяг. Сёньня 3. Вішнёў — сябра суполкі «SCHMERZWERK». Калі паэт гуляецца ў паэзіі, то робіць гэта ня сяк-так, а напоўніцу, сьцьвярджае Ганна Кісьліцына (Г. Кісьліцына. Новая літаратурная сытуацыя: зьмена культурнай парадыгмы. Мн.: Логвінаў, 2006): «Гэтая гульня — стратэгічная, мажліва таму так часта зьяўляюцца ў іх [паэ-
fordert. Sie fügt gern innerhalb der Zeilen eine Art Be­schwörungsformel ein (»meine lippen erforschten ihre körper«) und taucht, getragen von Wellen aus Silben und Wörtern, nach Brüsten, die in den Kähnen der Handflächen schwimmen. (Interessanterweise sind einzelne Literaturkritiker der Auffassung, daß Hapiejeva dem männlichen Symbol der Produktivität, dem Phallus, die lebensschaffende Kraft des Weiblichen, nämlich die Brüste entgegensetzt.) Die Freizü­gigkeit, mit der sie ihre lyrischen Helden entblößt, setzt sich in ihrer Prosa »Die Rekonstruktion des Himmels« (2003) fort Der »Mikroroman in Einzelheiten« enthält provokante Be­schreibungen sexueller weiblicher Phantasien, darunterauch perverse Wünsche. Ihr Exhibitionismus ist als Sehnsucht nach Selbstbehauptung, nach Befreiung von Stereotypen auf­zufassen.
»Hapiejeva ist«, so der englische Literaturkritiker Arnold MacMillin, »zweifellos eine sehr interessante und vielverspre­chende Lyrikerin, eine starke individuelle Stimme, die für zahlreiche Überraschungen sorgen wird.«
Zmicier Visnioü ist ein anerkannter Dichter, bildender Künstler, Perfor mance-Künstler, Literaturkritiker, Redakteur der Literatur-und Kunstzeitschrift »Texte«, Organisator einer Reihe von herhausgeberischen Vorhaben in Belarus. Er war einer der unermüdlichsten, unbedingtesten Vertreter der Literatur-Bewegung »Bum-Bam-Lit«, bis er 1998 auf einer Performance, den Fetisch dieser schöpferischen Vereinigung, die Flagge, vernichtend, seinen demonstrativen Austritt ver­kündete. Heute steht Visnioü der Vereinigung «Schmerzwerk« nahe. Wenn der Dichter Poesie spielt, dann spiele er mit großer Ernsthaftigkeit, bestätigt H. Kishcyna: »Dieses Spiel beruht auf einer ausgetüftelten Strategie. Daher haben wir es hier mit einer Reihe von Manifesten, Hymnen, Märschen zu tun — mit metaphorischen Karten, der Kennzeichnung des Aus-
таў] маніфэсты, гімны, маршы — мэтафарычныя мапы з вызначэньнем зыходнай кропкі і кірункам удару. Ці ня самай удалай спробай такога кшталту можна назваць раньні «Маршавы верш» 3. Вішнёва». Першая сур’ёзная кніга паэта «Штабкавы тамтам» (1998) — гэта паказны «антыпатрыятычны» эскапізм у краіну экзотыкі. Арыгінальны тут вобраз лірычнага героя — шамана, пасрэдніка паміж сусьветамі рэальным навакольным і сюррэалістычным унутраным. «Афрыканізаванай» тэматыцы гэтай кнігі ўласцівая надзвычайная эмацыйнасьць, экспрэсіўнасьць, яна выпадае са звыклай парадыгмы «захад-усход», «агрэсіўны рацыялізм-сузіральны нерацыяналізм» і пракладае шлях да новага вымярэньня літаратурнага сьветаўспрыманьня, што, зразумела, робіць яго болып аб’ёмным. Жаданьне ўдыхнуць у цела беларускай літаратуры крыху чорнага раскаванага афрыканскага духу выклікае перагляд лексыкі, яе абнаўленьне. Гэта дазволіла крытыкам праводзіць паралелі з сытуацыяй у сусьветнай літаратуры 20-х гадоў мінулага стагодзьдзя, калі ішоў актыўны пошук новых выяўленчых сродкаў у паэзіі. Кацярына Нарбутовіч гэтак ацэньвае творчасьць паэта: «Зьміцер Вішнёў — нашчадак Дада, футурызму і беларускага канцэптуалізму, сучасны заклінальнік зьмеяў» (часопіс «Kafka. Zeitschrift für Mitteleuropa», № 15, 2005). Крытык Майкл Галдзянкоў вышуквае карані творчай манэры Зьмітра Вішнёва ў больш позьні літаратурны пэрыяд: «Вішнёва варта чытаць у арыгінале, як і Марка Болана, бо гэта ўнікальная гульня са словам і гукам». Сапраўды, яго тэксты — гэта адмысловая канфэрэнцыя гукаў, арганізаваная ў агульнае цэлае праз разнастайныя творчыя прыёмы ня толькі сэмантычнага, але і фанэтычнага мысьленьня. Улюбёны паэтаў прыём — паранімічная атаракцыя, сьцяжэньне ў радок блізкіх па гучаньні слоў. Любіць аўтар выкарыстоўваць
gangspunktes und der Sclilagrichtung.« Einer der erfolgreichs­ten Versuche ist gewiß »Marschgedicht« des jungen Zmicier Visnioü. Sein erstes Buch »Schtabtamtam« (1998) ist ein bezeichnendes Beispiel für die »antipatriotischen« Eskapaden im Land der Exotik. Originell ist auch der lyrische Held: ein Schamane, ein Vermittler zwischen der realen Welt und der surrealen Innenwelt. Die »afrikanisierte« Erzählweise ist ungewöhnlich emotional, expressiv und fällt aus dem ge­wöhnlichen Paradigma »West-Ost« heraus; »seine aggressive Rationalität steht einem kontemplativen Antirationalismus gegenüber« und zeigt neue Wege auf in Richtung einer Neu­vermessung der literarischen Wahrnehmung, was den Autor weitaus bedeutender macht. Sein Wunsch, dem Leib der bela­russischen Literatur ein wenig von den Fesseln des befreiten afrikanischen Geistes einzuhauchen, führt den Autor dazu, die Sprache neu zu betrachten, sie zu erneuern. Literatur­kritiker ziehen Parallelen zur Literatur der 20er Jahre, als die Poesie nach neuen Ausdruckmitteln suchte. Katharina Narbutovic bewertet das Schaffen Visnioü folgendermaßen: »Zmicier Visnioü ist ein Nachkomme von Dada, Futurismus und belarussischem Konzeptualismus.« (In: »Kafka. Zeit­schrift für Mitteleuropa« 15/2005)
Während ihn der Literaturkritiker Mickle Haldziankoü in eine spätere Epoche einordnet: »Es lohnt sich glei­chermaßen Visnioü und Mark Boland im Original zu lesen. Beiden ist ein besonders spielerischer Umgang mit der Sprache, Worten und Lauten eigen.« In der Tat sind Visnioüs Gedichte waghalsige Lautkonstruktionen, die auf vielfältigen künstlerischen Verfahren beruhen, die sowohl semantische als auch phonetische Überlegungen umfassen. Er bevorzugt die Paronymie, Wortspiele mit ähnlich klingenden Wörtern, und verwendet gern Anagramme. »Eine künstlerische Be­sonderheit seines Stils ist«, schreibt Vika Trenas, »das Ver­wenden von Binnenreimen, Lautspielen (Alliterationen, Assonanzen), wobei diese ungewöhnlich unaufdringlich und
	
і анаграму. Віка Трэнас гэтак ацэньвае паэзію 3. Вішнёва «Адной з асаблівасьцяў творчай манэры аўтара зьяўляецца выкарыстаньне ўнутранай рыфмы, а таксама ўсемагчымых гукавых гульняў (алітэрацыі, асанансу), прычым у паэта гэта атрымліваецца настолькі кантэкстуальна нязмушана, што нібыта не заўважаецца чытачом» (часопіс «pARTisan», № 4, 2006).
Падчас аднаго пэрформансу Вішнёў быў пакладзены ў труну; у ягоным тэксьце зьяўляецца вобраз дамавіны, якая ўздымаецца пасярод аднапакаёўкі, займаючы сабою большую частку прасторы — бартаўскае сымбалічнае зьнікненьне аўтара ў сацыяльна-культурніцкай абумоўленасьці на беларускай глебе становіцца досыць натуралістычным, дапаўняецца неабходнасьцю «пахаваць» звыклую літаратуру і «савецкую» сьвядомасьць жыхароў былога Савецкага Саюзу. Непазьбежнасьць разбурэньня ў творчасьці Вішнёва абстрагуецца да канцэпту, праходзіць скразной думкай праз многія тэксты і знаходзіць найлепшае слоўнае вызначэньне ў якасьці «маленькіх літаратурных бомбачак» («Маршавы верш»),
* * *
Хто ведае, што ў рэшце рэшт аўтары гэтага зборніку паставяць паміж чытачом і рэальнасьцю — шклопакеты, вітражы а-ля Тыфані, сьцяну з намаляванаю на ёй шыбай альбо крывыя люстэркі ці гэтак па-постмадэршсцку падсунуць нам кавалачкі смальты й кінуць: самі зьбірайце. Але назіраць за працэсам заўжды цікава, хоць і небясьпечна...
Маргарыта Аляшкевіч
immer in Verbindung mit dem Kontext Anwendung finden.« (In: »pARTisan«, # 4, 2006)
Während einer Performance legte man Visnioü in einen Sarg; in seinem Text erscheint das Bild eines Sarges, der sich inmitten einer Einraumwohnung erhebt und der den Großteil des Raumes einnimmt: damit erinnert er, an Roland Barthes anknüpfend, überaus naturalistisch, an das Verschwinden des Autors im gesellschaftlich-kulturellen Kontext von Belarus mit der zusätzlichen Forderung, die gegenwärtige Literatur und das »sowjetische« Bewußtsein seiner Einwohner, die ehemalige Sowjetunion zu »begraben«. Die Unbedingtheit der Zerstörung wird im Schaffen Visnioüs konzeptualisiert, durchzieht zahlreiche Texte, Höhepunkte dieser Wortgefechte sind beispielsweise »die kleinen literarischen Bomben« im »Marschgedicht«.
Die Zukunft wird zeigen, was die Autoren dieses Bandes zwischen die Leser und die Realität schieben werden: durchsichtige doppelte Scheiben, farbenfrohes Glas ä la Tiffany, eine Wand mit einem aufgemalten Fenster, gekrümmte Spiegel oder gänzlich anderes aus dem Inventar der Postmoderne, das sie uns wie Kobaltglas vor die Füße werfen: Sammelt es ein oder hebt es auf! Es ist immer interessant, etwas sich in der Entwicklung befindendes zu beobachten, auch wenn es nicht immer ungefährlich ist...