Лірнік
Арол М.
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 182с.
Мінск 1991
Упершыню— «Наша ніва», 1911, № 18—19, 12 траўня пад загалоўкам «Доля жабрака», з паметаю: Струга і за подпісам М. Арол. Пасля як арыгінальны твор М. Арла перадрукоўваўся ў «Беларускім календары на 1914 год». Вільня, 1914 (лацінскім шрыфтам) і ў зборніку «Апавяданні і легснды вершам розных аўтараў», Вільня, 1914. Дасылаючы ў Беларускае выдавецкае таварыства рукапіс «Лірніка», аўтар заўважыў: «Доля і жабрак» (пераклаў з украінскага Л. Глібава). Гэту байку прашу Беларускае Выдавецкае Таварыства адшукаць у «Н[ашай] н[іве]», не помню, у якім годзе была надрукована япа, толькі, здаецца, рэдакцыя «Н[ашай) н[івы]» надрукавала яе, не сказаўшы, тто гэта пе мой твор, а пераклад. Вось цяпер я прашу, калі будзеце друкаваць яе, то ўпамяніце «пераклаў з украінекага Л. Глібава», бо, можа, хто з чытачоў запрымеціць мяне ў «плагіяцтве», чаго я і ў думках не меў, а што толькі выпшла па абмылцы рэд[акцыі] «Н[ашай] н[івы]», і калі ў чьш я вінен, то толькі ў тым, што зараз жа пе сказаў рэд[акцыі] «Н[ашай] п[івы]» на яе абмылку» (ЦБАН Літ.ССР. Ф. 21, спр. 460, арк. 5). Пачатак аўтографа (да слоў «Грошы сыплюцца, зіяюць, Дзеду сэрца звесяляюпь») пад пазваю «Дзед жабрак» (Байка) — у ЦДАМЛіМ БССР, Ф. 3, воп. 1, адз. зах. 98, арк. 18. На гэтым самым аркушы вялікага фармату і аўтограф перакладу байкі Л. Глібава «Конік і Мурашка» з датай 15 лістапада (1910 г.). Адсюль пераклад байкі «Доля і жабрак» датуецца лістападам 1910 г.
Г. Г е і~і н э. Песня (с. 100)
Друкусцца ўпершыпю паводлс аўтографа ў «Лірніку», с. 20. Датуецца 1909—1913 гг.
В. Р. Бялінскі. Дзве Эарогі (с. 101)
Упершыню — «Наша ніва», 1912, № 17, 26 красаві175
ка (9 мая), адкуль і перадрукоўваецца. Пераклад друкаваўся таксама ў «Зборніку «Нашай нівы», № 1, Вільня, 1912. Датуецца годам першай публікацыі.
Чым жыве народ (с. 103)
Упершыню — «Наша ніва», 1912, № 21, 24 мая (6 чэрвеня), адкуль і перадрукоўваецца. Змяшчаўся таксама ў «Зборніку «Нашай нівы», № 1. Датуецца годам першай публікацыі.
Публіцыстыка
А р т ы к у л ы
3 нашага жыцця (с. 108)
Упершыню — «Наша ніва», 1912, № 25, 21 чэрвеня, адкуль і перадрукоўваецца. Датуецца годам першай публікацыі.
Што гаворыць п. Мачульская аб беларусах і іх нацыянальным адраджэнні (с. 112).
Упершыню — «Наша ніва», 1913, № 12, 22 сакавіка, адкуль і перадрукоўваецца. Частка аўтографа (канец артыкула) — у ЦДАМЛіМ БССР. Ф. 3, воп. 1, адз. зах. 89, арк. 6, адварот з подпісам і паметаю: М. Арол, в. Негірва, Ков[енскай] губ., 19 12/III.13 г. Датуецца 12 сакавіка 1913 г. паводле аўтографа.
Саланевіч Лук’ян Міхайлавіч (1868—1939) —рэакцыйпы журналіст, ідэолаг абруселай буржуазіі і чыноўніцтва на Беларусі. Працаваў народным настаўпікам на Беларусі. Служыў валасным пісарам, пасля ў канцылярыі гродзенскага губернатара. Пры падтрымцы П. А. Сталыпіна ў 1902 г. стаў рэдактарам «Гродненскнх губернскнх ведомостей». Потым працаваў у канцылярыі ковенскага губернатара. Друкаваўся ў
176
афіцыёзных газетах «Внленскнй вестнпк», «Московскне ведомостн» і інш. Заснавальнік і выдавец на субсідыю ад урада рэакцыйнай грамадскапалітычнай і літаратурнай газеты праваакцябрысцкага, потым чарнасоценнашавіністычнага кірунку «СевероЗападная жнзнь» (10.8.1911—5.12.1915 г.; 1.1.1909 і 1.1.—9.8.1911 г. называлася «Белорусская жнзнь»), Л. Саланевіч адмаўляў самастойнасць беларускай нацыі, яе гісторыю, культуру, мову. Карыстаючыся бульварнымі, правакацыйнымі метадамі крытыкі і палемікі, імкнуўся дыскрэдытаваць беларускі нацыянальны друк, Я. Купалу, Я. Коласа і інш. беларускіх пісьменнікаў, называючы іх «сепаратыстамі», «польскімі агентамі». Шавіністычную пазіцыю газеты і яе рэдактара Я. Купала заклеймаваў і выкрыў у вершы «Гэй, капайце, далакопы» (1911) і ў артыкуле «За «А ўсё ж такі мы жывём!..» (1914). «Hama ніва» 30 жніўня (12 верасня) 1912 г. змясціла артыкул А. Панкратава «Пан Саланевіч», у якім расказала чытачам пра Л. Саланевіча і яго «дзейпасць».
Кавалюк С. А.— кіраўнік віленскіх чарнасоценцаў, рэдактар рэакцыйпага часопіса «Крестьяннн» (1906— 1915), які праводзіў шавіністычную палітыку, выступаў супраць беларускага нацыянальнавызваленчага руху, распальваў варожасць да палякаў і яўрэяў, адмаўляў беларускаму народу ў праве на развіццё родпай мовы і літаратуры, выступаў супраць «Нашай півы». Я. Купала ў вершах «Лямапт папа Кавалюка» (1909), «Ўсё саюзы...» (1908), «Апекунам» (1909) і інш. дасціпна высмейваў дзейнасць віленскіх чарнасоценцаў і рэдактара часопіса С. Кавалюка.
Да беларускай моладзі (с. 117).
Упершыню— «Наша ніва», 1913, № 15, 12 красавіка, адкуль і перадрукоўваецца. Аўтограф у ЦДАМЛІМ БССР. Ф. 3, воп. 1, адз. зах. 101, арк. 20—21. Датуецца годам першай публікацыі.
177
Скарочана пад назваю «Спявайце свае песні» друкаваўся ў «Беларускім календары на 1914 год», Вільня, 1914.
Аб нашай песні (с. 120)
Упершыпю — «Наша ніва», 1913, № 16—17, 26 красавіка пад назваю «Аб нашай песні»; № 18, 3 мая, № 19, 10 мая, № 20, 16 мая пад загалоўкам «Аб беларускай песпі», адкуль і перадрукоўваецца. Датуецца годам першай публікацыі.
Карэспандэнцыі
1. Струга, Гродз. губ. і пав. (с. 147)
Упершыпю — «Наша ніва», 1910, № 39, 23 верасня, подпіс: Струскі.
2. В. Струга, Гродз. губ. і паз. (с. 147)
Упершыню — «Наша ніва», 1910, № 41, 7 кастрычніка, подпіс: Струскі.
3. В. Струга, Гродз. губ. і пав. (с. 148)
Упершыпю — «Наша ніва», 1910, № 42, 14 кастрычніка, подпіс: Струскі.
4. Лунна. Гродз. губ. і пав. (с. 148)
Упершыню — «Наша ніва», 1912, № 19—20, 10(23) мая, адкуль і перадрукоўваецца. Датуецца годам публікацыі.
Л і с т ы
.V рэдакцыю газеты «Наша ніва» (с. 152)
Упершыпю — «Беларуская мова і літаратура ў іпколе», 1988, № 6. С. 67. Аўтограф у ЦБАІІ Літ.ССР. Ф. 21, спр. 8, арк. 1.
178
Аб беларускай песні (с. 153)
Уперіпыпю — «Наша ніва», 1912, № , 26 красавіка, пад крыптанімам М. А., адкуль і перадрукоўваеода.
Сакратару Беларускага выдавецкага таварыства (с. 154)
Упершыню — часткова ў час. «Беларуская мова і літаратура ў школе», 1988, № 6. С. 68. Поўпасцю друкуецца паводле аўтографа ў «Лірпіку», с. 1 і 22.
У Беларускую кнігарню ў Вільні (с. 156)
Упершыню — «Веларуская мова і літаратура ў школе», 1988, № 6. С. 68. Аўтограф у ЦДАМЛіМ БССР. Ф. 3, воп. 1, адз. зах. 92, арк. 94—94 адв. Паштоўка адрасавана: Вільня, Беларуская кнігарня. Завальная, 7. На паштоўцы два штэмпелі: Эйрагола, 5.12.13 і Вільна, 7.12.13.
ЗМЕСТ
Янка Саламевіч. 3пад Купалавага крыла — 5.
Паэзія
Песня («Сядзіць голуб на бярозе...») —18. Песня («Ой вы, птушкі, паляціце...»)—19. Песня («Каб была я птушкай...») — 20. Над Нёманам — 21. Тарас і Папас — 23. Навабранец — 28. Чаго я хачу? — 31. Песня («Ах, нашто ты, месячыку...») — 32. Ночка («Ціха ў ясным небе...») — 39. Маё жыццё — 34. Кліч — 35. «Дзе ты, таварышу мілы?..» — 36. У хаце — 37. Сынам Беларусі — 38. Смерць мужыка — 39. Калі сэрца — 41. Думкі — 43. Сяўцам — 44. Досьвіта — 45. Стогн — 46. Ахвяра — 47. Надзея — 48. Сычам і совам — 49. У дарозе — 50. На чужьше — 52. Агляд жыцця — 53. Смерць і жыццё — 54. Вясною — 56. Хораша на свеце божьш...—
180
57. Дзед — 59. Пясняр (3 японскага. Мунэта)— 61. Арфа — 62. Ночка («Ціха ў вёсцы. За акном...») — 63. Доля Ганулі — 64. Пытанне — 67. Праходзіць моладасць мая —68. Песня («Дзе ты, доля, запрапала?..)—69. Песня («Пабываў я ў людзях...») — 70. «Не, не магу я перадаць...» — 72. «Жаўцее ліст...» — 73. Маладыя леты — 74. «Ты прайшло, маё шчасце, як мара...»—75. Справядлівасць — 76. Прывітанне — 78. Да моладасці — 79. Паэту — 81. Веспяныя хмары —82. Сумна мне...—83. Роднай старонцы — 85. Ноччу — 86. Санет — 87. Сябру (Сцяпапу Зепчанку) — 88. «Не зпаю я, чаму да се так прыцягае...» — 89. Да Песняра — 90. Дзяўчыне — 91. Дзіцяці — 92. Маркотна мне...— 93.
Пераклады
Л. Глібаў. Конік і мурашка (бабка^—96. Доля і шабрак (байка) — 98. Г. Г е й н э. Песня—100. В. Р. Б я л і н с к і. Дзве дарогі —101. Чым жыве народ —103.
Публіцыстыка
Ар т ы к у л ы
3 нашага жыцця — 108. Што гаворыць п. Мачульская аб беларусах і іх нацыянальным адраджэнні —112. Да беларускай моладзі —117. Аб нашай песні —120.
181
Карэспандэнцыі
1. Струга, Гродз. губ. і пав,—147. 2. В. Струга, Гродз. губ. і пав.—147. 3. В. Струга, Гродз. губ. і пав,— 148.
4. Лунна, Гродз. губ. і пав.— 148.
Л і с т ы
У рэдакцыю газеты «Наша піва» —152. Аб беларускай песні —153. Сакратару Беларускага выдавецкага таварыства — 154. У Беларускую кнігарпю ў Вільпі — 156.
Каментарыі —157.
Арол М.
A 84 Лірнік: Творы/Уклад., прадм. і камент. Я. Саламевіча.— Мн.: Маст. літ., 1991.— 182 с., [1] л. партр.— (Спадчына).
ISBN 5340005283.
Open М. Лнрннк: Пропзведення.
Гэта кніга адкрывае новае імя ў гісторыі беларускай літаратуры і культуры «нашаніўскага» перыяду — М. Арла (Сцяпана Язэпавіча Пятэльскага, 1890—1918), паэта, перакладчыка, публіцыста, творчасць якога высока цаніў М. Багдаповіч. У яе ўвайшло ўсё лепшае з творчай спадчыны пісьменніка.
А «02120106^04^
М 302(03) —91
ББК 84Бел7
Лнтературнохудожественное нздашіе
М. ОРЕЛ
Степан Носйфовйч П е т е л ь с кйй
Лйрнйк
Проязведення
Мннск, нздательство «Мастацкая літаратура»
На белорусском языке
Літаратурнамастацкае выданне
М. АРОЛ
Сцяпан Язэпавіч Пятальскі
Лірнік
Творы
Рэдактар В. М. Хлебавец. Мастак Г. А. ХінкаЯнушкевіч. Мастацкі рэдактар Л. Я. Прагін. Тэхнічны рэдактар Т. М. Coкал. Карэктар Т. В. Трубач.
ІБ № 3320. Здадзена ў набор 19.04.90. Падп. да друку 10.01.91. Фармат 60Х90'/зг. Папера друк. М 1. Гарнітура звычайная новая. Высокі друк. Ум. друк. арк. 5,75+0.06 укл. Ум. фарб,адб. 6,06. Ул.выд. арк. 5,57. Тыраж 6000 экз. Зак. 348. Цана 90 к. Выдавецтва «Мастацкая літаратура» Дзяржаўнага камітэта БССР па друку. 220600, Мінск, праспект Маіпэрава, 11. Мінскі ордэна Працоўнага Чырвонага Сцяга паліграфкамбінат МВПА Імя Я. Коласа. 220005, Мінск, Чырвоная, 23.
—
КНІГІ ОНЛАЙН
