КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Нічога,— адказала тая, якую назвалі «графіня».— На пакунках ёсць прозвішчы. Паглядзі толькі, ці не памыліліся мы. — Але...— спалохалася старая.— Сіньёра Арталі гэта я. У гэтым доме няма болып нікога з прозвішчам Арталі. Тоўстая сіньёра пачала ўважліва разглядаць пакункі: — Мы сёння ўжо раз памыліліся,— заўважыла яна.— I павінны былі вяртацца назад. Графіня падышла да акна і паглядзела на вуліцу. Лідзія назірала за ёй: жанчына была прыгожая, яшчэ маладая, прыгожае шэрае футра паблісквала срэбрам. Якраз такое, як вісіць у вітрынах багатых магазінаў на цэнтральнай вуліцы. «Калі буду ў Аргенціне,— падумала Лідзія,— абавязкова куплю». — Вось,— сказала тоўстая сіньёра,— гэта для вас. Старая паклала руку на пакунак і паціснула паперу, каб даведацца, што там ёсць. — Дзякуй,— звярнулася яна да жанчын.— Гэта сапраўды дабрачыннасць. Бог аддзякуе вам за гэта. — Нічога, нічога, — адказала графіня. — Мы толькі размяркоўваем. У вас ёсць дзеці? — дадала яна, падумаўшы. — У каго? У мяне? — перапытала старая здзіўлена. — Унукі, я маю на ўвазе. Ёсць у вас? — Думаю, што не. Быў адзін унук, сын маёй сястры, але ён памёр, калі яму было дзевяць год. Аднаго разу прыйшоў са школы з тэмпературай, а праз тры дні і памёр. — Ах! — усклікнула графіня. — Ах, небарака! — уздыхнула яе сяброўка.— I ад чаго ён памёр? — He ведаю,— адказала старая.— Доктар сам нічога не разумеў. Ды які той доктар! — Небарака,— паўтарыла тоўстая сіньёра і раз- гублена замаўчала. Графіня працягвала глядзець у акно. — Якая жахлівая сёлета зіма,— прамовіла тоўстая сіньёра.— Хай бы ўжо хутчэй канчалася. — Вядома скончыцца, але не раней, як прыйдзе вясна,— уздыхнула старая. Графіня рэзка павярнулася, каб нешта сказаць, але зразумела, што старая гаворыць проста так, і змоўчала. — А... — падумаўшы, працягвала старая, — у вас шмат, мусіць, гэтых пакункаў? — Ды нямала,— адказала старэйшая сіньёра.— Сёння ўжо другі дзень, як мы развозім. — Ох,— пашкадавала старая,— відаць, стамляецеся вельмі! — Потым дадала: — I нават у такую завіруху? Відаць, не надта прыемна бадзяцца па горадзе ў гэткі час? — He, мы робім гэта з задавальненнем,— запярэчыла жанчына,— і думаем, што хутка зноў будуць размеркаванні. — I тады,— спытала старая,— вы зноў будзеце насіць пакункі? — Гэта залежыць ад таго, колькі збярэ сродкаў Чырвоны Крыж,— адказала жанчына.— Думаю, што-небудзь зробім да вялікадня. — Да вялікадня? — паўтарыла старая расчаравана. — Мы робім тое, што можам,— сказала графіня суха. — У гэтых пакунках, мусіць, ёсць і кофты? — зноў спытала старая. — У вашых ёсць кофта,— адказала старэйшая. — 3 доўгімі рукавамі? Сіньёра ўсміхнулася: — Думаю, што так. — Тады нішто! — задаволена адзначыла старая.— Бо мая зусім парвалася, і я ўжо не ведала, як расстарацца на новую. Графіня пазірала на Лідзію. — Сіньёра,— звярнулася яна да сяброўкі,— ці не знойдзецца ў нас што-небудзь для сіньёрыны? — He, не думаю. — To адзначце сабе для наступнага размеркавання. Сіньёра дастала з сумачкі ручку і аркуш паперы, зрабіла паметку. Лідзія паглядзела на графіню і ўсміхнулася: — Дзякуй, сіньёра. — Нічога,— адказала тая.— Каб была магчымасць, мы рабілі б больш.— Яна надзела пальчаткі. — Прабачце,— замітусілася старая,— што мы прывялі вас на кухню. Мы людзі бедныя і вымушаны жыць як прыйдзецца. Калісьці, як быў жывы мой муж, мы жылі не так. Ён памёр проста на вакзале. Неяк увечары мяне паклікалі... — Мы ведаем,— спыніла яе графіня.— Мы ўсё ведаем. Ці не так, сіньёра? Жанчына спачатку не зразумела. — Але...— сумелася яна, разгублена гледзячы на графіню.— Можа, было ў газетах... я іх не чытаю.— Потым зразумела і шырока ўсміхнулася: — Вядома, вядома,— пацвердзіла,— мы ўсё ведаем. Мы даведваемся наперад... Ведаем усё пра тых, да каго ідзём. Лідзія апусціла вочы. — Ага,— уздыхнула старая.— Гэта наша галеча вымушае весці такое жыццё. Калі ты бедны, то вінаваты ва ўсім. I ўсе глядзяць на цябе як на злачынцу. Старая расчулілася. — От сіньёры,— звярнулася яна да Лідзіі,— якія ўсё разумеюць. Іншыя і носа не паткнулі б сюды. Графіня накіравалася да дзвярэй. Старэйшая жанчына павярнулася і ўсміхнулася Лідзіі: — Ніколі не трэба падаць духам,— сказала яна на развітанне.— Трэба спадзявацца. Прыйдуць добрыя часы і для вас. Старая ўмяшалася: — Вы б ведалі, як цяжка ёй даводзіцца, каб зарабіць на жыццё.— I дадала, звярнуўшыся да Лідзіі: — Небарака, у яе вельмі кепскае жыццё. — Але,— згадзілася сіньёра,— уяўляю... — Гэта ахвяра для дзяўчыны. А пасля кажуць: «Яна зарабляе, яна з тых самых». Яна, можа, лепшая за многіх іншых. Я заўсёды кажу: «Няма чаго саромецца. Калі няма грошай, трэба рабіць усё». — Як?..— спытала тоўстая сіньёра, баючыся, што зразумела. Графіня павярнулася з парога і паглядзела на Лідзію, тая вытрымала яе позірк. — Я кажу... няхай яна зарабляе, але яна лепшая за многіх іншых; галоўнае быць чалавекам... Тоўстая сіньёра разгублена пазірала на графіню, нібы не магла даўмецца ці не хацела паверыць. — Беднасць не загана,— прамовіла графіня рэзка.— Загана ў тым, калі дазваляюць беднасці разбэсціць сябе. Запомніце гэта. Яна павярнулася да сяброўкі: — Хадзем. Лідзія рэзка ўзняла вочы. Кроў ударыла ёй у скроні, сэрца моцна стукала. Але перш чым яна паспела адказаць, жанчыны самі адчынілі дзверы і выйшлі. Калі Люка вярнуўся з магазіна, вясёлы, з рукамі, поўнымі пакункаў і слоікаў, ён адразу, толькі пераступіўшы парог, заўважыў, што нешта здарылася. Ён нічога не спытаў у Лідзіі, але потым, са слоў старой, зразумеў, што без яго адбылося. Па расказах старой, графіня была тая самая, у якой ён бываў на прыёмах. Ён амаль не сумняваўся, бо ведаў, што тая ўдзельнічае ў розных дабрачынных камітэтах і ахвотна займаецца такімі справамі. Лідзія была ў сваім пакоі, калі старая расказвала. Дзяўчына прасядзела за сталом, не прамовіўшы ні слова, потым, нават не скончыўшы есці, устала і пайшла да сябе. Люка слухаў старую. — От як яно павярнулася,— скардзілася тая,— цяпер хто ведае, ці прыйдуць яны яшчэ? Больш мне ўжо, мусіць, не атрымаць падарунка. Няшчаснай я нарадзілася, няшчаснай, відаць, і памру. Потым яна пачынала хвалявацца, што сіньёры маглі пакрыўдзіцца. — Цяпер яны пойдуць у паліцыю і раскажуць усё. Гэтыя дзве малпы... а гэтая графіня... сядзела тут са сваімі голымі цыцкамі, са спадніцай вышэй кален, на кухні, як быццам у сябе дома. Спачатку старая нічога не хацела ведаць акрамя таго, што сіньёры маглі пакрыўдзіцца. Але потым, падумаўшы, пачала разважаць. — Вунь як яны робяць! Я кіну ім у морду гэтыя падарункі. Цудоўныя падарункі, гэтыя рызманы. Панскія лахманы... А гэта другая... тоўстая як карова, наела карак, не працуючы. Яна штохвілінна напаўняла шклянку. — У яе зад сапраўды як у той каровы.— Потым шкадавала: — Так, цяпер яны больш не прыйдуць. I ўсё вінавата Лідзія. He магла яна змоўчаць? А калі яны паклічуць паліцыю? Праўда заўсёды іхняя. Трэба глядзець, калі будуць званіць. Лепш калі будзеш адчыняць ты, Люка. Потым зноў успамінала графіню. — Пабачыў бы ты гэтую малпу! Вейкі тырчаць, як каціныя вусы. Што яна хацела са сваімі голымі цыцкамі? Што яна думае? Можа думае, што яны ёсць толькі ў яе? У гэтай выскачкі? У мяне таксама былі не горшыя ў яе гады. Калі хлопец, нарэшце, зразумеў, як тут усё было, ён пайшоў у пакой, каб не слухаць балбатню старой. Лёг на ложак, нацягнуў на сябе коўдру. Прыгадаў зноў, як усё здарылася. He, памыліцца ён не мог: гэта была графіня Рамперці. Толькі з-за чыстай выпадковасці яго не аказалася дома ці ён не прыйшоў, калі жанчыны былі яшчэ тут. Вырашыў надалей быць больш асцярожным: ён з жахам думаў аб тым, што ўсё гэта магло адбыцца ў яго прысутнасці. Акрамя скандала, яму яшчэ было б асабліва непрыемна з-за Альберта, які дапамог яму і прывёў у салон графіні. Шкада было і Эстэр, якую болып не мог бы бачыць. Потым з жалем падумаў пра святочны абед, над якім яны з Лідзіяй з такім энтузіязмам завіхаліся два дні і які так недарэчна быў сапсаваны. А можа, праз гэта сапсуецца і ўвесь дзень. Яны дамовіліся былі, што пасля абеду пойдуць пагуляць, дзе-небудзь у цэнтры вып’юць шклянку кавы... А цяпер усё паляцела дагары нагамі. Люка курыў, выпрастаўшыся на ложку, павярнуўшыся тварам да акна, каб бачыць, як падае на дварэ снег. Але нічога не было відаць. Шкло пакрылася матавым слоем лёду, мароз намаляваў на ім мудрагелістыя ўзоры, якія нагадвалі лісты дрэў ці пялёсткі кветак; часам здавалася, нібы вялізныя гваздзікі, страціўшы колер, засохлі і ўмерзлі ў лёд. He ведаючы, што рабіць, Люка дастаў з-пад ложка чамадан і адкрыў яго. Адну за другой перагледзеў рэчы. Надзеў пальчаткі, адчуўшы, што пачынаюць мерзнуць пальцы. Доўга трымаў у руках, звесіўшы з ложка, срэбраныя чоткі, падарунак маці, дастаў невялічкі абразок, памяць аб першым прычасці; паглядзеў розныя фатаграфіі. Потым перачытаў апошняе пісьмо дона Альда. Скончыўшы чытаць, паклаў рукі пад галаву і пачаў думаць пра сваю вёску, цяпер таксама зацярушаную снегам, пра штодзённыя заняткі дона Альда ў касцёле, успамінаў размовы сялян, якія ў гэты час года збіраліся ў хацінах пагутарыць аб жыцці. Зноў падумалася пра сённяшні вечар, які абяцаў быць сумным і будзённым, хаця дзень пачаўся так весела. У калідорчыку зазваніў званок. Старая прыбегла ў пакой Люкі, перапалоханая: — Я казала, што трэба чакаць бяды. А божачкі, ідзі паглядзі; ты можаш гаварыць, ідзі адчыні ты. Люка паклаў свае рэчы ў чамадан. — Хутчэй,— прьіспешвала старая.— Хто ведае, каго яшчэ прынесла. Святая Марыя! Што, калі гэта паліцыя? Бяжы, не прымушай чакаць, скажы, што нас няма дома. Люка пайшоў адчыняць. Гэта быў Альберта. Увайшоўшы на кухню, ён зняў плашч: Люка ад здзіўлення разявіў рот, старая хвіліну маўчала, уражаная, потым пачала рагатаць. Хлопец быў у адзенні шаснаццатага стагоддзя: на ім былі белыя рэйтузы, якія шчыльна абцягвалі ногі, чырвоная куртка з залатымі пазументамі, высокі белы каўнер і шпага пры баку. Ён спыніўся пасярод кухні, з трагічным выглядам, паклаўшы руку на эфес шпагі. — Старая!..— пачаў было дэкламаваць, але, спахапіўшыся, прамармытаў: — Чорт пабяры, я забыўся пра капялюш! Узяў плашч, які паклаў на стул, выняў з кішэні нешта накшталт канфедэраткі з трохі пакамечаным пер’ем. Надзеў на галаву і зноў выйшаў на сярэдзіну, стаўшы ў ранейшую позу. Старая шчыра рагатала і трымалася за бакі. Люку таксама рассмяшыў ганарысты выгляд, з якім стаяў Альберта.