КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Раней было ясна, што стол, напрыклад, будзе існаваць і заўтра, і паслязаўтра, што пасля ночы абавязкова настане дзень, потым зноў будзе вечар і ноч. Ноч заўсёды канчаецца раніцай, світаннем,— гэта было добра вядома, у гэтым яна ніколі не сумнявалася. I вось цяпер дзяўчына ўсвядоміла, што можа быць ноч без світання, ноч, што мае толькі пачатак. Вечарам, шукаючы нешта ў кухоннай шафе, Лідзія выпадкова натрапіла на іспанскую граматыку. Люка ўбачыў, як дзяўчына трымае яе ў руках, і не ведаў, што сказаць. Але ён адчуваў, што павінен нешта прамовіць, загаварыць аб нечым. — Гатоў ісці ў заклад, што ты ўсё забыла,— знайшоў ён нарэшце. Лідзія села, разгарнула кнігу і прабегла позіркам па радках. — Трэба працягваць далей,— сказала яна. — Але цяпер рана,— прамовіў Люка.— У цябе яшчэ будзе час. — Гэта праўда,— згадзілася дзяўчына.— Часу ў мяне колькі хочаш... I ўсё ж было б вельмі прыемна паехаць туды! — Куды — «туды»? — У Аргенціну. — To чаму ты кажаш «было б прыемна»? Трэба гаварыць «будзе прыемна». — Якая розніца? Ці ж я вінаватая, што не ўмею гаварыць правільна. Можа, памылілася... Але хацела сказаць, можа, гэта ж самае... — Пабачыш, мы абавязкова паедзем туды. — Каб я магла паехаць, то напэўна б выклікала цябе... Я кажу праўду. — Чаму ты зноў жа гаворыш «каб магла»? — А што, можа, і гэта не падыходзіць? — Так гаворыцца, калі ты ведаеш, што нікуды не паедзеш. Ты сама нібы сцвярджаеш, што не паедзеш... — Тады я зноў памылілася. Я не ўмею размаўляць правільна. Ты павінен разумець, што я хачу сказаць. — Добра,— адказаў Люка,— я не буду болып звяртаць увагі. Але ты сама глядзі, каб не памыляцца. — He, болып не памылюся,— адказала дзяўчына. Яна памаўчала трохі і дадала: — Ты верыіп... усё, што я рабіла, я рабіла дзеля гэтага. — Я веру,— сказаў Люка. — He, не кажы гэтага так. Бо ты кажаш нібы дзеля таго, каб адчапіцца- — Я ўсё ведаю, Лідзія, я перакананы ў гэтым. Дзяўчына змоўчала, усміхнулася, паўтарыўшы ў думках гэтае слова: «Лідзія»... — Я ніколі не казала табе, ведаеш, і мне заўсёды было непрыемна праз гэта. Але цяпер я хачу, каб ты ведаў. Люка ўважліва паглядзеў на яе. — Але чаму ты хочаш сказаць мне гэта менавіта цяпер? Можа, ёсць нейкая прьічына, што ты павінна сказаць сёння? — He,— адказала Лідзія.— Я кажу проста так. Таму што пачалася гаворка. Я б магла сказаць шмат чаго яшчэ... — А што яшчэ? Ёсць што-небудзь такое, чаго я не ведаю? Я ж не пытаюся ў цябе ні пра што. Чаму я павінен пытацца пра нешта? Навошта мне ведаць? Лідзія, здавалася, нешта абдумвала. Яна крад- ком пазірала на Люку, калі той адварочваўся, і апускала галаву, калі хлопец глядзеў на яе. — He,— прамовіла яна нарэшце,— больш мне няма чаго расказваць. I ўсё ж нешта яна хацела сказаць. He ведала, як гэта сказаць, але ў душы штосьці трымала. Толькі баялася, што, пачаўшы гаварыць, не здолее растлумачыць як след і сапсуе ўсё. — Я вось думаю, як часам цяжка вырашыць, добра ты робіш ці дрэнна. Ніколі не ведаеш, як будзе правільна. Люку здалося, што ён зразумеў, аб чым гаворыць дзяўчына. — Гэта праўда,— прамовіў ён.— Але калі чалавек думаў зрабіць добра, ды па-ягонаму не атрымалася, то ў гэтым жа не яго віна. Нам трэба набрацца цярпення. He можа быць, каб увесь час так было. Павінна ж гэта некалі скончыцца. Лідзія падсвядома блукала позіркам па газавай плітцы, па гумавай трубцы, якая цягнулася да балона. Кран, што перакрываў трубку, блішчаў начышчанай бронзай. Толькі заўчора Лідзія прыбірала ў кухні і чысціла пліту. — Ніхто з нас добра не ведае таго, як рабіць,— зноў загаварыў Люка,— але ж мусім неяк цягнуць, калі-небудзь зразумець гэта. А пакуль чалавек не знойдзе сваё, не адчуе, дзеля чаго ён нарадзіўся на свет, яму ніколі не будзе добра. — Гэта праўда,— згадзілася Лідзія. Люка памаўчаў трохі, думаючы пра нешта сваё. Потым сказаў, нібы сам сабе. — Я часта пытаў сябе, дзеля чаго я нарадзіўся? Для якой справы? Некалькі год назад я думаў пра гэта гадзінамі, часам бывала, што аж забаліць га- лава. Цяпер думаю менш, бо ёсць шмат чаго іншага... — I яшчэ не ведаеш, дзеля чаго ты з’явіўся? — He. Некаторыя кажуць, што кожны з нас мае ў жыцці сваё прызначэнне. Як у той дзяржаве: адзін чалавек працуе пекарам, другі цесляром, і ўсе прафесіі аднолькава патрэбныя. I таксама кажуць, патрэбны бедныя і дурныя. — А што, хіба не так? — спытала дзяўчына. Яна ўсё глядзела на пліту і аб нечым думала. — Хто ведае? Можа, яно і так,— адказаў Люка.— Цяпер усё можна гаварыць, бо мы не можам праверыць, што правільна, а што не. Каб быў нейкі спосаб прадбачыць, то за многія тысячагоддзі людзі напэўна б знайшлі яго. — А як ты сам думаеш? — Я думаю, што каб усе людзі былі добрыя, то нам не было б на што скардзіцца. — Але ўсе людзі ніколі не будуць добрымі. — У такім разе і ўсё астатняе нічога не варта. Аднак, калі ўсе і не могуць быць добрымі, то павінны хаця б імкнуцца да гэтага. — А хто з нас скажа, што ён не стараецца быць добрым? — запярэчыла Лідзія.— Ды, мусіць, не ўсякі можа. Так, відаць, і ўсе людзі: імкнуцца быць добрымі, ды не могуць. Хіба хто шукае для сябе горшага? Люка змоўчаў. Лідзія, бадай-што, казала праўду. — Тады, можа, бяда ў іншым. Што мы здавальняемся малым. Дастаткова выглядаць хоць трохі лепш за іншых, зрабіць больш-менш добры ўчынак,— і мы ўжо рады, ужо лічым, што зрабілі ўсё. Лідзія нічога не адказала. — I я не бачу іншага выйсця. Альбо людзі павінны думаць, нешта рабіць, альбо назаўсёды застанецца так, як цяпер. Потым ён успомніў пра Луіджы: — I тут дарэмна ўзнімаць гвалт. Можна колькі хочаш крычаць: «Трэба ўсё знішчыць, будаваць зноў!» — ад гэтага нічога не зменіцца. I пабудуецца зноў таксама, калі мы самі не перайначымся. Люка заўважыў, што Лідзія глядзіць на пліту. — Ха,— дадаў ён, каб скончыць гаворку,— усе гэтыя размовы дужа сумныя і нічога не вартыя. Хто ведае, колькі людзей гавораць пра гэта. Мне часам здаецца, што зло перамагае, а часам пачынаю думаць, што людзі ўсё ж зразумеюць. Пераканаюцца, што калі робіцца дрэнна, то і жывецца дрэнна. Але хто ведае, як яно будзе? Мне здаецца, што адзіны шлях,— гэта самі людзі. Іншага няма. — Сёння я буду спаць тут,— сказала Лідзія, не гледзячы на яго. — Чаго гэта? — зірнуў на яе Люка. — У маім пакоі дужа горача. Я цяпер увесь час буду спаць тут, пакуль цёпла. — Памагчы табе перанесці ложак? — спытаў хлопец. — He, не трэба,— адказала дзяўчына.— Я гэта зраблю сама. Яна ўстала і пайшла да сябе. Люка пайшоў за ёй. Але Лідзія запярэчыла. — He трэба,— гаварыла яна.— Я сама. — Табе ж будзе цяжка,— настойваў Люка. Ён пачаў быў разбіраць ложак, але дзяўчына спыніла яго: — He,— сказала яна.— Ложак няхай астаецца тут. Досыць будзе сеткі і матраца. — Навошта ж? Калі ўжо здымем сетку, то лепш разабраць увесь. — To зробіш гэта заўтра,— сказала Лідзія.— Бо цяпер ужо і позна. Хай пакуль што пастаіць. Здымаючы сетку, Люка ўбачыў пад ложкам скрутак. — Ха,— усклікнуў ён.— Глядзі! Ты думала, што згубіла яго. Гзта быў карабель, што прынёс калісьці Альберта. Але Лідзія не дакранулася да яго; Люка выпусціў паперу з рук, яна ўпала на падлогу і дзяўчына, праходзячы, наступіла на яе нагой. Потым Люка перанёс у кухню ложак. Лідзія пачала збіраць яго, засцілаць прасціны і коўдры. Яна ўсё яшчэ не магла сказаць тое, што хацела, не знаходзіла патрэбных слоў. Яшчэ раз зірнула на газаправод. Яна адкрые яго на ўсю ноч. Казалі, што чалавек нібы засынае і не адчувае нічога. ХацеласЯ сказаць Люку нешта такое, што ён мог бы прыгадаць раніцой, калі яна ўжо не зможа прамовіць ні гуку; нейкія словы, якія запомніліся б яму назаўсёды. Хацелася таксама сказаць, што грошы, якія былі на кніжцы, ён можа скарыстаць як захоча. Гэта менавіта было самае галоўнае, і дзяўчына шкадавала, што не надумалася зрабіць раней тое, што рабіла цяпер: асталося б болей грошай для Люкі. — Кніжка хай будзе ў цябе,— звярнулася яна да хлопца.— Калі я заўтра засплю, падбяжы ў магазін. — Што трэба купіць? — спытаў Люка. «Купляй што хочаш»,— хацела было сказаць дзяўчына, але падумала, што Люка можа здагадацца, бо яна заўсёды гаварыла яму, што купляць. — Вазьмі два яйкі і трохі вішань. — А хлеба не трэба? Хлеб ёсць? — зноў спытаў Люка. — He, не трэба, пакуль што хопіць... Лідзія з радасцю думала, што на кніжцы ўсё ж заставалася яшчэ нейкая сума. Хай яна ўжо не паехала ў тую Аргенціну, але Люка, калі будзе працягваць, яшчэ можа трапіць туды. Як сказаць яму, каб апынуўшыся там, ён звярнуўся да яе цёткі за дапамогай. Каб абавязкова зайшоў да яе? — Позна ўжо,— заўважыў Люка.— Табе трэба класціся. Лідзіі захаладала ў грудзях. Моцна закалацілася сэрца. Няўжо цяпер, вось у гэты момант, павінна ўсё скончыцца? — Чакай, Люка. Схадзі зірні: здаецца, я пакінула там свае пантофлі. Люка пайшоў. Сэрца ў Лідзіі тахкала так моцна, што стук яго аддаваўся ў галаве, і яна не магла сабрацца з думкамі і знайсці яшчэ нейкую прычыну, каб затрымаць хлопца і сказаць яму што-небудзь. Хіба можна памерці, нічога не сказаўшы яму? Дзяўчына адчувала, што не здолее пакінуць яго так. Гэта апошні раз, калі яны былі разам, на наступны дзень ужо не будзе нічога. Але гэтая думка прымушала залішне моцна калаціцца сэрца, перашкаджала прыдумаць нешта, каб яшчэ трохі затрымаць Люку. Хіба адкласці яшчэ на дзень? Яна адчула, як надзея моцна стукнула ў грудзі, схлупіла дыханне. He, не, яна адкладае цэлы тыдзень. Далей адкладаць ужо нельга. Увайшоў Люка. — Нешта я іх не бачу,— сказаў ён.— Куды ты іх падзела? Лідзія ўзрадавалася. Значыць, быў яшчэ час. Наўздагад адказала: — Паглядзі пад шафай. Але цяпер трэба нешта прыдумаць. Бо гэты раз ужо Люка абавязкова іх знойдзе. Яна памятала, што не выносіла іх з пакоя. Каб зрабіць хаця гэта, хаця б падумаць раней, то можна было некуды схаваць іх. Цяпер у яе было б болып часу, каб сказаць нешта Люку. Хлопец зноў увайшоў, трымаючы ў руках пантофлі. У Лідзіі знікла апошняя надзея. — Яны сапраўды былі пад шафай,— сказаў Люка.— Ну, цяпер кладзіся. Табе ж казаў доктар, каб класціся рана. To трэба слухацца, калі хочаш зусім паправіцца. — Ага, твая праўда... твая праўда...— яна не знаходзіла іншых слоў. Болып нічога не разумела, толькі чула гулкія ўдары сэрца, якія адгукаліся ў скронях, і здавалася, што апраметная цемра ўжо захінае яе.