КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Трамвая таксама было б дастаткова. I нават матацыкла. Тут, на вуліцы, усяго было дастаткова: смерць прахэдзіла зусім побач; машыны і яго цела падзяляла адлегласць усяго ў некалькі сантыметраў. I на гэтай невялікай стужцы трымалася жыццё ўсіх жыхароў горада. Непадалёку ад цэнтра ён сустрэў некалькі прадаўцоў газет: іх лёгка было пазнаць па дэфармацыі рота; відаць, ужо многія гады яны выкрыкваюць адну і тую ж назву. Вымаўленне гэтай назвы змяніла пэўным чынам і рот кожнага крыкуна: калі той шавяліў губамі, нават моўчкі, рот усё роўна складваўся такім чынам, нібы ён збіраўся выкрыкнуць прывычныя словы. «Дзіўна,— думаў хлопец,— занятак нават вонкава накладвае свой адбітак на чалавека. Але ці ўсякі занятак?» Потым ён вярнуўся дадому. Дзіўныя недарэчныя думкі ўвесь час не пакідалі яго. На лесвіцы раптам ён пачаў уяўляць, як было б смешна, калі б ён зайшоў зараз у чужую кватэру, сеў за стол і адмовіўся б ісці адтуль. Нават мог бы прыкінуцца вар’ятам. Хлапчуком ён умеў разыгрываць вар’ята. Калі вяскоўцы хацелі пасмяяцца, яны звычайна прасілі яго: «Люка, пакажы вар’ята»,— і ён так добра прыкідваўся, што сам трохі не верыў у гэта. Потым, калі стаў большым, кінуў гэту гульню. Спачатку рабіў раз ці два ў год, потым неяк зусім забыўся. Як даўно ён ужо не прыкідваўся вар’ятам! I вось цяпер зноў гэта прыгадалася, бо сапраўды было б вельмі забаўна, калі б ён цяпер, у гэтым узросце, раптам з’явіўся ў пакой і прыкінуўся дурнем. Увайшоўшы да сябе, Люка лёг на ложак, колькі часу праляжаў так, думаючы пра розныя дробязі. Потым пачаў разглядаць плямы на столі. Вось нібы праявіўся на столі конь. Ніжнія часткі ног у каня расплываліся, і, можа, таму ён не рухаўся. Тулавам быў бясформенны кавалачак вапны, ад якога пачыналіся ногі. I ніхто не мог зрушыць каня з месца. Для гэтага трэба было б разбурыць столь. Потым з’явіліся дзве авечкі, дзве вялізныя авечкі, але з адным тулавам. Было ясна, што іх дзве, таму што ніжэй адной была бачна другая, меншая галоўка, якая расла з агульнай, вялікай масы двух цел. Гэтыя дзве авечкі як быццам адна ў адной. I калі цягнуць за галовы, то нельга было раз’яднаць іхнія целы. У іх быў адзін толькі хвост. Трэба было пацягнуць за хвост. Калісьці Люка цягаў авечак за хвост. Усе вясковыя хлапчукі забаўляліся, цягаючы авечак за хвасты. I ён аднаго разу атрымаў за гэта ад маці добрага плескача, калі хлапчук, што пасвіў авечку, з якой яны пачалі забаўляцца, заплакаў і пабег паскардзіўся бацьку. А хіба гэта не яго маці, што трымае за руку хлапчука? Вунь яна, нерухомая ў дальнім кутку столі. Жанчына стаіць прама, але галаву чамусьці адвярнула, каб не было бачна твару. Галавой ёй служыла белая вапняная пляма. Гэта была маці, але яна не глядзела на яго. Плечы ў яе былі шырачэзныя, як быццам прыціснутыя вялікім цяжарам. За руку яна трымала хлопчыка, былі відаць танклявыя ножкі, круглая галоўка. Хлопчык таксама адвярнуўся. Ён ішоў са сваёй маці і ніхто з іх не хацеў павярнуцца. Каб маці ведала, што гэты хлопчык такі недарэка! Але, мусіць, хлопчык сам ведаў гэта, і менавіта таму не хацеў паварочвацца. Бо каб павярнуўся, то ўбачыў бы, якім ён зрабіўся цяпер, падросшы і стаўшы дарослым. Але маці, здавалася, адчувала гонар, што ў яе ёсць гэты вапняны хлопчык, і не хацела паварочвацца і паказваць яго ўсім; яна глядзела некуды ўверх, у столь, і далей, дзе не было нічога, і яна магла ўбачыць усё, што пажадае. IfII У той вечар стала зусім цёмна, а старой V 11 яшчэ не было. Кожную хвіліну Люка і Лідзія глядзелі ў акно, за якім паміраў дзень; на падаконніку вазон герані страчваў свае абрысы, і кветкі паступова цямнелі. Яны чакалі, пакуль святло ў акне не знікла зусім і кветкі не сталі чорнымі. Сядзелі моўчкі, баючыся прамовіць слова, як быццам сама гаворка магла зрабіць рэальнай і відавочнай тую бяду, аб якой яны пачалі здагадвацца. Цяпер, калі не гаварылі пра гэта, яшчэ здавалася, што старая павінна вярнуцца, і ўсё будзе паранейшаму. Толькі калі Лідзія, зірнуўшы на вуліцу, пераканалася, што на дварэ не відаць нічога, і ўбачыла сваё адлюстраванне ў чорным шкле, яна ўстала і пачала ставіць на стол вячэру. Тады Люка парушыў маўчанне: — Сапраўды ніколі не было, каб старая прыходзіла так позна? — Такога ніколі не здаралася,— пацвердзіла Лідзія,— з таго часу, як я жыву з ёй. Потым дадала: — Нават ніколі не было, каб яна выходзіла куды-небудзь падвечар. Люка хацеў быў запярэчыць, што старая магла проста спазніцца, але зразумеў, што такое апраўданне не падыходзіць. Цяпер ён шчыра шкадаваў старую. Абодва нават не ведалі, калі яна пайшла з дому, таму што пасля абеду іх не было. Калі Лідзія вярнулася, дзверы былі зачынены: яна знайшла ключ у шчыліне пад дзвярыма: туды хавалі яго заўсёды, калі дома не заставалася нікога, бо ў іх быў усяго адзін ключ. У гэты вечар яны ўпершыню вячэралі ўдваіх. Хлопец працягваў глядзець у акно, аж пакуль у верхнім кутку шыбіны не з’явілася зорка. Ён заўсёды сядзеў за сталом на тым жа месцы і заўважыў гэтую зорку даўно. Калі яна з’яўлялася ў кутку акна, гэта значыла, што час быў позні. Старая не вярнулася і на наступны дзень. I, устаўшы, яны дарэмна глядзелі адзін на аднаго, спадзеючыся пачуць што-небудзь новае. I яшчэ раз увечары пачарнелі кветкі герані, але старой усё не было. Хлопец і дзяўчына сядзелі моўчкі, і ў гэтай цішыні прысутнасць старой адчувалася нават больш, як тады, калі яна была побач з імі. Раней, калі старая тупала па пакоі ці сядзела ў сваім крэсле, яны не зважалі на яе, як быццам яна не існавала. Цяпер яе не было, але без яе ў пакоі нечага не хапала, кухня здавалася нейкай пустой, і думкі мімаволі звярталіся да старой. Здавалася, быццам яна нябачна прысутнічае, назірае за імі. У пакоі нібы гучалі яе словы: «Чуеце? Мяне ўжо больш няма». Раней яны як быццам дзялілі кухню паміж сабой, і кожны з іх займаў і запаўняў сваю частку. Цяпер у кухні адна частка была лішняя, пустая, і Люка і Лідзія ўдваіх не маглі запоўніць яе. Яны заставаліся на сваіх частках, не асмельваючыся заняць тую, што апусцела раптам пасля старой, якая запаўняла яе столькі год. I якраз у гэтай, пустой частцы адчувалася прысутнасць гаспадыні; менавіта тут панаваў нейкі холад, нешта такое, што адштурхоўвала і замінала астатнім пашырыцца, запоўніць сваім цяплом і гэтую прастору. Цяпер старая як быццам усё зразумела, здавалася разумнейшай за іх,— не як раней, калі яны называлі яе дурніцай. Яна быццам пазірала аднекуль здалёк, з выглядам чалавека, які ведае шмат чаго такога, што іншыя не маглі ведаць. Часам, наадварот, здавалася, што нябожчыца прысутнічае недзе тут, нябачная, але адчувальная: да яе можна было дакрануцца, можна было пачуць, як яна бурчыць у цёмных кутах кухні, нездаволеная сама сабой. Старая так і не вярнулася больш дадому. Яна выйшла тады ў магазін, каб сёе-тое купіць на вячэру, і па дарозе раптам упала пасярод вуліцы, страціўшы прытомнасць. Калі з натоўпу праціснуўся ўрач, ужо было позна. Ён узяў яе запясце, памацаў цульс, потым выпусціў руку і ўстаў. — Яна памерла. Параліч. Старую завезлі ў гарадскую бальніцу, дзе яна праляжала на мармуры два дні. Тады, калі ніхто не з’явіўся, яе пахавалі. Пры ёй знайшлі невялікую суму грошай, што віселі на грудзях у зашмальцаваным скураным кашальку, але ніякіх дакументаў, дзе было б хаця прозвішча ці адрас. Люка і Лідзія, хаця і не ведалі пра гэта, аднак уяўлялі сабе, як усё магло здарыцца. Яшчэ колькі дзён хлопец, вяртаючыся, запытальна глядзеў на дзяўчыну,— хоць і не таму, што спадзяваўся знайсці старую, але больш па інэрцыі, проста так, не адважваючыся прамовіць канчатковае «яна памерла». Спачатку Лідзія востра адчувала адсутнасць старой. Ёй даводзілася цяпер самой гатаваць есці, хадзіць па магазінах, варыць што-якое вечарам для Люкі, нават калі сама вячэрала дзе-небудзь. Але потым гэта ёй нават спадабалася. Яна ўпершыню адчула сапраўднае жаночае задавальненне, рыхтуючы снеданне для мужчыны. Люка таксама, як мог, стараўся дапамагаць. Хадзіў у магазін, абіраў бульбу, назіраў за каструляй; ён навучыўся гатаваць салат, варыць яйкі, ведаў, калі ўкінуць у каструлю макароны і калі быў час вымаць іх з вады. Абодвум было прыемна завіхацца вось так, разам, на кухні. Гэта было новае жыццё. Смерць старой прымусіла іх жыць па-другому. I толькі вечарамі яны адчувалі сябе ніякавата ў гэтых трох пакоях, якія прызначаліся цяпер для іх дваіх. Люка глядзеў на дзяўчыну, але нешта стрымлівала абодвух. Хлопец тады яшчэ болып адчуваў, што Лідзія ўтрымлівае яго, і не асмельваўся глядзець ёй у вочы. Але дзяўчына была задаволена. Устаючы раніцой, яна з прыемнасцю думала, што будзе гатаваць кофе для абодвух, потым пойдзе ў магазін за пакупкамі. Яны звычайна хадзілі па чарзе. Люка настойваў, каб хадзіць кожны дзень, але Лідзія не захацела. I вечарамі яна, вяртаючыся дадому стомленай, часам у дрэнным настроі, па дарозе з радасцю думала, што Люка чакае яе. Грошай на кніжцы рабілася ўсё менш. Лідзія як магла старалася захаваць іх, але сума няўхіль- на падала. Яна кінула ўрокі іспанскай мовы, не купляла нічога з адзення, нават самага неабходнага, не дазваляла сабе ніякіх лішніх выдаткаў, але ўсё роўна не магла абысціся заробкамі. Тым не менш было прыемна думаць, што частку гэтых грошай яна траціць на Люку і, можа, была б нават расчаравана, калі б даведалася, што хлопец знайшоў работу. Было хораша жыць так, адчуваць сябе нібы ў сям’і. Толькі часам, калі дзяўчына аставалася адна і ўспамінала пра Аргенціну, у яе балюча сціскалася сэрца, агортвала крыўда і адчай з-за Taro, што не можа яшчэ туды паехаць. У такія моманты яна зноў заракалася, што да канца года зробіць усё, каб паехаць, і засынала калі не зусім спакойнай, дык настолькі, што магла праспаць ноч. Аднаго разу вечарам яна сказала пра гэта Люку,— не таму, што спадзявалася на яго дапамогу, а проста так, каб адчуць яшчэ раз прыемнасць, напомніўшы яму, што калі апынецца там, то абавязкова пакліча і яго. Люка пачаў даводзіць, што гэта цяжка, каб яна не падманвала сябе. Дзяўчыну гэта раззлавала. — Я хутчэй заб’юся, чым буду жыць тут,— прамовіла яна цвёрда. Люка падняў галаву і паглядзеў на яе. Яму таксама, колькі дзён назад, прыходзіла тая думка, але цяпер ён гатовы быў смяяцца і з сябе і з Лідзіі: