Літоўская гаспадыня ці Навука аб утрыманні ў добрым стане хаты...

Літоўская гаспадыня

ці Навука аб утрыманні ў добрым стане хаты...
Выдавец: Полымя
Памер: 366с.
Мінск 1993
123.53 МБ
Пры перагонцы спірту трэба ад змеевіка часта адліваць ваду і заменьваць яе больш халоднай альбо скрозь падкладваць туды кавалкі лёду, бо халодная пара лягчэй ператвараецца ў вадкасць. Акрамя таго, прывязаўшы да палкі кавалачак палатна, неабходна мачыць яго ў халоднай вадзе і ўвесь час астуджваць ім всрхнюю частку куба — ад першага загібу да гарлавіны.
Калі спірт пачне ўжо адыходзіць, адразу вялікую шклянку яго і нават трохі больш належыць выліць, бо пяршак надае ўсяму напітку непрыемны пах. Потым, адліваючы чысты і добры спірт, варта мець на ўвазе, што яго льга атрымаць напалову менш, чым было ўліта гарэлкі ў перагонны куб. Рэшткі пераганяюць асобна, і з іх маюць столькі горшага спірту, колькі яго набяжыць без непрыемнага адгоннага паху. Гэты спірт скарыстоўваюць для розных вонкавых лекаў і як націранне. Альбо яшчэ яго асобна дыстылююць і ўжываюць для горшай гарэлкі, фруктовых і іншых налівак.
Варта звярнуць асаблівую ўвагу на тое, каб спірт сцякаў па саломках тонкімі струменьчыкамі, бо каторы бяжыць хутка, ніколі не будзе добрым.
Перагнаўшыапісаным вышэй спосабамдва кубы і здабыўшы кожны раз пачатковы выхад алкаголю, бяруць з абодвух кубаў палову першага, чыстага спірту і зноў зліваюць разам у куб. У ім пераганяюць такім жа чынам, як і ў першы раз, з той толькі розніцай, што, адняўшы паўтары шклянкі пачатковага, дабаўляюць лепшага спірту ўжо не палову, а трохі больш чым тры чвэрці. Такі спірт называюць перагнаным трохразова. Ён растварас ўсе смаляныя часцінкі і больш прыдатны сталярам для лакаў і палітуры. 3 яго таксама гатуюць усе салодкія гарэлкі і лікёры1.
Каб паспрабаваць крэпасць напітку, робяць так: насыпаюць у бляшануюлыжку порах, наліваюцьна ягоспірті запальваюць. Калі порах загарыцца, значыць, спірт не мае ў сабе вадзяністых часцінак, якія б маглі намачыць порах. Альбо абмакваюць у спірце кавалак тонкай трэскі, сухойлучыны, злёгку падносяць даагню. Калі нетолькіспірт, але і лучына разам з ім пачне гарэць, значыць, выхад алкаголю вельмі добры, што і павінен быць.
Адліўшы, як я ўжо гаварыла, амаль тры чвэрці самага лепшага спірту, трохразова перагнанага, астатні збіраюць асобна ў іншыя бутэлькі, увесь час падстаўляючы новыя.
Пачатковы спірт таксама вельмі добры і прыдатны для палітуры, апельсінавай гарэлкі ці фруктовых налівак. Кожны наступны выходзіць ужо горшы, бо ад яго будзе трохі аддаваць адгонам і сівушным алеем. Такі спірт льга ўжывацьдля жароўні, воцату, запраўкі камфарнай гарэлкі і іншых вонкавых лекаў. Пах адгону можна лёгка адчуць і вызначыць, калі хутка і моцна расцерці некалькі кропель спірту далонямі, а поты.м паднесці іх да носа.
Нарэшце, пры жаданні рэшткі спірту, сабранага здрутой ці трэцяй перагонкі, яшчэ раз пераганяюць і атрымоўваюць добры спірт.
NB. Для спірту ніколі не скарыстоўваюць бульбяную гарэлку, a заўсёды жытнюю.
ПЕРАГОН ГАРЭЛАК 3 ВОСТРЫМІ ПРЫПРАВАМІ
Хто хоча мець гарэлку светлага і празрыстага колеру, павінен яе дыстыляваць наступным чынам. Наліць спірт, два разы перагнаны, на патоўчаныя інгрэдыенты адпаведна прапорцыі, указанай далей пры апісанні кожнага віду гарэлкі, і даць яму настояцца ў цяпле і на сонцы прыблізна пару тыдняў. Пасля працадзіць яго праз старое палатно ў перагонны куб. Асадак — запраўку гарэлкі завязаць у палатняны мяшэчак і павесіць у кубе ўнутры на нітках, згорнутых у некалькі столак, каб ён быў апушчаны ў ніжнюю частку пасудзіны, але не дакранаўся да дна.
Льга таксама да кожных двух гарцаў спірту дадаць адзін гарнец мяккай вады. Спачатку таму, што залішне моцны спірт не выдаляе з запраўкі ўсялякія выцяжкі і пахі, потым жа таму, што ў разведзены спірт можна запраўку класці без мяшэчка, проста ў куб. Вада не ператвараецца так хутка ў пару, як алкаголь, а будзе ахопліваць таксама і
1 Для самых лепшых гарэлак і лікёраў, гэта значыць тых, што могуць лічыцца шэдэўрамі гаспадынь, льга яшчэ і ў чацвёрты раз перагнаць спірт з любымі вострымі прыправамі. Вытрымаўшы запраўленую гарэлку два ці тры гады, гаспадыня атрымае знакамітыя гарэлкі і лікёры, калі не лепшыя, чым гданьскія і французскія, дык роўныя ім.
прыправы. Яна не дапусціць, каб запраўка прыстала да дна, як тое здараецца, калі спірт сам выпараецца і пакідае прыправы сухімі.
ВАДА ДЛЯ ЗАПРАЎКІ ГАРЭЛАК ВОДАРНЫМІ РЭЧЫВАМІ1
Водарныя рэчывы заліваюць трыма гарцамі вады і пасля трохдзён* нага настойвання пераганяюць у кубе на маленькім агні. 3 гэтай вадкасці надбіраюць першыя паўтара гарца, у якіх потым разводзяць цукар для сіропу, а ў тую, што засталася ў кубе, дабаўляюць яшчэ гарнец чыстай вады і шэсць гарцаў двойчы псрагнанага спірту. Усё пераганяюць звычайным спосабам, адліваючы паўтары шклянкі першаку і толькі мснш паловы моцнага спірту. Вада выцягне найлепшы водар, а рэшткі яго застануцца ў спірце. Калі даць шмат водарных рэчываў, вада зробіцца белаватай і мутнай. Таму класці трэба столькі, колькі вызначана ў рэцэптах кожнай гарэлкі.
ГАРЭЛКІ ЦЁМНАГА КОЛЕРУ
Іх не пераганяюць праз куб з запраўкамі, а скарыстоўваюць спірт тройчы перагнаны. Меншай часткай яго, разведзенай напалам з мяккай вадой, заліваюць прыправы, якімі хочуць заправіць гарэлку, і ставяць у цёплым месцы на больш чым дзесяць дзён, у залежнасці ад таго, наколькі цвёрдыя інгрэдыенты. Кветкі менш, а апельсінавыя лупіны даўжэй павінны мокнуць — хаця дзён дванаццаць, прычым штодзённа іх трэба боўтаць. Потым вадкасць працэджваюць праз палатно і дадаюць да яе столькі чыстага спірту, каб на кожны гарнец яго прыходзілася толькі тры кварты вады, улічваючы і тую, што прызначана для развядзення цукровага сіропу.
АБ ФІЛЬТРАВАННІI ЗАПРАЎЦЫ ЦУКРОВЫХ ГАРЭЛАК
Адмерваюць на кожны гарнец спірту, тройчы ці чатыры разы перагнанага, паўтары кварты альбо паўгарца рачной вады. Гатуюць з яе сіроп, усыпаўшы паўтара фунта (а хто любіць салодкае — два фунты) цукру. Добра сіроп вараць, знімаючы пенку, і ў гарачы дабаўляюць патроху спірт, увесь час боўтаючы лыжкай. Той, хто, наадварот, сіроп улівае ў спірт, ніколі не атрымае чыстую і празрыстую гарэлку, а толькі мутную.
Пасля таго як абедзве вадкасці змяшаюць, іх прафільтроўваюць праз суконны мяшок ці праз вялікую гарцавую лейку, спецыяльна для таго зробленую. У лейку кладуць перш слой ваты, а наверх да паловы насыпаюць патоўчаны вугаль, добра прапалены, але не гашаны вадой. Потым гарэлку найлепшым чынам закаркоўваюць у вялікай бутлі, шыйка і верхняя частка якой не павінны быць запоўнены. Некалькі тыдняў яе трымаюць у цёплым месцы, пакуль не адстоіцца, а тады зліваюць зверху чыстую вадкасць у бутэлькі. Аселую на дне муць і сівушны алей фільтруюць праз шарсцяны мяшок ад капелюша альбо праз прамакальную паперу. Паперу ў лейку кладуць на некалькі ма-
Я чула ад добрых гаспадынь, што гэта найлепшы спосаб запраўляць гарэлкі, але мне ён не заўсёды ўдаваўся, бо вада часта адыходзіла мутная і белаватая, да таго ж і ў гарэлках не вельмі ачышчалася, асабліва калі рэчыва, з якога гналі гарэлку, было масляністым, як кмін ці аніс.
ленькіх пруткоў, што размяшчаюць у розным напрамку, каб папера не дакраналася непасрэдна да лейкі і не прыставала да яе, бо гэта перашкодзіць працяканню і фільтраванню напітку.
Хто хоча хутка ачысціць гарэлку, няхай дадасць на кожны гарнец яе ад дзесяці да пятнаццаці гранаў паташу. Яго бяруць столькі, колькі ўмесціцца на кончыку нажа, разводзяцьу невялікай колькасці цёплай вады, затым змешваюць з гарэлкай, моцна боўтаючы. Калі яна пастаіць у цяпле і пасвятлее, фільтруюць, як апісана вышэй.
Можна яшчэ ўзбіць у пену бялкі з невялікай колькасцю вады і ўліць у гарэлку перад фільтраваннем. Бялок паглынае ўсю каламуць і добра ачышчае пітво.
Каб ачысціць гарэлку і давесці яе да пэўнага гатунку, трэба трымаць чым даўжэй у цяпле пасля запраўкі. Таму раю, паставіўшы гарэлку ў запас на некалькі гадоў, расходаваць не інакш, як двухці трохгадовую.
ЗАПРАЎКАГАРЭЛАК
Прапорцыі запраўкі кожнай гарэлкі падрабязна апісаны ў адпаведных раздзелах, але паколькі акрамя асноўнай прыправы ёсць і дадатковыя — для паляпшэння смаку, неабходна браць іх толькі вызначаную колькасць. Больш сыплюць, каб змяніць сорт гарэлкі, а менш, каб палепшыць смак і пах лікёру.
Запраўляючы гарэлкі і лікёры водарным алеем, неабходнаспачатку развесці яго ў невялікай колькасці спірту ў біклажцы, моцна пабоўтаць, а потым ужо ўліць у гарэлку. Калі ж так не зрабіць, дык алей будзе плаваць на паверхні і ніколі добра не псрамяшаецца з гарэлкай. Можна таксама ўліць яго ў густы ахалоджаны сіроп, добра размяшаць, а пасля дабавіць у спірт і дыстыляваць праз суконны мяшэчак, дзе частка алею застанецца, і таму пах гарэлкі атрымаецца слабейшы, але болыл прыемны і менш будзе адчувацца алей.
Аднак шмат людзей не пераносяць ара.матызаваных алеяў, таму непараўнальна лепш пераганяць гарэлку з вострымі лрыправамі. Запраўляючы яе апельсінавымі ці лімоннымі лупінамі, скарыстоўваць неабходна толькі жоўтую абалонку пладоў і адразу свежую альбо трохі падсушаную класці ў спірт. Хто не мае такога запасу, няхай купіць сухія лупіны, замочыць іх на паўгадзіны ці трохі больш у халоднай вадзе, затым дастане і ў кучцы на блюдзе пакіне гадзін на дванаццаць. Размоклыя, яны стануць свежыя і лёгка будзе зрэзаць вонкавую скурку. Ніжняя белая мякаць не толькі пазбаўлена ўсялякага смаку і паху, але і насупраць, кіслатой і тухласцю каламуціць гарэлку. Галкі з апельсінавых лупін, гваздзіку і карыцу належыць некалькі разоў прапаласкаць у вадзе і нават прамыць, потым трохі падсушыць перад ужываннем. Мыць абавязкова таму, што пыл з лупін і прыпраў можа забрудзіць гарэлку.
АБ ПАДФАРБОЎВАННІ ГАРЭЛАК
Колеріх часткова атрымліваецца натуральна, ад ягад. У асноўным жа гарэлкі фарбуюць.
Ружовая. Бяруць па лоту карміну, паташу, віннага каменю і галыну, таўкуць кожнае паасобку і ўсыпаюць у паўкварту вады, якая
закіпела ў даволі вялікай каструлі1. Працадзіўшы праз сурвэтку, вадкасць разліваюць у бутэлькі, дадаўшы трохі цукру, калі робяць гарэлку для доўгага захоўвання, і ставяць у халоднае месца, не закаркоўваючы, а толькі завязаўшы палатном.
Такой фарбай запраўляюць усе чырвоныя гарэлкі, больш цёмныя ці больш светлыя, як пажадаюць.
Фіялетавая. Развесці ў вадзе паташ, дадаць кармін і паспрабаваць на паперы, ці падабаецца колер. Потым заправіць гарэлку.