Літва i Жамойдзь. Розныя краіны i народы
Вацлаў Пануцэвіч
Выдавец: Харвест
Памер: 304с.
Мінск 2016
Як бачым y гэтай малітве ёсьць славянская мова настолькі згэрманізованая, што ўжо нельга ўстанавіць ранейшага стану, бо і запісаная давольна ды пераказальнік мог прыпомніць сабе моцна перакручаныя адломкі славянскай мовы, паміраючай у нямецкім моры. Але і ў гэтых абломках няма нічога жамойдзкага. Апрача гэтай малітвы існуюць розныя запісы паасобных слоў і тэкстаў ды нават песьняў.
ка, пав. Сэйны; Нігапу, вёска ў пав. Расены; Hirdajty, вёска ў пав. Расены; Hirdany, вёска гаспадарская ў пав. Сьвяньцяны; Hirdvojny, вёска і два двары ў пав. Расены; Hirdvojneli, вёска ў тым жа павеце; Hirdyski, мястэчка ў тым жа павеце; Girdziany, вёска ў пав. Шаўлі; Hirdzi, двор гаспадарскі і вёска ў пав. Расены; Hirdziuny, вёска каля Ашмяны; Hierula, вёска ў Віленскім павеце; Hirkonty, фальварак каля Шаўляў; Hirkontyski, вёска ў пав. Тэльша; Hirlauki, пав. Шаўлі; Hirminy, двор у пав. Шаўлі; Hiravicy, вёска каля Ашмяны; Hiruty, вёска, пав. Коўня; Hirviski, вёска ў пав. Расены; Hirynajty, вёска ў Расенскім павеце; Нігупсу, вёска ў Віленскім пав.; Hiryniki, вёска, пав. Расены; Нігупо, вёска ў тым жа павеце; Giryski, вёска ў пав. Шаўлі; Hieruliski, вёска ў Панявежскім пав.; Gieruliski, вёска каля Марыямполя; Hieruliski, паселішча шляхецкае над Вілляй; Hieranichy ў Ашмянскім пав.; Hierduty, двор каля Расены; Hiervity, вёска, пав. Расены; Ejgirdy, вёска, пав. Тэльша; Pahirdany, вёска, пав. Расены; Pahiry — 6 шляхецкіх паселішчаў у Віленшчыне; Pahiry, вёска, пав. Расены; Гердавы ў Прусах; Гіргішкі, фальварак у Вілкамірскім павеце; Гіры, вёска шляхецкая (1827 г. — 29 дымоў); Гіры, паселішча шляхецкае, пав. Трокі; там жа Гіры, лясны пасёлак; Гіры, вёска шляхецкая (1827 г. — 17 дымоў), пав. Сьвянцяны; Лабгіры, двор у пав. Расены і шмат іншых.
3 іншых назоваў зьвернем увагу на Расены (Русіны), месца павета за Дубісай, выхадная прастора Літвы. На гэтай прасторы найбольшая канцэнтрацыя славянскіх назоваў у сёньняшняй Жамойдзі; там жа Rusiny — вялікая вёска; Rusiski, вёска, пав. Расены; Rusiski — двор у пав. Шаўлі.; Rustejki, вёска ў тым жа павеце; другая вёска ў былым Новааляксандраўскім павеце; Ruscany, пас. шлях. у Віленскім павеце; Rusnejki, двор у пав. Расены; Rusaki, вёска ў Віленскім павеце і шмат падобных.
Незвычайна вялікая колькасьць назоваў тыпу Слабада, у Віленшчыне і Ковеншчыне налічвае 87 мясцовасьцяў; Слабодка — 82; Славянішкі (Slavianiski), адна вёска ў Троцкім павеце, другая ў Вілкамірскім (воласць Курпішкі); Забалоцце — 59; Забалоцішкі (Zabalociski) — 9; Рудня — 35; Рудзішкі (Rudziski) — 11; Навасады — 10; Наваселе — 13; Навасёлкі — 114; Новы Двор — 42.
Апрача названых мясцовасьцяў на прасторы гістарычнай Літвы і Жамойдзі маецца вялізная колькасьць іншых славянскіх назоваў, якія твораць на прасторы ад Юры, Дубісы і Невяжы да Дзьвіны, ад Нёмана да Беразіны і на захад ад Нёмана ў глыб Прусаў густую сетку славянскага насельніцтва, сярод якога жамойцкія назовы прадстаўляюць сабой рэдкія астраўкі. Гэта ёсць таксама адзін з доказаў, як недарэчным з’яўляецца цьверджаньне, быццам гэтая прастора заселеная была жамойдамібалтамі перад XIII ст.
Іншым доказам славянскасьці Літвы і пануючай верхавіны ў Жамойдзі ёсьць перагляд баяраў згодна з попісам войска ў 1528 г.
Віленскі павет:
Двор Ашмяна.
Харужы Ашмянскі Мікалай Якубовіч маець сам ехаць і Процька Якубовіч маець ставіці 7 коней. Мікалай Дашкевіч маець ставіці 5 коней. Пасынак яго Аліаксандра Сіняковіць маець ставіці конь. Юры Петрашэвіч маець ставіці 4 коні; Сэбастыян Міхайловіч — 2 коні; Ян Петковіч — конь; Ян Івашковіч — 3 кані; Павал Мікалаевіч — 2 кані; Міхно Рэкуцевіч — 4 кані, князь Мікалай Рэкуцевіч — 2 кані; Барташовая Рэкуцевіча — 2 кані; Бокшар Адам — 5 коней; Станіслаў Лешчынскі232; Ян Жычаловіч; Ян Пастаўчыч; Каспар Буткевіць; Мікалай Пашковіч; Мілославовая Савічаўна; Багдан Грынкевіч; Ян Грынкевіч; Адам Яшковіч, Новагонскі; Сымка Мікалаевіч; Ян Суглобіч; Станіслаў Хрышчановіч; Ян Валадкевіч; Дмітр Федаровіч, Габрыал Мосцвіловіч; Станіслаў Андрэевіч і г. д. Імёнаў з жамойцкімі канчаткамі зусім не знаходзім.
Кернава.
Рэестр баяр керноўскіх. Кажды баярын мянован есьць і на колькі конех маюць служыці. Дзеля скарочаньня падаю толькі імёны і прозвішчы баяраў Ян Габрыяловіч; Станіслаў
232 У далейшым прапускаем лік коней. Адзін конь лічыцца ад 8 валокаў. Дадзеныя ўзятыя з Літоўскай мэтрыкі.
Габрыяловіч; Стась Мікалаевіч; Ян Вайцеховіч; Мацей Вайцеховіч; Мікалай Яцковіч; Вайтковая Невяровіча; Сымко Богухваловіч; Марцін Кульвойця; Бартош і Грынь Багдановічы; Войцех Александровіч; Міхайла Юськовіч; Соцькавая удава Ганна; Мікалай Світэ; Міс Вайтковіч; Юхно Мітковіч; Мікалай Валадкевіч; Мацей Вайцяховіч, Мікалай Балтрамеевіч; Аляксандар Балтрамеевіч; Якуб Станіславовіч; Сабэстыян; Юры Станіславовіч; удава Станковая; Станіслаў Пашковіч; Балтрамей Тамковіч; Станіслаў Пецкевіч; Мікалай Сташковіч; Павал Гінвілавіч233; Нацко Юрдовіч; Міхайла Юргайцевіч; Мікалай Багдановіч; Станіслаў Яцкевіч; Пётр Яцковіч; Стэцковая ўдава; Грыньковая ўдава; Пётр Бутрымовіч; Янушка Яцковіч; Міш Вецэвіч; Павал Вецэвіч; Ян Дабковіч; Станіслаў Лешчовіч; Аляксандр Бартковіч; Янушковая ўдава; Якуб Яшковіч; Багдан Петрашэвіч; Ян Станчуковіч; Мікалаевая ўдава; Ян Дабковіч; Ян Яновіч; Сымановая ўдава; Габрыял Маркутовіч; Станіслаў Нарбутовіч; Юры Салагубовіч; Барбара Мікалаеўна; Янушка Буйвідовіч; Ян Венцлавовіч; Мацей Багдановіч; Ян Стангубовіч; Павал Нарбутовіч; Пётра Яновіч; Якуб Гасьціловіч; Андрэй Любашэвіч; Алехна Стабудовіч; Мікалай Паўбуровіч; Стась Пятковіч і г. д.
3 агульнай лічбы 184 прозьвішчаў не знаходзім ніводнага з жамойцкім канчаткам.
Вілкамірскі павет:
Станіслаў Бердоўскі; Войцех Александровіч; Дахно Васілевіч; Мікалай Даўгяловіч; Андрэй Петковіч; Бернат Мантрымовіч; Ядвіга Венцлавовая; Мікалаеўна Петрашковіча; Грыгор Квінвіловіч; Кумась Ямантовіч; Станчык Бартковіч; Габрыял Кандратовіч; Мікалай Мацовіч; Юры Мэцеевіч; Міцька Гінтаўтовіч; Андрэй Давідовіч; Войцех Якубовіч; Мікалай Міцьковіч; Андрэй Мікалаевіч; Ян Бартковіч; Януш Мікалаевіч і г. д.
Таксама ва ўсім пераліку баяраў не знаходзім прозьвішчаў з жамойцкімі канчаткамі.
233 Прозьвішчы тыпу Гінвайловіч, Гінтаўтовіч паходзяць ад жамойцкіх вёсак і мястэчак тыпу Гінкішкі (Ginkiski), Гінэйкі (Ginejki), Гінэйтё (Ginejte), Гінтутё (Сіпійіё), Гінтулішкі (Gintuliski) у паветах Расены, Вілкамірскім, Тэльша, Аўгустоўскім, Троцкім, Лідзкім і іншых.
Ковенскі павет.
Рэестр баяраў ковенскага павету пададзены ў літоўскай мэтрыцы родамі, прытым назовы родаў паходзяць ад назоваў мясцовасцяў, адкуль яны выйшлі і дзе мелі свае маёнткі і вёскі, сабе падпарадкаваныя.
1) Род Вітартовічаў234. У пераліку баяраў гэтага роду не знаходзім ніводнага прозьвішча з жамойцкім канчаткам.
2) Род Просьцевічаў. Няма жамойцкіх прозьвішчаў.
3) Род Апейковічаў.
4) Род Дамэйкаў.
5) Род Гэтсаўдовічаў.
6) Род Петрасэвічаў. У гэтым родзе ёсьць.
7) Род Невяровічаў. У гэтым родзе знаходзім два прозьвішчы, вытвараныя ад жамойцкіх мясцовасьцяў: Голгінаў і Грык Гоўгейдовіч.
8) Род Скорульцаў. Няма жамойдзкіх прозьвішчаў.
9) Род Банішкаў.
10) Род Юрэвічаў з Вондзяголы.
11) Род Семашкевічаў ад Вяллі.
12) Род Давятовічаў з Жэйм. Сярод пералічаных у рэестры баяраў знаходзіцца адно прозьвішча з жамойцкім канчаткам — Пусільгіс. Магчыма з мяшанага жанімства.
13) Род Давалговічаў з Таўтвілтова235.
234 Вітартовічы праўдападобна раней былі ў Шаўлях, дзе знаходзіцца вёска Віторце. У Ковенскім павеце потым ім належыў двор Віторты. Іншы двор Віторты знаходзіўся каля Панявежа. Манюшкі, праўдападобна Гудсудовічы, выхадцы з Судавы, значыць судаўскія крывічы.
235 Zejmy, вёска і двор у Ковенскім павеце. Tautviltova, двор у Ковенскім павеце. Towcie — 2 двары ў павеце Тэльша; Таўціловічы — двор у Троцкім павеце; Tovciski, вёска і двор скарбовы ўВіленскім павеце; Таўцьвілы, шляхецкая вёскаўпав. Слонімскім; Taucvily, вёска ў павеце Тэльша. Ад гэтых назоваў паходзяць прозьвішчы як Таўцівіл, Таўцівіловіч, Таўцьвілтовіч, прытым жамойцкае «tauta» абазначае народ, племя, «vilkas» — воўк, «vil» корань ад «vilzi», «vilten» (велат або волат — іншы назоў люцічаў).
У скандынаўскіх сагах Літва называецца Wilkinaland, князь Wilkinus, народ Wilken, які мяжуе з Ruziland. Сведчаць аб гэтым шматлікія назовы з коранем «vil», «viel», «vilk» на прасторы гістарычнай Літвы і Жамойдзі: Velden, двор у Курляндыі; Velekieny, вёска і двор у пав. Панявежа; Вэлерова, двор у пав. Ковенскім; Уельапоуа, вёска у пав. Ковенскім; Welniow або Літва, двор, пав. Радзынь; Velkvidis, рака, прыток Рысы; Velpesy, вёска і двор, пав. Расены; Vielajcie, вёска, пав. Тэльша; Vietujki, вёска пав. Расены; Vielancici, вёска, пав. Дзісна; Vielanka — два шляхецкіх паселішчы каля Вільні; Vielcasy, вёска, пав. Ашмянскі; Vialaniski, вёска над Вілляй каля Кернова; Vieletyski, вёска, пав. Тэльша; Vielickova — два двары ў пав. Трокі; Vieliksa, возера ў Сьвеньцяншчыне; Vielona, мястэчка над Дубісай; Vielaniski, вёска, пав, Панявежа; Vieluny, вёска, пав. Біржы; Vialajtv каля Тэльшы; Vilacy, вёска, пав. Віленскі; Vilanova — два двары ў Ашмяншчыне; Viiatova, вёска і два двары ў Наваградчыне; Воўчая Лапа ў Вільні; Вільчышкі, паселішча ў пав. Вілкамірскім; Vilejka, вёска і двор у пав. Біржы; Vilejka, вёска і двор каля Шаўляў; Vilejka, вёска і двор у Вількамірскім
14) Род Даўгойлаў з Ланчунова.
15) Род Праўлабаў за Кармяловам.
16) Род Буйвідаў ад Жынян. Няма жамойцкіх прозьвішчаў.
17) Род Геркаў з Пядзей.
18/ Род Янвілаў з Пядзей.
19) Род Жаковічаў.
20) Род Вайдмінаў ад Капліцы.
21) Род Гэдгаўдаў з Арвістова.
22) Род Рымвідаў.
23) Род Сцебейкаў ад Жэймаў.
24) Род Жэбровічаў ад Жэймаў.
25) Род Палюшэвічаў ад Жэймаў.
26) Род Ліпневічаў з Куян.
27) Род Эйтовічаў ад Жэймаў.
28) Род Свалкенаў ад Жэймаў. У сыііску ёсьць прозьвішча з жамойцкім канчаткам: Мікалай Мажэевіч Шукіс.
29) Род Саковічаў ад Жэймаў.
30) Род Рымвідаў ад Капліцы.
31) Род Мінемовічаў ад Жэймаў.
32) Род Эйсмонтаў ад Капліцы236.
33) Род Шылейнаў.
34) Род Ганусаў з Лабунова.
35) Род Вацянцаў ад Капліцы.
36) Род Конгентаў ад Капліцы237.
пав.; Вілейшы, вёскі і двары ў Шаўлях і каля Панявежа; Vilejty у Сьвеньцяншчыне; Vilgirdajty, двор у пав. Шаўлі; Vilkali, двор, пав. Шаўлі; Vilkancy, вёска каля Эйшышак і двор каля Вілкаміра; Vilkavyski, вёска каля Рагнеты; Vilkelen, Vilken, Vilkendorf і г. д. вялікая колькасьць назоваў у Прусах; Vilkienscyna, вёска каля Сэйнаў; Vilkiany, вёска, пав. Расены; Vilkie; Vilkiski, Vilkary, Vilnele; Vilkija, шмат вёсак з назовам Vilkija, Vilkieja і г. д. у пав. Коўня, Панявежа, Расены; Шаўлі, Тэльша і Вілкамір.
КНІГІ ОНЛАЙН
