Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
Такім было выпрабаваньне Упаман'ю.
Трэцяга ж вучня Аёды, сына Дгумавага, звалі Вэда.
Яму настаўнік наказаў наступнае: «Вэда, дзіця маё, заставайся тут. Паслужы некаторы час у маім доме, ваўсім мяне слухайся, і будзе табе шчасьце».
«Добра!» — адказаў Вэда і стаў жыць у сям’і свайго настаўніка. Увесь час, паслухмяны свайму вучыцелю, ён выконваў цяжкую працу, нібыта бык, якога запрагаюцьу воз, і пакорліва зносіў холад і сьпёку, голад і смагу.
Мінула шмат часу, і яго настаўнік быў цалком задаволены. А як ён задаволіўся, то Вэда дасягнуў шчасноты і стаў усёведным. Такім было выпрабаваньне Вэды.
Атрымаўшы ад настаўніка дазвол, ён пакінуў яго дом і завёў уласную сям’ю. А калі ён стаў жыць у сваім доме, у яго таксама зьявілася трое вучняў.
Ен ніколі не казаў сваім вучням рабіць хоць-якую работу або ва ўсім яго слухацца, бо сам спазнаў цяжар жыцьця ў сям’і настаўніка й не хацеў прычыняць ім лішні клопат.
1 вось празь некаторы час да сьвятара Вэды прыйшлі два князі — Джанамэджая й Паўш’я — ды выбралі яго за настаўніка. Аднойчы, пакідаючы дом у ахвярных справах, ён наказаў свайму вучню Уттанку: «Гэй, Уттанка! Чаго б у маім доме не хапала, рабі так, каб гэтага было ў дастатку!»
Даўшы такі наказ, ён выправіўся ў дарогу.
I вось Уттанка, паслухмяны свайму настаўніку, застаўся ў яго доме, старанна выконваючы настаўнікаў загад.
Пакуль ён жыў там, сабраліся неяк вучыцелевы жанчыны разам і, пазваўшы яго, сказалі: «Дружына твайго настаўніка гатова зачаць дзіця, а яго самога няма дома. Зрабі так, каб спрыяльны час не прапаў марна, бо іначай яна засмуціцца».
9°
9і
92
93
94
95
96
97
98
99
100
28.
29.
Пачуўшы гэта, ён адказаў тым жанчынам так: «Не магу я на просьбу жанчын зрабіць тое, чаго рабіць нельга. He наказваў бо мне настаўнік: “Рабі нават тое, чаго рабіць нельга!”».
I Іразь некаторы час яго вучыцель вярнуўся са свайго падарожжа дамоў і, пачуўшы пра ўсё, што сталася, вельмі абрадаваўся ды сказаў яму: «Уттанка, дзіця маё! Якую ласку мне зрабіць для цябе? Ты паслужыў мне верай і праўдай, ад чаго нашаўзаемная любоў стала яшчэ большай. Таму я адпускаю цябе. Спору табе ваўсім! Ідзі!»
Пачуўшы гэта, той адказаў: «Якую ж ласку мне зрабіць для цябе? Кажуць бо:
He па дгарме калі будзе хтоеь пытацца, а хтось вучыць, то чакае тады ганьба аднаго, а другога — сьмерць28.
Раз пан адпуекае мяне, то я хацеў бы даць належную плату за навучаньне»2’.
Пачуўшы гэта, настаўнік адказаў: «Уттанка, дзіця маё, тады пажыві яшчэ».
I вось аднойчы Ўттанка сказаў вучыцелю: «Скажы мне, пане, што я мушу прынесьці ў якасыді платы за навучаньне».
На што вучыцель адказаў: «Уттанка, дзіця маё, шмат разоў ты падганяў мяне, пытаючыея, што ты мусіш прынесьці ў якасьці платы за навучаньне. Таму йдзі да маёй жонкі й спытайся, што ты мусіш прынесьці. Што яна скажа, тое й прынясі!»
Насьля гэтых слоўён спытаў увучыцелевай: «I Іані, настаўнікадпускае мяне. Але я хачу пайсьці евабодным ад доўгу, прынёсшы сьпярша належную плату за навучаньне. Таму хай пані цяпер скажа, што мне прынесьці ў якасьці платы!»
Пачуўшы гэта, вучыцелевая адказала Уттанку так: «Ідзі да князя Паўш’і. Папраеі ў яго завушніцы, якія ноеіць яго жонка, і прынясі іх мне. Лд еёньня на чацьверты дзень прызначаны абрад,
ДС «хто не па дгармс вучыць і хто не па дгарме пытае, зь іх двух адзін памірас, а [другі] здабывас зьнявагу».
yurv-artha— гл., напр., Gaurama-dharma-sUt:ra2.54(748): «У канцы навучаньня трэба прапанаваць плату за навучаньнс».
101
102
103
104
105
іоб
ю7
ю8
log
no in
112
jo.
P-
і я хачу частаваць брагманаў V тых завушніцах. Зрабі так, каб на тым сьвяце яны зіхацелі на мне. Л як саслужыш мне гэту служ6v, то дасягнеш шчасноты!»
Пачуўшы такія словы, Уттанка рушыў у дарогу. Ідучы, ён убачыў вялізнага быка, на якім сядзеў ня менш вялікі чалавек.
Чалавек зьвярнуўся да Уттанкі: «Уттанка, зьеж гною ад гэтага быка!»
Пачуўшы гэта, той адмовіўся.
Тады чалавек сказаў яму зноў: «Зьеж, Уттанка, не раздумвай! Твой настаўнік таксама зьеў».
Пачуўшы гэта, Уттанка сказаў: «Добра!» — і зьеў гною таго быка, выпіў яго мачы й пайшоў туды, дзе жыў князь I Іаўш’я.
Прыбыўшы ж да князя, Уттанка застаў яго седзячы. ІІадышоўшы бліжэй, ён зычліва прывітаў яго й прамовіў: «Я прыйшоў да цябе з просьбаю».
Той, прывітаўшы яго ў адказ, прамовіў: «Багавіты, я сапраўды Паўш'я. Што мне зрабінь для цябе?»
Тады Ўттанка сказаў яму: «Я прыйшоў да цябе прасіць пару завушніц у якасьці платы свайму настаўніку. Хай пан рачыць аддаць мне тыя завушніцы, што носіць твая княгіня!»
На што Паўш’я сказаў яму: «Ідзі ў жанкоўню ды папрасі княгіню сам».
Пачуўшы гэта, ён увайшоў у жанкоўню, але княгіні не пабачыў. Тады ён зноў прамовіў Паўш’ю: «Не гадзіцца пану нас3° падманваць, бо княгіні ў жанкоўні няма. Ня бачыў я яе».
Пачуўшы такія словы, Паўш’я сказаў яму: «Значыць, пан забыў ачысьціцца пасьля ежы31. Падумай. Бо маю княгіню ня можа
У санскрыцкіх тэкстах 'мы' нярэдка ўжываецца замсст ‘я’, асабліва людзьмі высокага сацыяльнага статусу.
Manu-smrti2.53: «Двойчынароджаны заўжды павінсн ссьці, [сьпярша] сёрбнуўшы [вады] і будучы засяроджаным. А пад’сўшы, ён павінен сёрбнуць [зноў] налсжным чынам ды акрапіць атворы на цслс вадою (т.-б. вушы, вочы, ноздры й органы выдзялсньня)». Пад сёрбаньнсм разумсецца наступная працэдура (Manu-smrti2.58-61): «Сьвятар павінсн заўжды сёрбаць прошчаю
113
114
“5
116
н7
118
119
120
121
122
123
ўбачыць нячысты, на якім засталіся рэшткі ежы. Будучы вернай жонкай, яна не паказваецца нячыстым».
Пачуўшы гэта, Уттанка падумаў і сказаў: «Так і ёсьць. Ідучы сюды, я пад’еў і, сьпяшаючыся, пасёрбаў на хаду».
На што Паўш’я адказаў яму: «То ж бо то! Нельга сёрбаць, калі ідзеш або стаіш».
«Твая праўда!» — сказаў Уттанка князю і, сеўшы тварам на ўсход, старанна вымыў вадою рукі, ногі й твар, а потым бязгучна сёрбнуў дастаткова вады, каб яна дайшла да сэрца, пасьля чаго тройчы папіў, двойчы выцер рот ды акрапіў атворы. Тады ён увайшоў у жанкоўню й пабачыў княгіню.
Л яна, як толькі яго ўбачыла, то ўстала і, прывітаўшы яго, сказала: «Вітаю цябе, багавіты! Скажы, што мне зрабіць для цябе?» Той адказаў ёй: «Аддай мне, калі ласка, свае завушніцы! Я прашу іх у якасьці платы свайму настаўніку».
Задаволеная яго шчырасьцю, яна вырашыла, што не гадзіцца адмаўляць такому дастойнаму чалавеку, і, зьняўшы завушніцы, аддала іх яму
ды прамовіла: «Дастаць гэтыя завушніцы хоча сам князь зьмеяў Такшака, таму, калі ласка, нясі іх асьцярожна».
Пачуўшы гэта, ён адказаў княгіні: «Пані, ня варта хвалявацца! Князю зьмеяў Такшаку мяне не адолець».
Прамовіўшы гэтак княгіні, ён разьвітаўся зь ёй і вярнуўся да Паўш’і.
Пабачыўшы князя, ён сказаў: «О Паўш’я! Цяпер я здаволены!» Паўш’я ж адказаў яму: «Багавіты, нарэшце нам сустрэўся чала-
Брагмы, Прародзіча ці багоў, ніколі [црошчаю] продкаў. Прошчаю Брагмы завецца аснова вялікага пальца на далоні; прошчаю Прародзіча — аснова астатніх пальцаў; [прошчаю] багоў — кончыкі [пальцаў]; [прошчаю] продкаў — [вобласьць] над імі дзьвюма. Спачатку ён павінен тройчы сёрбнуць, потым двойчы выцерці рот, а потым акрапіць свае атворы, цела й галаву. Дгармаведны сьвятар, які хоча ачысьціцца, заўжды павінсн сёрбаць з [правільнай] прошчы ваду няцёплую і бясьпенную, будучы пры гэтым на самоце й тварам наўсход ці поўнач. Сьвятар ачышчаецца вадою, якая даходзіць да сэрца...»
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
44
45
32.
век, варты нашай ласкі. Ты дастойны госьць, і таму я правяду шраддгу32. Пачакай крыху».
Уттанка ж яму адказаў: «У мяне зусім мала часу. Хай пан прынясе мне хутка тое, што ўжо прыгатавана».
«Добра!» — згадзіўся той і пачаставаў яго тою ежай, што ўжо была прыгатавана.
1 тады Уттанка пабачыў, што ежа была халодная, а ў ёй волас, і, палічыўшы яе нячыстай, сказаў Паўш’ю: «Раз ты даеш мне нячыстую ежу, то быць табе сьляпым!»
Паўш’я ж адказаў яму: «А раз ты ганіш бязганную ежу, то быць табе бязьдзетным!»
Тады ён агледзеў ежу й зразумеў, што яна сапраўды нячыстая. А як зразумеў, што ежа нячыстая, бо ў ёй быў волас ад таго, што ежу падавала жанчына з распушчанымі валасамі, то стаў ён Уттанку ўлагоджваць: «Багавіты! Гэтую халодную ежу з воласам табе падалі памылкова. Даруй мне, каб ня стаў я сьляпым!» Уттанка ж адказаў яму: «Я не кажу на вецер. Ты асьлепнеш, але неўзабаве зноў станеш відушчым. Свой жа праклён ты забяры назад!»
На што Паўш’я адказаў яму: «Я не магу зьняць свой праклён, бо мой гнеў і дагэтуль яшчэ не аціх. Хіба пану невядома, што як масла сьвежа ў сьвятара бо сэрца, няхай і востры, нібы брытва, словы;
усё, аднак, наадварот у таго, хто воін:
як масла словы і як брытва сэрца.
А раз так, то я не магу зьняць праклён, бо маё сэрца вострае, як брытва. Ідзі!»
Уттанка ж адказаў яму: «Зразумеўшы, што ежа нячыстая, пан стаў мяне ўлагоджваць, бо перад гэтым сказаў мне: “Раз ты ганіш бязганную ежу, то быць табе бязьдзетным!” Цяпер, калі зразумела, што ежаўсё ж нячыстая, мяне няма за што праклінаць. А цяпер мне пара!» Прамовіўшы гэта, Уттанка ўзяў завушніцы й рушыў у дарогу.
sraddha— паміналыіы абрад, на якім кормяць запрошаных брагманаў.
136
»37
138
139
140
141
Ц2
M3
144
М5
146
33-
3+
35-
36.
373*
Ідучы, ён убачыў голага наможніка33, які ішоў яму насустрач і то прападаў з вачэй, то зьяўляўся зноў. Паклаўшы тады завушніцы на зямлю, Уттанка пайшоў па ваду.
Тым часам той наможнік хутка падышоў бліжэй, схапіў завушніцы й пабег прэч. Аднак Уттанка дагнаў яго й схапіў. Аж той перакінуўся ў Такшаку й нырнуўу вялікую нару, якая зьнянацку раскрылася ў зямлі.
Нырнуўшы ж туды, ён рушыў у зьмяінае княства, дзе быў яго дом. Тады Ўттанка нырнуў сьледам за іму тую са.мую нару. Апынуўшыся жу нары, ён пачаў славіць зьмеяў такімі вершамі:
«Бліскучыя ў баёх34 зьмеі, каму князем Айравата, падобныя вялік-хмарам, што дождж сыплюць з маланкамі! Пярэстыяу іх кольцы, целы пекны й завілісты, як сонцаў вышыні неба, зіхцяць дзеці Айраваты!
Шмат зьмяіных сьцяжын-сьцежак на паўночным баку Гангі, але толькі іх князь ходзіць сярод войска праменнага!35 Дваццаць тысяч восемдзесят восем соцень магутных зьмей вырушае ў паход разам з Дгрытараштрам’6 адважлівым.
КНІГІ ОНЛАЙН
