Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
I тым, што за ім папаўзьлі, й тым, што сёньня удалечы, я ўчыняю паклон зьмеям, чый брат старшы — Айравата.
Таго, хто у Зямлі куру заўжды мешкаў у Кхандаве37, сына Кадру’8 пяю дзеля завушніцаў я, Такшаку.
Каля водаў /кшумаці, што цячэ Курукшэтраю, жылі двое сяброў верных — Ашвасэна ды Такшака. Наймалодшы Такшакаў брат, Шрутасэна праслаўлены, які ў Магадд’юмне мешкаў, князем зьмеяў стаць прагнучы, — і яму я заўжды буду чыніць шану, дастойніку.
sramana‘які чыніць намаганьне (=аскезу)’ — манах-жабрак, асабліва той, які не прытрымліваецца ведыйскай рэлігіі (будыст, джайн ды іііш.).
Ці «на сходках».
ДС «хто захацеў бы хадзіць сярод войска промняў сонца, акрамя Лйраваты?» Лйраватаў брат.
Khandava дес на Курукшэтры.
Дачка прародзіча Дакшы, жонка мудраца Каш'яны й маці зьмеяў.
47
148
149 '5°
41
152
153
39-
40.
4‘-
42.
43-
44-
Вось так ён праслаўляў зьмеяў, але завушніц назад не атрымаў. Тады ўбачыў ён дзьвюх жанчын, што ткалі на кроснах тканіну. 1 былі на кроснах чорныя й белыя ніткі. А яшчэ ён убачыў кола, якое круцілі шэсьць хлопчыкаў. А яшчэ пабачыў прыгожага мужа.
I тады пачаў ён славіць іхусіх наступнымі вершамі са збору малітваў59:
«Устаўлена трыста і шэсыдь дзясяткаў у кола няспыннае сыііц трывалых, што круцяць і круцяць шасьцёра хлопцаў, падвойчыдванаццацічасны40 вобад.
Аснову гэту дзьве жанкі пярэсту ткуць, чарадуючы несупынна ніткі: то чорныя ткуць, то ўтыкаюць белы41 для ўсіх нястомна і бытоў, і быцьцяў. Пярунадзержац і быцьця баронца, забойца Намучы й забіўца Врытры, магут, адзеты ў дзьве адзежы чорны42, разрозьнік ісьціны й маны у сьвеце, якога возіць на сабе сын водаў, скакун Вайшванара прадаўнядаўні44, — паклон навечны ўладару над бытным, трысьветаўладцу, пану весяў Індру44!
Т.-б. зь Ведаў. Насамрэч. яны толькі пераймаюць всдыйскія хвалсбны.
Т.-б. «у якім 24 зьвснчакі» (ідзецца пра палову мссячнага мссяца). УА ужыта слова parvan-, якое азначас ня толькі ‘падзел', але і ‘часавы адрэзак, зьмсна мссяца’. Адсюль нс зусім стандартнас ‘-часны'ў перакладзс.
УЛ псршыя тры радкі рыфмуюцца (на -Wryau).
Відаць, ідзецца пра іюч і зару (гл. РВ 3.31.17 і 4.48.3, дзе згадваюцца krsne vasudhiti ‘два чорныя скарбы' (= чорпая ноч і зара): абрад ушанаваныія багоў адбываўся надосьвітку).
ЛГні.
150-ы і 152-і всршы УЛ складзены ў памсры indravajra-; 154-ы — у памеры upajati-; 151-ы ж всрш мяшаны: псршыя два радкі складзены ў эпічным трыштубгу, а два апошнія — у indravajra-.
l54
155
156
157
158
49
16o
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
I тады муж сказаў яму: «Я здаволены тваёй славітвай. Якую ласку я магу зрабіць для цябе?»
Уттанка ж сказаў яму: «Хай зьмеі трапяць у маю абладу!»
На што той муж адказаў: «Падзьмі гэтаму каню ў задні праход!» I стаў Уттанка дзьмуць таму каню ў задні праход. А як пачаў дзьмуць, то зусіх конскіх атвораў пачалі вырывацца вогненныя языкі й паваліў дым.
Запоўніў той дым усё княства зьмеяў,
і тады ўстрывожаны Такшака, спужаўшыся агню ды сквару, схапіў завушніцы, выпаўз пасьпешна са свайго жытла й сказаў Уттанку: «Вось твае завушніцы! Забірай іх назад!»
Узяў Уттанка завушніцы, а ўзяўшы, падумаў: «Гэта ж сёньня сьвяточны абрад у жонкі майго настаўніка, а я так далёка! Як жа мне перадаць ёй завушніцы?»
1 пакуль ён так думаў, той муж сказаў яму: «Уттанка, сядай на гэтага каня! Ен сейміг даставіць цябе ў дом твайго настаўніка!» «Добра!» — сказаў Уттанка, сеў на таго каня й памчаўся ў дом свайго настаўніка. Вучыцелевая ж, кагадзе абмыўшыся, акурат села прычэсваць валасы і, бачачы, што Ўттанкі яшчэ няма, была ўжо наважыла яго праклясьці.
I тут увайшоў Уттанка ды, прывітаўшы вучыцелевую, уручыў ёй завушніцы.
Атрымаўшы завушніцы, яна сказала: «Уттанка, ты прыйшоў у самы час! Вітаю, дзіця маё! А я ж цябе ледзь не пракляла. Удача на тваім баку. Спору табе!»
Тады Уттанка прывітаў свайго настаўніка, і той сказаў яму: «Уттанка, дзіця маё! Вітаю цябе! Чаму ж ты затрымаўся?» На што Ўттанка адказаў: «Пане, майму заданьню перашкодзіў князь зьмеяў Такшака, які завабіў мянеў зьмяінае княства.
Там я пабачыў дзьвюх жанчын, якія ткалі на кроснах тканіну. I былі на кроснах чорныя й белыя ніткі. Што гэта значыць?
Яшчэ я бачыў кола з дванаццацьцю сьпіцамі, якое круцілі шэсыдь хлопчыкаў. А гэта што значыць?
Тамсама я бачыў мужа. Хто ён?
I каня незвычайных памераў. А ён хто?
»7»
»72
»73
»74
»75
176
177
178
»79
180
і8і
182
183
45-
Па дарозе ж да Паўш’і я бачыў быка, на якім сядзеў муж. 1 ён сказаў мне ветліва: «Уттанка, зьеж гною ад гэтага быка! Твой настаўнік таксама зьеў!» I я пакаштаваў гною ад таго быка. Я хацеў бы, каб пан растлумачыў мне значэньне ўсяго гэтага!»
Тады настаўнік сказаў Уттанку: «Тыя дзьве жанчыны — Дгата й Відгата45, а чорныя й белыя ніткі — гэта ноч і дзень.
Тыя шэсьць хлопчыкаў, якія круцяць кола з дванаццацьцю сьпіцамі, — гэта шэсьць паравін, а само кола — гэта год. Муж — гэта Парджан’я, а конь — Лгні.
Бык жа, якога ты бачыў па дарозе, — гэта Лйравата, князь сланоў. Чалавек, які сядзеў на ім, — Індра, а гной таго быка, які ты зьеў, — гэта амрыта.
Менавіта таму ты й не загінуўу зьмяіным княстве. Да таго ж, Індра — мой сябар.
Зь яго ласкі ты атрымаў назад завушніцы й вярнуўся дамоў. Цяпер, дарагі, ты можаш пакінуць мяне. Я адпускаю пана. Спору табе!»
Адпушчаны настаўнікам, Уттанка рушыўу Гастынапуру, каб адпомсьціць Такшаку, на якога быў вельмі злы.
Л прыбыўшы у той горад неўзабаве, той леў-сьвятар там сустрэўся зь вялік-князем, Уттанка — з Джанамэджаем. Убачыўшы ж таго праўцу, што якраз зь перамогаю вярнуў з Такшашылы, волат, акружаны дарадцамі, ён сьпярша прывітаў князя перамогазычэньнямі, а потым зьвярнуўся к яму з красамоўнай прамоваю: «Жджэ пільная цябе справа, о найлепшы сярод князёў, пакуль ты, як дзіця, цешыш сябе справаю іншаю!» Як пачуў валадар гэта, адказаў мудрацу тады, уважыўшы як сьлед госьця, дабрадушны Джанамэджая: «Падданым сваім даючы ахову, захоўваю тым я свой доўг кшатрыйскі.
Скажы, што мушу я зрабіць, о брагман?
УА Dhara 'які ўсталёўвае’ і Vidhata ‘які надзяляе’ (абодва — Брагмавы сыны): хоць гэтыя словы м.р., у Н.скл. адз.л. яны сканчаюцца на -а, як словы ж.р.
Загаду твайму я слухмяны буду!»
184 Пачуўшы гэта ад найлепша князя, найлепшы сьвятар, з дабрачынцаў першы, сказаў валодцу, што адважны сэрцам, пра справу сваю, што і князя справа:
185 «Таму зьмею, о пан люду, што усьмерціў твайго айца, адпомсьці ж ты цяпер гаду, ліхамыснаму Такшаку!
186 Прыйшоў час учыніць тое, што законам прызначана: за бацьку сваяго, княжа, памсьціся, за Парыкшыта!
187 Укушаны ліхім гадам, безь віны валадар людзей растварыўсяў гіяці бытах, як дрэва, што зваліў пярун.
188 Ап’янёны сваёй сілай, гэты зьмей найганебнейшы учыніў ліхачын страшны, твайго бацьку уджаліўшы.
189 Заступніка вялік-роду князёў-рышы гад Такшака бажыстага забіў праўцу й завярнуў тады Каш'япу.
190 Ты павінен спаліць гада у вогнішчы жаротвенным на Зьмееаброку, які табе доляй прызначаны!
191 Так за бацьку, вялік-праўча, ты нарэшце адпомсгвуеш, а мнеўчыніш вялік-ласку, о найлепшы сярод князёў,
192 бо гэты зламысьнік і мне шмат нашкодзіў, о пан людзей, калі нёс я дамоў, княжа, свайму плату настаўніку».
193 Як Уттанку пачуў праўца, то ўгнявіўся на Такшаку, распалены яго словам, нібы агонь жаротваю.
194 А тады распытаў праўца сваіх райцаў, засмучаны, пры бытнасьці Ўттанкі аб тым, як на неба ўзышоў айцец.
195 Агарнула Індру князёў тады скруха вялікая, як пра небаўзыход бацькі ён пачуў ад Уттанкі ўсё.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеле пачатку ]-я частка.
АПОВЕД ПРА ЗЬБІВАНЬНЕ МОРА
Зьывлньне морл (samudra-mamhana-) — адзін з самых вядомых сюжэтаўу індыйскай міталёгіі. Акрамя МБ, ён зафіксаваны ў Рамаяне (1.44), а таксама ў многіх пуранах, перадусім у Вішну-пуране (1.9), аднак найстаражытнай, відаць, трэба яічыць той варыянт гісторыі, які мы знаходзіму абодвух эпасах. Тым ня менш сам тэкст аповеду ў МБ, відавочна, позьні (як і амаль увесь Разьдзед пачатку), на што ўказвае і мэтрычная зграбнасьць шлок, і цэлая нізка строфаў, складзеных правідьнай ручырою, якія завяршаюць расказ. Зьвяртае на сябе ўвагу і адточанасьць мовы гэтага ўрыўка: шматлікія адітэрацыі, мадая кояькасьць слоў-запаўняльнікаў памеру й вялікія сказы, якія займаюць некалькі шлок, — усё гэта ўказвае на “штучнасьць" формы аповеду (але не яго зьместу!).
У межах гэтага вялікага міту расказваецца маленькі міт пра паходжаньне сонечных і месячных зацьменьняў, а ў варыянце аповеду з Рамаяны даецца цікавая народная этымалёгія слоў sura‘бог’ і asura‘чорт'. Яшчэ да зьяўленьня напою неўміручасьці (атна-) з мора вынікла багіня Сура (sura‘хмельны напой’), дачка Варуны, якая стала шукаць сабе прыдатнага жаніха. Сыны багіні Дзіці адрынулі яе й таму сталі звацца asura‘без-сур-ныя’, а сыны багіні Адзіці, наадварот, прынялі, чаму й атрымалі імя sura‘з-сур-ныя’.
Індыйскі сюжэт здабыцьця амрыты часта параўноўваюць зь «Песьняю пра Хюміра» ў Старэйшай Эдзе. У ёй расказваецца, як асы задумалі наварыць піва, аднак прыдатны для справы кацёл знайшоўся толькі ў волата Хюміра. На яго здабыцьцё выпраўляецца Top і пасьля чарады прыгодаў прыносіць-такі кацёл асам, у выніку чаго яны кожную зіму маюць магчымасьць піць піва.
4
5
6
7
8
9 ю
ii
12
13
1.
2.
ЧАСТКА 15
Шаўнака прамовіў:
Як і дзе, раскажы, пане, багі зьбівалі амрыту, зь якой гэтыўладар коней нарадзіўся магутлівы'.
Вазьніч ы прамовіў:
Есьць у сьвеце гара Мэру, незраўнаназіхоткая, што золатам сваіх пікаў пасароміць і сонца бліск. Жывуць там гандгарвы й багі, на вяршыні усіх вяршынь, на цудоўнай гары, пане, недаступнай для грэшнікаў.
Там грозныя зьвяры блудзяць, травы дзіўныя там цьвітуць. Засланіўшы само неба, стаіць Мэру высозная.
Нат і ў думках туды людзям не падняцца, на князь-гару, дзе між рэк і лясоў птушкі пяюць песьні дзівосныя.
Аднойчы на Мэру на той, што існусўжо безьліч кальп2, на гары самацьвет-зыркай усе богі шматдужыя сабраліся на сойм вальны, каб здабыць сабе амрыты, трывалыя ў жарбе грознай і ў зароках, о Шаўнака.
I калі там багі, пане, саймаваліся між сабой, тварцу сьвету тады Брагму бог Нараяна так сказаў: «Хай багі а чарты разам саб’юць мора вялікае!
КНІГІ ОНЛАЙН
