КНІГІ ОНЛАЙН

Магабгарата

выбраныя аповеды

Выдавец: Янушкевіч

Памер: 484с.

Мінск 2022

85.84 МБ

Шакунтала прамовіла:
Адвінуўся айцец, княжа, каб у лесе сабраць пладоў, Пачакай ты яго трошкі — ён мяне за цябе аддасьць.
Д у х ш а н т а прамовіў:
Хачу я, бязгрэшлівая, каб дружынай ты стала мне, маё сэрца — тваё, лада, па цябе я прыйшоў сюды. Чалавек — сам сабе сябар, сам сабе вызначае лёс. Ты можаш паводле дгармы сябе выдаць цяпер сама. Восем ёсьцьусяго шлюбаў: першы — Брагмаў, другі — багоў, трэці — рышы, затым шлюбы прародзічаў і асураў, Гандгарвавы, ракшасавы і найгоршы — пішачавы54.
Каторы для каго — Ману прадпісаў, Самабыўцаў сын. Знай, чатыры першыя зь іх падыходзяць для брагманаў,
Брагмаў (brahma-) — шлюб, калі нявеста, аздобленая каштоўнасьцямі, аддаецца бацькамі жаніху бяз выкупу з боку апошняга; багоў (daiva-) — шлюб, калі дзяўчына аддаецца замуж сьвятару падчас вучты у якасьці дару; рышы (ar­sa-) — шлюб. калі з жаніха бярэцца выкуп у выглядзе дзьвюх кароў; прароозічаў (prdjdpatya-) — шлюб, калі нявеста аддаецца жаніху бяз выкупу са словамі «жывеце ў злагадзе»; асураў (asura-) — шлюб, калі жаніх выкупляе нявесту у яе бацькі ці родзічаў з бацькоўскага боку; ракшасаў (rdksasa-) — шлюб, калі нявесту выкрадаюць гвалтам пасьля забойства яе бацькі ці іншых родзічаў; пішачаў (paisaca-) — від шлюбу, калі мужчына авалодвае жанчынай падчас сну, ап’яненьня ці скарыстаўіпыся яе разумовай непаўнавартасьцю. Гэты пасаж амаль слова ў слова адпавядае шлоцы 3.21 Manu-smrti-.
11
12
13
14
15
16
17
18
19
35j6.
37
а кшатрыям — першыя шэсьць, о красуня бясхібная, князём жа — і ракшасаў шлюб; вайш’ям, шудрам — і асураў. Зь пяці шлюбаў35 тры — па дгарме, не па дгарме два іншыя, пішачаў і асураў шлюб праводзіць забаронена.
Трэба дзеяць заўжды, лада, як прадпісвас нам закон, для воя ж законныя два: шлюб Гандгарваў і ракшасаў, паасобку альбо разам — тут сумневу ня можа быць’6.
Я цябе пакахаў, панна, пакахала і ты мяне —
дык шлюбам гандгарваў цяпер пабярэмся, о пекная!
Шакунтала прамовіла:
Калі гэта сьцяга дгармы і я пані сама сабе, то паслухай маюўмову, о найлепшы між паўраваў! Хоць я тайна прашу, княжа, пакляніся мне ісьцінна, што сын, якога нараджу, о Духшанта, пасьля цябе спадкаемцам тваім стане. Восьумова мая, ўладар! Калі згодзен ты зь ёй, княжа, то я стану тваёй жаной!
Вайшампаяна прамовіў:
«Так і будзе! — адрок праўца прыгажуні бяз роздумаў. —
Я ў свой горад цябе стольны забяру, яснаўсьмешная, як ты і дастойна таго. Я клянуся ў тым ісьцінна!» I, прамовіўшы так, дзеву зь бездакорнай паходкаю узяў за руку37 князь-рышы ды як жонку яе спазнаў.
I Іе зусім ясна, адкуль лічыць гэтыя пяць шлюбаў. Так, усе камэнтатары Мапйsmrti3.25 лічаць са шлюбу прародзіча, тады як Нілакантха (а за ім і перакладчыкі) — са шлюбу Брагмы.
У Manu-smrti3.23-25 крыху іначай: «для брагманаў пасуюць першыя шэсьць, для кшатрыяў — апошнія чатыры, для вайш’яў і шудраў — таксама апошнія чатыры, алс за выняткам шлюбу ракшасаў; першыя чатыры — найлепшыя для брагманаў, для кшатрыя — адзіп шлюб ракшасаў, а для вайш'яў і шудраў — шлюб асураў; зь пяііі першых — тры законныя, два — незаконныя, а шлюб пішачаў і асураў праводзіць ніколі нельга; праведзеныя паасобку альбо разам, шлюбы гандгарваў і ракшасаў законныя для кшатрыя». Тут яўна зьмяшаныя некалькі мсркаваньняў што да законнасьці розных шлюбаў.
Падчас абраду жаніх браў нявесту за руку, таму адной з назваў шлюбу на санскрыце ёсьць pani-graha‘браньне за руку’.
20
21
22
23
24
25
26
г1
28
29
30
31
32
33
А зьяжджаючы ў свой горад, ён запэўніваў так яе: «Я пашлю па цябе зь места сваё войска вялікае, штоў палац мой цябе хутка праводзіць, краснаклубая». Пакляўшыся так, валадар людзей, о Джанамэджая, паехаў назад, ды ў сэрцы ён пра Канву раздумываў: «Дазнаўшыся пра шлюб гэты, што-то скажа сын Каш’япы?» Так і ўехаўу свой горад князь, занураны ў роздумы. Неўзабаве ж, як ён зьехаў, вярнуўся у прыстан мудрэц, ды ня выйшла яго дочка сустракаці ад сораму. Дзівазнаўчым сваім зрокам зразумеўшы, што сталася, прамовіў тады ёй бацька, ў сэрцы вельмі усьцешаны: «Без дазволу майго з князем ты зьляглася, о пекная, ды яму зачала сына — дгарма тым не парушана!
Для кшатрыя шлюб Гандгарваў найлепшым уважаецца, і зь любаю ваяр можа без абрадаў пабрацца ўтай. Абраны ж табой Духшанта — найвыдатны сярод мужоў. Ен кахае цябе дочка, велікадушны й праведны.
Ад яго народзіцца сын у цябе, пераможлівы, што ўладацьме зямлёй цэлай, апярэзанай мора.мі. I будзе воінства яго неадольным, о пекная, дзе б яго ні грымеў поваз, усядзержцы магутнага». Узяўшы тады кош цяжкі з пладамі, краснаклубая абмыла мудрацу ногі ды сказала з пашанаю: «Да Духшанты, майго мужа, найлепшага сярод мужоў, і да райцаў яго, бацька, будзь ласкавым, прашу цябе!»
Канва прамовіў:
Я ўчыню ўладару ласку дзеля пані прыўкраснае. Дык прасі для яго зараз, што жадаеш! Я ўсё зраблю.
Вайшампаяна прамовіў:
I выбрала тады пані, каб ніколі род паўраваў ня збочваў са сьцягі дгармы і ня страціў сваіх зямель.
Такая ў сьвятой Магабгарацеў Разьдзеле пачатку
6у-я частка.
ЧАСТКА 68
Вайшампаяна прамовіў:
і Пакляўшыся зноў вярнуцца, князь паехаў, і ўскорасьці нарадзіла краса-пані яму сына магутнага.
2	Мінула тры гады, й стаў ён бліскавітым, нібы агонь, надзелены красой, княжа, ды ўсялякаю цнотаю.
3	I зладзіў радзінны абрад’8 тады Канва Духшанцічу, дабрачынец — свайму ўнуку, што дужэйшым ставаў штодня.
4	Велягожы, вяліклобы й дужацелы, нібыта леў, быў хлопчык адзначаны той, багароўны Духшантавіч, кружалом на руцэ’9 й радам зубоў бела-завостраных.
5	Надзелены вялік-сілай, хоць было яму толькі шэсьць, ён сланоў і быкоў, княжа, а таксама магут-ільвоў
6	прывязваў да дрэва там-сям у ваколіцах пустыні ды, седзячы на іх верхам, для забавы ўтаймовываў.
7	I назвалі таму хлопца жыхары тае пустыні Сарвадаманам, што значыць “утаймоўца усіх вакол”.
8	Так і сталі усе клікаць хлапчука Сарвадаманам, і вялікай ён быў сілай ды адвагай надзелены.
9	Бачыў Канва яго дзеі надлюдзкія, й Шакунтале
ён прамовіў: «Пара хлопцаў спадкаемцы памазаці».
ю I тады загадаў вучням рышы Канва, прамовіўшы:
«Адвядзеце хутчэй к праўцу вы Шакунталу з хлопчыкам, да мужа яго дружыну, што ўсяцнотай адзначана.
іі He гадзіцца жанкам доўгау суродзічаў жыць сваіх: гэта імені іх шкодзіць і ўродзе. Пасьпяшайцеся ж!»
12 Пагадзіліся зь ім вучні і, адразу сабраўшыся,
j8. jata-karman	абрад, які праводзіцца па нараджэньні дзіцяці; падчас яго чытаюцца адпавсдныя малітвы. пасьля чаго сьвятар апускас залатую лыжку V сумесь топлснага масла зь мсдам і дае яе дзіцяці. Падрабязьней гл., напр., Apastamba-grhya-sucra-15.1-6.
39.	cakra‘кола, дыск як від зброі' — у Індыі лічылася, што вялікія людзі нараджаюцца з пэўнымі знакамі на цсле: такімі як лотас, лук, стрэлы ды інш.
13
Ц і> 16
17 18
19 20
21
22
23 24
25 26
4<>.
Шакунталу тады з сынам павялі ў Гастынапуру. Так, узяўшы свайго сына багароўнага, пекная да Духшанты прыйшла пані, зь лесу князю знаёмага. Прадставілі яе праўцу, хоць і добра знаёмую, Шакунталу зь дзіцём гожым, нібы сонца сьвітальнае. Уважыўшы як сьлед мужа, прамовіла яна тады: «Гэта родны твой сын, княжа. У спадкаемцы памаж яго!» Ад цябе я гэта дзіця радзіла багароўнае — пара споўніць сваю клятву, о найлепшы сярод мужоў! Успомні ж цяперугоду, што мы ўклалі, о велічны, пабраўшыся з табой разам у прыстане у Канвавым!» I, пачуўшы яе словы, хоць і помніў, сказаў ёй князь: «Ня помню я таго! Хто ты? Чаго хочаш, нягодніца?
У дгарме, уцесе й зыску40 не жаніліся мы з табой. Ідзі прэч ці, калі хочаш, заставайся — мнеўсё адно!» Як пачула яна князя, то ад страму сумелася, і застыла, нібы шула, анямеўшы ад горычы.
Стуліўшы дрогкія вусны, яна ў люці на ўладніка паглядзела тады скрыва, спапяляючы позіркам. Ды стрымала янаў сэрцы, хоць і гнеў разьбіраў яе, той агонь, што жарбой доўгай назапасіла, пекная. Падумаўшы тады з хвілю, яна з горыччу мовіла, абаронцу людзей гэтак раклаў гневе Шакунтала: «Ты выдатна мяне знаеш! Як ты можаш цяпер казаць, што ня знаеш мяне, княжа, легкадумна, нібы прасьцяк?! Тваё сэрца ведае, князь, дзе мана, а дзе ісьціна, ты бо шлюбу быў сам сьведкам. He ганьбуй жа хаця б сябе! Хто сябе падае людзям не такім, як папраўдзе ёсьць, ці ж ня чыніць тады грэху, крадучы у сябе сябе?!
Тры мэты чалавечага жыцьця (purusarrha-). Гэта адзін з ключавых паняткаў індыйскай культуры. У выпадку супярэчнасьці паміж імі галоўнаю мэтаю лічыцца выкананьнс сваёй дгармы. У якасьці чацьвсртай, найвышэйшай, мэты чалавсчага жыцыія дадасцца moksa'вызваленьне з кола перараджэньняў’.
27 Ты думаеш: «Я тут адзін!». Аднак жа жывеў тваім сэрцы мудрэц прадаўні, што ведае ўсе твае грэхі, княжа.
Прад ім ты злачыніш, хаця й ня знаеш!4’
28 Хто, грэх учыніўшы, кажа: «Ня ведае аб тым ніхто», — знаюць, княжа, аб тым богі, знае муж сэрцаўнутраны42.
29 Вядомы учынкі людзкія Сонцу і Месяцу зь Ветрам, Агню ды Небу, вядомы Зямлі яны, Водам, Сэрцу, Дню, Ночы, Сутонам і Яму з Дгармам4344.
30 Таму Яма грахі можа адпусьціць, кім здаволены відавочнік ягоўчынкаў — нівазнаўца45 унутраны.
31 Л кім не здаволены ён, чалавекам зладумлівым, ліхачынцу таго Яма карае за яго грахі.
32 Хто сам сябе ганьбіць, але падае наўзварот усё, не спрыяюць таму богі — хто ня сьведка і сам сабе!
33 Ня грэбуй жа вернай жонкай, дзей, нязванай яна прыйшла! Я гасьціны тваёй варта, і ты сам легкаважыш мной!
34 Чаму ж перад зборняю мной, як шудранкаю, грэбуеш і чаму ня чуеш мяне? Неў бязьлюдзьдзі ж крычу я, князь!
35 О Духшанта, калі просьбу не здаволіш маю цяпер, то лопне твая галава на сто частак нікчэмная!
36 Увайшоўшы ў сваю жонку, нараджаецца муж ізноў — таму і назвалі яе так празорцы прадаўнія46.
37 Нашчадак, якога мужу нараджае яго жана, — ён ратуе яго продкаў, у прышласьць перавозячы.
41. Памер tristubh-.
42. anrara-purusa— душа (arman-).
43. Падобныя радкі ёсьць і ў Manu-smrti8.84-86, 91.
44. Памер cristubh-.
45. ksetra-fna	слова ksetra(ад >/ksi 'жыць, насяляць’) перадусім азначае ‘поле’, але таксама ‘абсяг’ (дзеяньня) і ‘цела’.
46. jayd	паводле традыцыйнай этымалёгіі, гэтае слова ўтвараецца ад V/an ‘нараджацца’, т.-б. jaydёсьць тою, у якой нараджаецца [дзіця].
38
39
40
41
42
43
44
47-
4&
495°.
51-
I паколькі сыны бацьку зь пекла Пут выратоўваюць, то й назваў тады сам Брагма сына «путрам»47, о пан людзей4в. Тая жонка, штоў гаспадарцы спраўна, тая жонка, што нараджае дзеці. тая жонка, што свайму мужу верна, тая жонка, што за яго й памерла б.49 Паловай мужа называюць жонку, бо жонка для мужа — найлепшы сябар. бо жонка — аснова яго трох мэтаў, бо жонка зь ім будзе да самай сьмерці.