Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
Калі б толькі з матчыных слоўу сыны я прыняў яго, v народзе б пайшлі чуткі — і тады б ён ня быў маім». Так законнасьць свайго сына князь давёў праз ганца багоў і, прыняўшы яго тут жа у свой род, Джана.мэджая, пацалаваў яго ў голаў ды пяшчотна абняў тады.
Сталі славіць князя усе хваласьпеўцы64 і брагманы, і ў вяліку прыйшоў радасьць ён ад дотыкаў сынавых. Учыніў і сваёй жонцы князь належную чэсьць-хвалу, і, каб неяк яе ўцешыць, ён прамовіў Шакунтале: «Княгіня, пабраліся мы бязь сьведкі аніводнага, таму й вымысьліў я гэта, каб ачысьціць тваё імя. Інакш быў народзе маглі за блудніцу цябе прыняць, і ня стаў бы тады сын твой спадкаемцам пасьля мяне. Аўсё, што ты мне сказала у гневе, непрыемнае, я дарую табе шчыра, не сярдуй, велявокая!» I. сказаўшы усё гэта буйваліцысваёй, тады адарыў яе князь-рышы пітвом, ежай і шатамі.
А потым ён сына свайго, што зачаў у Шакунтале, ў спадкаемцы прыняў тут жа і назваў яго Бгаратам. Так слаўнае кола яго неадольнага поваза пакацілася ўсім сьветам, грымучы, нібы сотня хмар. Перамогшы усіх праўцаў, зваяваў ён усю зямлю, дгарму чэсных чыніў спраўна і ўсяславу сабе здабыў. Усядзержцам6’ ён стаў, пане, усяземным валоднікам, bandin прыдворныя сьпевакі, што складалі хвалсбны князю або суправаджалі войска ў паходзе, дзе сыіявалі ваенныя песьні.
cakra-vartin— санскрыцкія слоўнікі тлумачаць гэта слова як ‘той, хто дае колам [сваёй калясьніцы] круціцца [паўсюль]’. Паводлс Я. Гонды, аднак, гэты тытул быў ад пачатку зьвязаны з абрадам vaja-peya‘піцьцё сілы’, на якім князь падымаўся да кола, замацаванага на слупе (сымбаль сусьвстнага дрэва), пасьля чаго нейкім чынам аварочваўся вакол яго, — т.-б. cakra-vartinазначас «аварочвальнік кола».
і многаучыніў вучтаў, нібы Індра66, пан марутаў67.
48 Лбракаць жа яму Канва памагаў, нібы Дакша68 сам, і ўчыніў ён закол конны, што завецца “дарбой кароў*9, за які бязь ліку майна Канву даў тады Бгарата.
49 Ад Бгараты таго, княжа, слава роду яго й пайшла, і сталі нашчадкаў яго называць пасьля “бгараты”7°.
50 Л радзілася ў тым родзе багароўнага Бгараты багата ўладароў храбрых, брагмароўных магутнікаў.
51 He зьлічыць іх імён, княжа, таму сёньня, о бгарата, раскажу я толькі пра тых, што на ўсю праслылі зямлю, багароўны мужы-тыгры, заўджы верныя ісьціне.
Такаяў сьвятой Магабгарацеў Разьдзеле пачатку бу-я частка.
66. Адно зь Індравых імён — Saca-kraru‘стоахвярны’.
67. Marut— багі ветру, якія складаюць сьвіту Індры.
68. Daksa адзін з прародзічаў, сын бога Брагмы, народжаны зь вялікага пальца яго правай рукі.
6ў. go-vitaca-.
■jo. Bharara-.
ЛПОВЕД ПРА ГОРЦА
3-39-42
«Аповед пра горца» (Kairata-parvan-)' вядомы ня толькі сваім багаборчым матывам, але й тым, што адным з галоўных repoay тут выступае бог Шыва. МБ, як мы яе ведаем цяпер, — пераважна вішнуісцкі твор, і Шанкара як пэрсанаж граеў эпасе абсалютна другарадную ролю.
Перадгісторыя зьмешчанага тут эпізоду2 такая. Правёўшы трынаццаць месяцаў у лясным выгнаньні, Бгімасэна пачынае ўгаворваць Юдгіштхіру парушыць абяцаньне, дадзенае Дур’ёдгану, і вярнуць страчанае княства вайною. Старэйшы пандава вагаецца, бо яго непакоіць сіла яго праціўнікаў, пабораць якіх у бітве яму здаецца немагчымым. Тады перад ім зьяўляецца В’яса, які кажа, што, калі Арджуна здабудзе боскую зброю, то перамога будзе на баку пандаваў. I вось Арджуна выпраўляецца ў паход на поўнач, дзе сустракае Індру ў выглядзе жарбіта. Бог абяцае надзяліць еына Кунці боскай зброяй, але толькі калі той зможа ўбачыць і крануць Шыву. Так і адбываецца. Цікава, што Арджуна, атрымаўшы ад Шанкары яго зброю Пашупату, так і не скарыстаўся ёю на полі бітвы.
МБ-цкі «Аповед пра горца» стаў асноваю для эпічнай паэмы Kiratarjuniya(mahakavya-) паэта Бгараві (дзесьці 6 ст. н.э.) — адной з шасьці магакав’яў клясычнай санскрыцкай літаратуры. Гэты твор славіцца сваімі экстравагантнымі лінгвістычнымі гульнямі (напр., верш 15.14 напісаны з ужываньнем толькі аднаго зычнага), якія перанялі пазьнейшыя паэты.
і. Словам kirdraў санскрыцкіх тэкстах называюцца горныя плямёны Гімалаі, якія не ўваходзілі ў арыйскае грамадзтва. Дасьледчыкі мяркуюць, што гэта былі перадусім прадстаўнікі сіна-тыбэцкіх народнасьцяў. У некаторых перакладах МБ слова kirdraпакідаецца як ёсьць.
а. Насамрэч, Kairdta-parvanзаймае часткі з 13-й па 42-ю. Тут жа даецца пераклад найбольш цікавага ўрыўка гэтай гісторыі.
2
3
4
5
6
7
8
9 ю
n
i.
2.
3-
4-
5-
ЧАСТКА 39
Джан а мэджая пр амовіу:
Я хацеў бы пачуць, пане, як нястомлівы Арджуна сабе зброю здабыў колісь, Прытхін сын — у саміх багоў. Раскажы, як ваяр-тыгар даўгарукі Джананьджая1 бясстрашна адправіўся ў лес у бязьлюдны, о брагмане, і якія труды волат учыніў, пакуль мешкаў там, і як задаволіўся ім сам Стоўпнік2 і Уладар багоў.
Раскажы мне праўсё зараз, о найлепшы з двуроджаных, ты бо знаўца усіх дзеяў і людзей, і нябёсьнікаў.
У дзівосны двубой, пане, з самім Бгавам’ калісьці муж уступіў у спабор страшны, з самім Шанкарам — Арджуна, найлепшы сярод ваяроў, сын Кўнці пераможлівы.
Як слухалі расказ гэты мужы-львы, браты Арджуны, трымцелі ў магутоў сэрцы то з адчаю, то з радасыді. Пра іншыя труды Партхі ты таксама паведай мне, бо ніводнай яго дзеі я ганебнай ня ведаю.
Паведай жа мне, багавіт, пра Адольцавы4 вычыны!
Вайшампаяна прамовіў:
Раскажу я табе, сынку, пра выдатнага Арджуну, паведаю расказ слаўны, о тыгру сярод каўраваў!
Пра бойку ваяра з Шарвам5 ты паслухай, бязгрэшлівы, у каторай ён змог, сьмелы, цела Бога багоў крануць. На загад Юдгіштхіраў ён, вялік-сьмелы, адправіўся да ўладыкі багоў Шакры і Бога багоў Шанкары.
Узяўшы свой лук дзівосны і клінок, о муж-буйвале, дужарукі ваяр дужы на паўночча тады памкнуў, каб зброю сабе раздабыць на вяршыні Зімовых гор.
Dhanan-jaya‘заваёўнік скарбаў’ — адно з імён Лрджуны.
Sthanu‘стойкі; ствол, слуп' — эдно з імён Шывы.
Bhava'дабрабыт’ — адно з імён Шывы.
/isnu‘пераможны’ — адно з імён Лрджуны.
Sarva адно з імён Шывы.
12 I ўвайшоў тады сын Індраў, найлепшы на зямлі ваяр, у сьпеху вялікім адзін там у лес, не вагаючысь, каб заняцца жарбой грознай у пушчы непрыветлівай.
13 Там розныя цьвілі кветкі, птушкі розныя там жылі, ды вяліся зьвяры ўмнозе, ў краі сіддгаў і чаранаў6.
ц Як толькі Арджуна ўвайшоў у той лес, як зь нябёс тады пачуўся гук барабанаў і чаруп, о ўладар людзей.
15 Праліўся на зямлю лівень з розных кветак, і ўсё вакол ахінулі тады раптам густым ненем грамады хмар.
16 Перасекшы гушчар, княжа, ля падножжа вялік-гары, пасяліўся тады Партха на вяршыні, магутлівы.
17 Там навокал цьвілі дрэвы, птушкі гожа сьпявалі там, віравалі там шум-рэкі, як вайдўр’і7, блакітныя.
18 Л над імі быў крык чуцен гусей, качак і жораваў, а таксама зязюль8, паваў, пекных краўньча’ і чатакаў”.
19 Пабачыўшы там патокі сьвятачыстасьцюдзёныя у аздобе лясоў гожых, віцязь вельмі ўсыдешыўся.
2о I вось ва ўцешным гушчары сэрцам радасны Арджуна стаў жарбу жарбаваць грозну, грозны палам сваім ваяр.
2і Надзеўшы лахманы з дарбгі11, кій узяўшы са шкураю12, цэлы месяц ён еўтолькі плады кожныя тры начы, а потым падвоіў зазор наймужны на зямлі ваяр.
22 На трэці ж на месяц ваяр харчавацца пачаў адно апалым на зя.млю лісьцем адзін раз на паўмесяца.
23 Аў чацьвертым месяцы ён стаў паветрам адным тады пітавацца, ваяр-тыгар. Рукі ўгору падняўшы, ён
6. сагапа— паўбоскія істоты, нябёсныя сьпевакі.
7. vaidurya кашэчас вока (від хрызабэрылу).
8. kokila— Cuculus micropterus.
9. kraunca— від кулёна.
io. сасака— Clamator jacobinus.
11. darbha— 'Роа cynosuroides’ — від травы. Ею высьцілаюць месца адправы, зь яе ж робяць сабе посьцілкі сьвятары, а пустэльнікі — адзежу.
12. Пустэльнікі ўжывалі шкуру антылёпы ці тыгра ў якасьці посьцілкі.
24
25
26
27
28
29
3°
і
2
3
13-
Ч.
на вялікіх адно палыдах без апоры стаяў, прамы. Ад частага мыцьця сталі яго кудлы падобнымі да маланак саміх, княжа, а таксама да лотасаў.
I тады ўсе вялік-рышы пайшлі к Бгаву вялебнаму ды, ўкланіўшыся яму нізка з пашанотай належнаю, паведалі яму тут жа пра суровы пост Пхалыуны4: «Сын Панду велічны цяпер на вяршыні Зімовых гор суровую жарбу чыніць, аж дыміцца навокал сьвет. Што задумаў ваяр мужны, мы ня знаем, о Пан багоў, але жар яго нас мучыць — супыні ж дужарукага!»
Вядікаўдадар прамовіў:
Вяртайцеся назад, рышы, й ні аб чым не трывожцеся! Мне добра ведамаусё, што задумаў зрабіць ваяр.
Hi ўлады, ні нябёс Партха не жадае, ні доўгіх год. Усё, да чаго ён імкне, я сягоньня ж яму надам!
Вайшампаяна п р амо віў: Пачуўшы ягоны адказ, мудрацы праўда.моўныя, акрыялі тады духам ды вярнуліся ў пустыні.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Лясным разьдзеле
39'Я частка.
ЧАСТКА 40
В а йшамп а яна прамовіу: Калі ж разышліся усе жарбіты велядухія, багавіты тады Гара, адусякага ліха спас'4, выгляд горца прыняў тут жа, златадрэву падобнага, магутны целам і пякны, нібы Мэру яшчэ адна. Узяў ён свой лук Пінаку са зьмяістымі стрэламі і сышоў на зямлю, зыркі, як агоньу сухім гаі.
Phalguna— адно з імен Арджуны.
УЛ sarvapapaharah Harah ‘зьнішчальнік усіх няшчасьцяў, Зьнішчальнік’.
4
5
6
7
8
9
io
ii
12
>3
14
15
16
17
18
19
'5-
У тым жа уборы горцаў за ім сьледам пайшла Ума‘5, а за ёю і шмат бгутаў, разубраных па-ўсякаму.
А таксама тысячы йшлі за ім дзеваў, о бгарата, і зіхцеў Велябог, княжа, незямною сваёй красой. Аціхлаўся пушча тады, абясшумеў увесь гушчар, перасталі сьпявань птушкі і вадаў ручаёх гурчаць. Падышоўшы к вялік-вою, несутомнаму ў вычынах, убачыў тады бог Мўку, сына Дзіці дзівоснага. Прыняўшы выгляд вепрука, ён наважыў забіць тады сына Кунці, ліхі дайт’я. I сказаў яму Пхалыуна, узяўшы Гандзіву, свой лук, са стрэламі зьмяістымі ды напяўшы ўраз цеціву, што напоўніла гудам лес: «Не чыніў я табе ліха, ды забіць ты мяне прыйшоў — то я першым цябе сёньня адашлю ў жытло Ямава!» Убачыўшы, што сын Прытхі зараз пусьціць сваю стралу, пасьпяшаўся тады горац, што быў Гарам, яго спыніць: «Я першым прыкмеціў сяго вепрука хмарачорнага!» Ды ня зважыў яму Партха і стралу зь цецівы спусьціў. Тут жа стрэліў і той горац у таго ж вепрука стралой, што зьзяла, нібы маланка, што гарэла, нібы агонь.
I працялі тады стрэлы адначасна таго дзіка; v скалацьвярдое цела увайшлі яны зь лёгкасьцю. Як трушчыць цьвёрдую скалу бліскавіцы удар-пярун, так выцялі тады Муку тыя грозныя дзьве стралы. Працяты стрэламі, нібы агняротымі зьмеямі, ён зноў дайт’і прыняў выгляд і ад ранаў сканаў ураз. Разгледзеўшы тады мужа, што зіхцеў, нібы золата, ды адзеты быў як горац, ды жанкамі акружаны, прамовіў з насьмешкай яму абрадаваны Пхальгуна: «Ці ня страшна табе, пане, у бязьлюднай глушы блукаць, v гэтых вусьцішных гарахў атачэньні адных юніц? Навошта ты працяў зьвера. што здабычай маёю быў? Я першым заўважыў сяго ліхамыснага ракшасу!
КНІГІ ОНЛАЙН
