Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
Калі ён сапраўды лена там уцехамі цешыцца, то шляхам Валіна яго ты адпраў у нябыт тады. А калі ён усё ж справе нашай верны, о Лакшмана, то сюды прывядзі сьпешна ты Сугрыву адважнага!» Пачуўшы такавы словы, паслухмяны старэйшым вой, узяў тут жа свой лук гожы ды ў Кішкіндгу адправіўся, а дасягшы брамы, ўвайшоў — і ніхто не спыніў яго. Убачыўшы яго ў гневе, Сугрыва яго сам сустрэў разам з жонкай сваёй ветла, валадарнік над малпамі, ды з належнай таму шанай у сябе ваяра прыняў.
Перадаў адважнік тады дакоры яму Рамавы, той жа выслухаў іх пільна разам з жонкай і слугамі ды, склаўшы далоні ветла, уладыка над малпамі, адрок тады Лакшману так, велятыгру сярод мужоў: «Я ня здрайца, о муж мужны, ані злосны, ані дурны! Паслухай, што я учыніў, каб знайсьці жану Рамаву. Разаслаў я паўсюль, вою, сваіх віжаў найспраўнейшых і строгаусім наказаў, каб празь месяц вярталіся.
Убраную морам зямлю разам з пушчамі й горамі яны павінны абшукаць, разам зь вёскамі й местамі. Засталося пяць дзён толькі да канца таго месяца. Хутка шчасную весьць з Рамам ты пачуеш, о Лакшмана!» 1 Іачуўшы такавы словы ад Сугрывы прамудрага, ён імгненна забыў гнеў свой і склаў шану ўладыку малп.
21
22
23
24
25
26
27
28
29
3°
З1
32
33
34
35
З6
37
3®
На схіл Мальяватаў тады ён з Сугрывам пайшоўураз і паведаўусё брату, што для іх было зроблена.
1 вось празь пяць дзён прыбылі назад шпегі СуГрывавы, ды між іх не было малпаў, што на поўдзень адправілісь. I сказалі яны Раму: «Мы зямлю мораўбраную абшукалі, аднак Сіты не знайшлі, ані Раваны». Засмуціўся зусім Рама і надзеяй адною жыў, што недзе ў паўднёвых краёх яго жонка ды знойдзецца. Мінула два месяцы, й вось да Сугрывы магутнага аднойчы прыбеглі малпы ды прамовілі ўладцу так: «У разлогіму Мёд-лесе, што раней бараніў твой брат, а цяперака ты, пане, весяліцца Вятрыскаў сын, зь ім АнГада, Валінаў сын, і ўсе малпы астатнія, якіх ты на паўдня, пане, Джанакоўну паслаў шукаць». Як пачуў ён аб тым, тут жа скеміў: праца ўжо споўнена, бо слугі вядуць сябе так, толькі працу супоўніўшы.
1 паведаўусё мудры бык між малпаў Какутстхічу, і згадзіўся той з Сугрывам: Майтхілі яны бачылі. Адпачыўшы, тады малпы на чале з сынам Ветравым перад князем сваім сталі і прад Рамам ды Лакшманам. Убачыўшы поступ і твар Ганумата, о бгарата, упэўніўся зусім Рама: «Майтхілі яны бачылі!» Учынілі тады малпы, задаволенатварыя, належны паклон Сугрыву, Раму й брату ягонаму.
1 прамовіў тады Рама, лук узяўшы са стрэламі: «Ці бачылі вы Майтхілі? Ці ажывіце зноў мяне? Ці буду я зноў панавацьу Аёдг’і у велічнай, забіўшы ў валыды варагоў і вярнуўшы сабе жану? Бо як ня выбаўлю яе й не заб’ю таго ракшаса, не змагу я далей жыці — без дружыны і гонару!» Пачуўшы такавы словы, адказаў Ганумат яму: «Узрадуйся ж цяпер: бачыў я напраўду жану тваю! Абшукаўшы увесь поўдзень разам з пушчамі й горамі, налучылі мы нейк, пане, на пячору, зьнябытыя, ды рашылі ў яе увайсьці, у глыбокую й цёмную,
39
40
41
42
43
44
45
46
47
4»
49
5°
51
52
53
<)О.
%
што цяглася на шмат ёджан, уся лесам зарослая90. Ці доўга, ці мала мы йшлі, як раптоўна пабачылі залатое сьвятло сонца ды палаты прыўкрасныя. Л быў гэта прыстан Маі, сына Дзіці магутнага. Жарбавала жарбу страшну там жарбітка Прабгаваці. Адарыла яна шчодра нас напоямі й ежаю, а як мы набраліся сіл, паказала нам шлях далей. Зь пячоры той выбраўшыся, о ўладару, мы ўбачылі вяршыні Малаі й Саг’і ды вялікае Дардуры. Залезшы на Малаю, мы дом пабачылі Варунаў’1, і нас ахапіла роспач: не вярнуцца ўжо нам назад! Спрабуючы абняць вокам неабдымны абшар вады, дзе кішма кішэлі кіты ды акулы драпежныя, мы ў смутку наважылі там замарыць сябе голадам.
I як толькі зайшла мова пра Джатаюса-коршака, мы пабачылі там птаха вельмі страшнага й грознага, вялізнага, як пік горны, магутнага, бы Гаруда.
Нібыта каб нас праглынуць, падышоў ён і мовіў так: «Хто згадвае майго брата, Джатаюса магутнага? Я Сампаці, ўладар птахаў і старэйшы ягоны брат. Аднойчы наўзахваткі мы сталі к сонцу ўздымаціся, і ўспыхнулі мае крылы, ды ня ўспыхнулі братавы — з таго часу свайго брата я й ня бачыў любімага, бо, спаленакрылы, упаў я на гэту вялік-гару».
Сказалі мы птаху тады, што загінуў ягоны брат, ды пра гора тваё, Рама, найкаротка паведалі.
I Сампаці, калі словы пачуў нашы ды скрушныя, засмуціўся тады вельмі і пачаў пра цябе пытаць: «Хто той Рама? I што зь Сітай? Як забілі Джатаюса? О вы, тыгры сярод малпаў, я дазнацца праўсё хачу!» I паведаў тады цалкам я пра злыбеду панаву ды чаму мы каля мора сябе морым там голадам.
AC «V якой жылі чарвякі / казуркі». Т.-б. мора.
54
55
56
57
58
59
6о
6і
62
63
64
65
66
67
92.
1 тады ён вярнуў сілы нам наступнымі словамі: «Я знаю Равану: жыве ён у Ланцы, што бачная на тым баку мора каля схілаў пекнай Трыкут-гары. Вайдэгі павінна быць там — тут сумневаў ня маю я!» Пачуўшы такавы словы, падняліся на ногі мы ды раіцца сталі, як нам праз мора пераправіцца.
I вось, калі перасячы не рашыўся ніхто ваду, я з пасобай свайго бацькі на той бераг папаў ураз, ракшасіню водную там па дарозе усьмерціўшы.
У жанкоўні Раваны я і знайшоў Майтхілі тады: па мужу тужачы, яна, уся брудам пакрытая, учыняла там пост страшны, красуня тугакосая’2.
3 адмысловых адмет Сіту я пазнаў, і калі яна засталася адна, тут жа падышоў і прамовіў так: «О Сіта, я вястун Рамаў, самім Ветрам народжаны. Жадаючы цябе ўбачыць, я паветрам сюды прыбыў. У добрым здароўі твой муж і ягоны брат Лакшмана. Ахоўвае іх СуГрыва, валадарнік над малпамі. Пра здароўе тваё, Сіта, прасіў Рама даведацца, а таксама сын Сумітрын ды іх сябар Сугрыва-князь. Хутка прыйдзе твой муж гэтуль разам з рацьцю малпінаю! Ты даверся імне, Сіта, бо ня ракшас, а малпа я!» Падумаўшы з хвілю, яна адказала мне так тады: «Што ты — Ганумат, я знаю з слоў Авіндг’і шаноўнага. Расказваў мне мудрэц гэты, што Сугрыву, твайго цара, атачаюць заўжды райцы, да цябе шматпадобныя». Прамовіўшы так, яна мне на разьвіт самацьвет дала, што падтрымваў яе, княжа, у разлуцы ды з РаГГавам.
А каб веры ты даў, Рама, мне княгіня паведала, як пан чарацінкай адной зьбіў варону, нібы стралой, калі вы на гожай жылі Чытракуце, о муж з мужоў.
Заплеценыя ў касу валасы азначаюць, што жонка ўсё яшчэ чакас свайго законнага мужа.
68
i
2
3
4
5
6
7
8
9 ю
93-
94-
95-
Сыходзячы ж з Ланкі, яе падпаліў я — і вось я тут». I тады прывітаў шчыра дабравесьніка РаГгава.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Лясным разьдзеле 266-я частка.
ЧАСТКА 2б7
Маркандэя прамовіў:
Пакуль гутарыў зь ім Рама, на Сугрываў загад тады падышлі да яго, княжа, важакі раці малпавай.
Акружаны тысячаю коці93 малпаў, о пан людзей, прыбыў да яго Сушэна, сьвёкар Валіна велічны. Прыйшлі да Раггавы тады й сьмелы Гаджа ды Гавая, кожны з коці сваіх малпаў, індры малпаў магутныя. Ведучы за сабой коці шэсьць дзясяткаў, о бгарата, быкахвосты прыйшоў к Раму і Гавакша пагрозьлівы. Аж тысячу коці прывёў хуткіх малп з Гандгамаданы94 Гандгамадана, вой слаўны сярод малпаў, о волаце. А Панаса з сабой, мудры й шчырасьмелы жыхар галін, прывёў коці ажно трыццаць і яшчэ дваццаць дзьве ды пяць. Вялікае войска сабраў з найадважнейшых малп тады й найстарэйшы сярод малпаў Дадгімўкха бясстрашлівы. Зьявіўся і князь Джамбават з сотняй тысячаў коці там жахлівых чорных медзьвядзёў, што на лбе мелі цілаку95.
Усе гэты магут-малпы, ваяры незьлічоныя, там сышліся, вялік-княжа, на падмогу ды РаГгаву. Туды-сюды гойсаючы, яны рыкалі, бытта львы,
Адна kotiроўная дзссяці мільснам.
Gandha-madana‘які п’яніць водарам' — мітычныя горы на поўдзснь ад сусьветнай вяршыні Мэру.
Гарызантадьная ці вэртыкальпая палоска, якая наносіцца на лоб попслам ці адмысловаю фарбаю як знак прыналсжнасьці да культу Вііпну.
11
12
‘3
14
15
16
‘7
18
19
20
21
22
23
24
96.
97-
9& 99'
прыгожацелыя, нібы сірьішы’6 залацістыя. Адны як вяршыні былі, а другія — нібы быкі, чырвоныя, як кінавар, ды, як хмары, цямравыя. Няспынна скачучы паўсюль, то ўгару, тоудол ізноў, прыбываліусё малпы, клубы пылу ўздымаючы.
Усе малпы усёй рацьцю на Сугрываў загад тады сталі лягерам там, княжа, нібы мора вялізнае.
I вось, калі вялік-малпы там сышліся зусіх старон, то ў памысны месячны дзень пад сузор’ем спрыяючым распачаў свой паход Рама з тою рацьцю вялізнаю, нібы гэтыя ўсе сьветы зруйнаваць ён тады хацеў. Ачольваў жа вялік-войска Ганумат, Ветравееў сын, а ззаду яго бараніў шматадважлівы Лакшмана.
Надзеўшы наручы97 свае, два браты сярод малпаў там зіхацелі, нібы сонца й нібы месяц між сьветачаў.
3 камяньмі й камлямі ў руках’8 тыя малпы здаваліся вялізманым рысавішчам на сьвітаньні, о пан людзей. Пад аховай Налы й Нілы, Кратхі, Майнды і Двівіды,‘) ішло тое вялік-войска, каб вярнуць Майтхілі дамоў. На вяршынях краса-гораў, оўладар, спачываючы, дзе карэньня было ўдосталь, а на дрэвах вялік-пладоў, дзе умнозе было зьверу, і мядоў, і пітной вады, дабралася ўрэшце войска да мора да салёнага.
I ля мора таго, княжа, нібы мора яшчэ адно, разьбіла свой лягер тады тая раць шматхаругвая.
I зьвярнуўся тады Рама да Сугрывы магутнага, сярод малпіных важакоў так яго запытаў ваяр: «Як зьбіраесься ты, пане, праз ваду пераправіцца? Вялікае у нас войска, а мора непрыступнае!»
sirisaAcacia Sirissa — правільная трансьлітарацыя ‘шырыша’ замснсная на ‘сірыша’ дзсля мілагучнасьці.
AC «і напальчнікі».
УЛ [тос войска,] «узброснас [камлямі дрэў] шала й тала ды камянямі». AC «ЛнГада».
25
26
27
28
29
3°
З1
32
33
34
35
З6
37
3®
39
40
41
42
Тут сказалі адны малпы, магутой выхваляючысь, што спакойнаусё мора пераскочаць, о бгарата; другія — што будзе ямчэй на плытох пераплыць ваду, а трэція: «Ляпей лодкі!» Але Рамаусіх спыніў: «Занадта шырокі абсяг тут вады, кабусе яго пераскочыць змаглі малпы! He гадзіцца й апошні шлях: ня знойдзецца столькі чаўноў, кабусіх пераправіць нас, дый ня стаў бы такой шкоды я ніколі чыніць купцом. Як толькі мы ў чаўны сядзем, атакуе нас Равана. He, нам трэба шукаць іншы спосаб, каб пераправіцца. Таму да мора самаго я зьвярнуся за помаччу ды буду няспынна пасьціць, аж пакуль не адкажа мне. А калі яно мне шляху не пакажа, спалю яго я магутнай сваёй зброяй, што мацней за агонь пячэ!» Прамовіўшы гэтак, браты тады селі, абмыўшыся, на посьцілкі з травы кўша на ўзьбярэжжы каля вады. I зьявіўся тадыўрэшце Рамуў сьне Акіян вялік, славуты валадар рэкаў, ды са сьвітай марскіх пачвар. Акружаны сьвятлом тысяч самацьветаў, валодца вод прамовіў ласкава тады: «О Каўсальі магутны сын! Чаго ты жадаеш, скажы! Чым магу, памагу табе!» I Рама адказаў: «3 роду я Ікшваку й суродзіч твой, а хачу я на той бераг пераправіцца з войскамі, каб Равану скараць горлам, што няславіць Пуласт’еў род! А як шляху гэтага нам не дасі, то цябе я ўраз нябёснай асушу зброяй — заклятымі жар-стрэламі!» Пачуўшы такавы словы, спалохаўся ўладар вады і прамовіў тады Раму, склаўшы рукі паважліва: «Я ня зычу табе шкоды і завад не хачу чыніць, дык паслухай мяне сьпершу, а тады ўжо рабі, што сьлед! Калі зараз твайму войску я згаджуся надаць праход, то й іншыя пачнуць з зброяй вымагаць у мяне таго ж. Есьць, аднак, у тваёй раці рамесьнік найдасьведчаны, сын дойліда багоў Нала, нашчадак Вішвакарманаў. Што б ён ні кінуўу мяне: бярвёны, камяні, траву —
КНІГІ ОНЛАЙН
