Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
63 I яны, пабачыўшы там свайго брата старэйшага ды жонку яго Майтхілі, прыйшлі ў радасьць вялікую.
64 I вярнуў Бгарата яму з найвялікшаю радасьцю яго княства, што так доўга як заставу ахоўваў ён.
65 А потым у дзень спрыяльны пад накшатраю Вайшнава'27 памазалі ў князі Раму Вамадэва й Васіштха ўраз.
66 Пасьля памазаньня ўладар разьвітаўся зь Вібгішанам ды з СуГрывам, царом малпаў, і ягонымі воямі.
67 Адарыўшы сяброў шчодра самацьветамі рознымі, разьвітаўся тады Рама зь імі, сумам агорнуты.
68 Затым жа зудзячнасьцю ён і з пашанай належнаю вярнуў поваз Вайшравану — яго пекную Пушпаку.
69 А потым каля Го.маці з багарышы прамудрымі ён дзесяць заколаў каня мясашчодрых правёў як сьлед.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Лясным разьдзеле
2^-я частка.
127 . 2о-я (23-я) накшатра, над якой пануе Вішну. Іншая назва — Шравана.
АПОВЕД ПРА САВІТРЫ
3.277-263
«Аповед прл Савітрьі» —адна з найвядомейшых устаўных гісторый у МБ, але на адрозьненьне ад іншых падобных упакх’ян (як, скажам, «Аповед пра горца» ці «Лповед пра Налу») перапрацовак яе сюжэту няма ні ў кдясычнай санскрыцкай паэзіі, ні ў літаратуры на новаіндыйскіх мовах. Адзіны вынятак становіць кароткі пераказ, які мы знаходзім у Skanda-purana7.1.166. Прычынаю таму, відаць, сама галоўная гераіня Савітры — вадявая й чынная маладзіца, якая выратоўвае свайго зусім пасіўнага мужа ад немінучай сьмерці1, — такі вобраз сдаба ўпісваўся ў залежнае становішча жанчыны ў пазьнейшыя пэрыяды гісторыі Індыі. Ужо толькі ў 20 ст. бэнГальскі паэт і мысьляр Шры Аўрабіндо піша на ангельскай мове вялікую эпічную паэму «Савітры», у якой дае сваю, містычна-філязофскую, трактоўку гэтай магабгарацкай гісторыі. Здабывае яна папулярнасьць і ў кінэматографе: існуе больш як 30 разнастайных адаптацый.
Савітры — гэта ня толькі і.мя галоўнай гераіні, але перадусім назва самай вядомай і шанавай санскрыцкай малітвы (mantra-), узятай з РВ (3.62.ю)2: от bhur bhuvas svah) // rat savitur varenyam / bhdrgo devdsya dhtmahi // dhiyo yd nah pracodayat ‘OM зямля, паветра, неба // гэты Савітара жаданы / бліск бога [мы| хочам-здабыць, // малітвы які нашыя няхай-падгоніць'. Савітры завецца і багіня, якая ўвасабляе гэтую малітву й якая пазьней (як ужо ў гэтым аповедзе) была атаясьнёна з Брагмавай жонкай. Хаця ў самой гісторыі даецца мэханічнае тлумачэньне, што галоўную гераіню сталі зваць
і. Адсюль другая назва гэтай гісторыі — Pativrara-mahatmya‘увяльбеныіс вернай жонкі’.
2. savitri‘прысьвечаная [богу] Савітару’; гэтая мантра таксама называецца — паводле паэтычнага памеру, у якім яна складзена.
). Гэтыя тры словы не зьяўляюцца часткаю ведыйскага тэксту: яны былі дададзсны да малітвы пазьней і называюцца maha-vyahni'вялікае выслоўе’.
Савітры, бо яна была народжана з ласкі багіні Савітры, улагоджанай шматкротным паўтарэньнем аднайменнай мантры, сувязь тут, бадай, глыбейшая. Дасьледчыкі дабачаюцьу гісторыі міталягічную аснову. Так, у Satapatha-brahmana(3.2.4) расказваецца, што багі, жадаючы дастаць зь неба сому (напой несьмяротнасьці), пасылаюць па яго багіню Савітры. Аднак на паўдарозе сому скрадаюць гандгарвы, і тады багі пасылаюць па яго багіню Вач (vac‘мова’), якая і дастаўляе напой багам. У «Лповедзе пра Савітры» гераіня таксама ратуе мужа ад сьмерці й робіць гэта ня чым іншым, як красамоўнымі выслоўямі.
Урэшце, ня трэба забываць і тое, што менавіта мантру савітры настаўнік дае вучню падчас абраду ініцыяцыі, які мысьліцца як другое нараджэньне4.
4. Адсюль і назва «двойчынароджаны» трох вышэйшых варнаў традыцыйнага індыйскага грамадзтва, а перадусім — брагманаў.
ЧАСТКА 277
Юдгіштхіра прамовіў:
і Я бядую ня так, пане, празь сябе, ці братоў сваіх, ці праз страту свайго княства, як праз Дрўпадаву дачку.
2 Калі мы прайгралі гульню, то яна ўратавала нас, і вось Джаядратха цяпер выкраў зь лесу гаротніцу.
3 Ці мо чуў ты раней, мудры, ці мо бачыў калісь жанок, мужаверных і шматшанных, як дачка цара Друпады?
Маркандэя прамовіў:
4 Паслухай пра вялік-цноту жанчын зацных, о пан людзей, раскажу я табе, княжа, пра Савітры прыўкрасную.
5 Быўу мадраў калісь гіраўца справядлівы і праведны, разважлівы ўладар здоляў, верны слову свайму заўжды,
6 на ахвяры й дары шчодры, мнагакемны й сьвятоблівы — Ашвапаці яго звалі, дабрахота усіх істот.
7 Ня меў ён уласных дзяцей, праўца мадраў пабожлівы, і чым старэйшым ён ставаў, тым мацней у ім рос адчай.
« Каб нашчадкаў здабыць, пане, найсуровы ён даў зарок ды абмежыў сябе ў ежы, устрыманьнем сябе зьвязаў.
9 Узьліўшы сто тысяч разоў, савітры пеючы штораз, стаў прымаць валадар ежу адно ўвечар штотрэці дзень.
ю I так васямнацнаць гадоў ён гавеў, о Юдгіштхіра,
і тады пры канцы году Савітры, ім здаволена, явіла сябе ўладару, о найлепшы сярод князёў.
п Паўстаўшы зь сьвятога агню, дарадацелька добрая прамовіла тады князю словы, поўныя радасьці:
12 «Я ўсьцешана тваі.м постам, устрыманьнем, пакораю ды поўнай адданасьцю мне, о ўладару над мадрамі!
13 Выбірай сабе дар, княжа! Што да сэрца табе, прасі, але помні: твая просьба мусіць з дгармай быць згодная!»
А ш e a п а ц і п р а м о в іў:
14 Дзеля дгар.мы чыню пост я, каб нашчадкаў сабе здабыць. Хай будуцьу мяне дзеці, каб мой род мог прадоўжыцца!
15 Калі здаволена ты мной, выбіраю я гэты дар,
16
‘7
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
1.
2.
3-
4-
бо казалі мне сьвятары, што нашчадкі — галоўны доўг.
С a 0 і m р ы прамовіда:
Аб жаданьні тваі.м гэтым я ведаю даўно, ўладар, і ўжо казала Праайцу’, што ты прагнеш сабе дзяцей. Самабыўцаўчыніў ласку: неўзабаве на сёй зямлі народзіцца ў цябе дочка, о пане, бліскавітая.
Табе ж нічогау адказ ня трэба гаварыць цяпер. Я з радасьцю табе волю перадаю Прабацькаву.
МарканЗэя прамовіў:
«Няхай так і будзе! — ўладар Савітры адказаў тады, а потым з надзеяй дадаў: — Толькі як найхутчэй, прашу!» Калі ж прапала яна, князь зноў вярнуўся у свой палац ды шчасьліва зажыў, княствам згодна з дгармай кіруючы. Мінула нямнога часу, і ўладар той зарочысты у галоўнай сваёй жонцы у праведнай зачаў дзіця.
I рос у княгіні ўнутры плод, у чэраве Малаві2, яку небе расьце месяц, о найлепшы між бгаратаў. Радзілася ў час належны дзяўчынка падмавокая, і радасны князь загадаў абрады для яе ўчыніць. Паколькі ж дадзена была яна ў дар Савітры самой, то бацька з брагманамі ёй даў імя Савітры тады. Расла князёўна пакрысе, нібы Шры’, красавітая, і ўрэшце расьцьвіла, пане, у дзяўчыну дарослую. Была яна зграбна й ладна, нібы статуя з золата, і казалі вакол людзі: «Ці ня зь неба яна прыйшла?!» Ды ніхто не хацеў сватаць дзяўчыну бліскавітую, красуню з падмамі вачэй, баючыся яе красы.
Аднойчы на зьмену яна, прагавеўшы й абмыўшыся4, учыніла багом вучту, як належыць, о бгарата.
Рэшткі красак тады ўзяўшы, тая дочка ўладыкава
Ідзсцца пра Брагму.
Malavi‘дачка князя малаваў’.
Sri багіня красы й дабрабыту, жонка Вішну.
УЛ «абмыўшы галаву».
3°
З1
З2
33
34
35
З6
37
3»
39
4°
41
5-
6.
зьявілася перад айцом, нібы Шры, красавітая. Прыпаўшы да бацькавых ног і паднёсшы аброчвіны, яна стала каля праўцы, склаўшы рукі шанобліва.
Бачыў князь, што яго дочка, як багіня, прыўкрасная, і таму трывожыўся ён, што ня шлюць да яе сватоў.
Князь прамовіў:
Час цябе выдаваць, дочка, ды сватоў штось няма й няма. Выбірай жа сама мужа, што цяое удастоіцца.
А як выбар ты свой зробіш, раскажы пра яго мне ўраз, каб зяця я змог ацаніць ды выдаць за яго цябе.
Але перш паслухай аб тым, што дазнаў я, о пекная, з навукі аб сьвятой дгарме ад мужоў двойчыроджаных. Ганьба бацьку, што дачок не дае у шлюб, і ганьба мужу, што з сваёй ня сьпіць жаной; ганьба сыну, што пасьля сьмерці бацькавай сваёй матулі не глядзіць уласнае5.
Ты пачула мае словы, а цяпер ідзі хуценька ды мужа знайдзі, каб айцец твой асуды багоў пазьбег.
Маркандэя п рамовіў:
Сказаўшы такавы словы, загадаў тады пан людзей сваім дарадцам пажылым, каб з княжною паехалі.
Уважыўшы ступы айца, Савітры паслухмяная пакінула тут жа палац, каб волю айца выканаць.
Падняўшысь на воз залаты, ў атачэньні старых мужоў паехала тады панна ў жар-лясы красавітыя, дзе пасьцілі князі-рышы, о найлепшы між бгаратаў6. Так, чынячы шану ступам правялебных пустэльнікаў, падарожнічала панна зь лесу ў лес, о Юдгіштхіра.
1 ў кожнай прошчы, дзе была Савітры, дачка князева, раздавала яна шчодра дары першым з двуроджаных.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Лясным разьдзеле 277-я частка.
Памер зьмснсны на джаГаці.
ДР.
1
2
3
4
5
6
7
8
9 ю
ii
12
‘3
7
s.
ЧАСТКА 278
Маркандэя прамовіў:
Лднойчы да цара мадраў завітаў мудрэц Нарада, і прыселі яны ў зборні ддя размовы, о пан дюдзей. Лж у гэты час увайшла Савітры да іх з райцамі: аб’ехаўшы усе прошчы, яна дому вярнудася.
Убачыўшы бацьку свайго з мудрацом, краса-дзеўчына схіліла галаву тут жа да іх ступ, о Юдгіштхіра.
Нарада прамовіў:
Дзе хадзіла твая дочка і адкуль-то вярнулася?
Чаму ты ня выдаў яшчэ яе замуж, о пан людзей?
Лшвапаці прамовіў:
За тым я яе й пасылаў, і цяпер, калі тут яна, паслухайма, рышы, кагоу мужы яна выбрала.
Маркандэя прамовіў:
«Паведай нам усё,» — мовіў ёй айцец, і яна тады расказ слухмяна пачала, бо за бога быў ёй айцец:
«Краем шальваў7 раней правіў справядлівы ўладар людзей, Д’юматсэна яго клічуць, што асьлепнуў пазьней цалком.
I тады ягоны сусед, скарыстаўшыся той бядой, адабраў у яго з сынам сіламоц і зямлю, й сталец.
3 дружынай і сынам малым ён адправіўся ў лес тады і ў вялікай у той пушчы стаў вяліку чыніць жарбу. Радзіўся ў месьце яго сын, але вырас у пустыні.
Сат’яват8 будзе мне мужам, ён дастойны маёй рукі.
Н a р а д a n р а м 0 в і ў:
Вялікі праступак, на жаль, учыніла твая дачка, калі па нязнаньні ў мужы Сат'явата сабе ўзяла. Кажа маці яго праўду, праўду кажа яго айцец, таму й нараклі сьвятары Праўдавітым яго, о князь. Дзіцём жа ён любіў коней, маляваў іх і шмат ляпіў,
salva— княства шальваў. відаць, месьцілася побач з кпяствам мадраў. Satya-vat‘надзелены ісьцінай’.
"4
15
16
»7
18
19
20
21
22
23
24
25
9-
а таму Чытрашвам9 яшчэ яго клічуць, о пан людзей.
Князь прамовіў:
Ці ён бліскучы, раскажы, Сат'яват гэты, Нарада?
Ці мудзёр ён? Ці сьмел княжыч? Ці спагадай надзелены?
КНІГІ ОНЛАЙН
