Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
УА ‘усяго гэтага быцьця спараджальнік, / ты ж, о Лгні, становісься зноў [яго] спынсньнсм’. Пераклад ідзс за глосамі, якія дас Нілакантха: prasuci‘месца ўзьнікнсныія’, pratischd‘месца зьнікнсньня’.
Памср tristubhз двума доўгімі рэдка.мі. ЛС «прыняўіпы всльмі маленькі выгляд». др.
а зь ім і Шамбару40 й Балу — абодва гразнадужыя.
15 Знайдзі ж зноў у сабе сілы ды забі усіх ворагаў! Устань, о Індра! Паглядзі,усе рышы й багі з табой!
16 Ужо ўратаваў адзін раз ты тры сьветы ад данаваў! Узяўшы марскую пену, сілай Вішну насычану.
ты грознага здалеў Врытру, о Пан сьвету, о Князь багоў!
17 Ты з усіх істотаў найбольш варты шаны4', табе няма роўнага тут, о Індра!
Ты ёсьць апорай усім жывым істотам.
Ты веліччуўсіх надзяліў нясьмертных.42
18 Абаронь жа сьветы й багоў! Лднаві магуту сваю!» Услаўляны гэтак, пачаў расьці ў сіле Шатакрату.
19 Прыняўшы свой звыклы выгляд, падужэў ён, о бгарата, і прамовіў тады слова настаўніку Брыгаспаці:
2о «Што яшчэ вам трэба зрабіць? Забіты бо сын Тваштара, вялізманы Врытра, які праг сьветы праглынуць усе.
Брыгаспаці прамовіу:
2і Князь Нагуша, праўца зямны, сілай рышы, о Васава, стаў правіцьу княстве багоў і цяпер прыгнятае нас.
I ндрa прамовіў:
22 Як жа змог ён княства багоў здабыць цяжказдабыўнае? Якую ж чыніў ён жарбу? Колькі сілы ў яго, скажы!
Брыгаспаці прамовіў:
23 Спужаліся богі, калі ты зьнікнуў, і сталі шукаць наўзамен валодцу. Пайшлі тады богі, дзяды і рышы, а зь імі й гандагарвы усе таксама,
24 і Нагушу гэтак тады сказалі:
«Будзь нашым князем і абаронцам сьветаў!»
1 мовіў ён ім: «Мне бракуе сілы.
Надзельце ж мяне вы жарбой і бліскам!»
40. Гл. РВ І.54.4, I.13O.7, 2.12.11, 2.14.6, 4.26.3, 4.30.14 ДЫ ІШП.
41. AC «найбольш жаданы».
42. Памер tristubhз двума доўгімі радкамі.
25 I палам яго надзялілі богі, і стаў ён князем тады сілы грознай.
Здабыўшы ж княства, ён запрог пустэльнікаў і езьдзіць па сьветах на іх, зламысны.
26 Ніколі ня гледзь на яго, о Шакра! Пагляд яго труйны і бліск скрадае. Яго баючыся, усе багове хаваюцца ўсюль ад яго узроку».
Ш алья пр а мо віў:
27 Пакуль гаварыў гэтак Пан малітвы, зьявіўся там сьветапастыр Кубэра, Вайвасвата Яма, а зь ім прадаўні бог Сома, княжа, й Варуна, ўладца водаў.
28 Сказалі тады яны Індру гэтак:
«О шчасьце, забіты Вішварупа й Врытра! О шчасьце, ты цэлы і здаровы, Шакра, а ворагі ўсе твае скараны горлам!»
29 Як сьлед адказаўшы на іх вітаньне, заахвоціў іх тады гэтак Шакра: «Магуцен князь Нагуша, ўладар нясьмертных! Паможце мне збораць яго, панове!»
30 Й сказалі багі: «Мы яго баімся!
Пагляд яго труйны, а сіла грозна. Калі ж ты для нас пераможаш Нагушу, мы долю ў вучце сабе знову вернем».
31 Прамовіў Індра: «Няхай са мною Варуна, Кубэра, Яма ды бог Сома сёньня памазаны будуць! 1 так, панове, мы грознага Нагушу зможам збораць».
32 Сказаў тады Васаву гэтак Агні: «Дай долю і мне — пасаблю табе я!» 1 мовіў той: «Добра! На вялікай вучце будзе доля Індры ды Агні спольнаю».
33 Абдумаўшы ўсё, багавіт Веляіндра, ўладар багоў, учыніў ім тады шану, дарадаўца, належную
34 і Кубэру зрабіў панам усіх якшаў з багацьцямі, Вайвасвату — усіх продкаў, а Варуну — усенькіх вод.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеле пра намогі і6-я частка.
ЧАСТКА 17
Ш а лья прамовіў:
і I вось калі так разважаў велямудры ўладар багоў са сьветапастырамі, як ім забіць таго Нагушу, там зьявіўся вялік-рышы — сам АГаст’я4’, о бгарата.
2 Уважыў ён пана багоў: «Віншую цябе, Васава,
з пагібельлю Вішварупы ды Врытры ліхадзейнага!
3 Віншую цябе й з падзеньнем ліхамыснага Нагушы!
Я рады бачыць, што усе твае ворагі згінулі».
I н 8 р а прамовіў:
4 Вітаю цябе, Агаст’я! Рады бачыць! Прымі ж маю ты карову, для ступ воды, сербавіцу ды варціцу.
LU алья п рамовіў:
5 Учыніўшы яму шану ды ўсадзіўшы на посьцілку, спытаў тады радасна бог сьвятара таго слыннага:
6 «Прашу, раскажы мне хутчэй, о найлепшы з двуроджаных, як зрынуты быў зь нябёсаў ліхадумны той Нагуша!»
Лгаст’я прамовіў:
7 Шчасьцяносны расказ гэты я ахвотна паведаю.
Пачуй жа, як паў зь нябёсаў ганарлівы князь Нагуша!
8 Зьнябытыя цяжкой працай, везучы таго грэшніка, багарышы тады, Шакра, й сьвятар-рышы бясхібныя,
Agastya знакаміты рышы. У Brhad-devara(5.149-152) прыводзіцца такое паданьне пра яго паходжаньне. Аднойчы на адправе Мітра й Варуна, убачыўшы апсару Ўрвашы, выпусьцілі сваё семя, якое ўпала ў гаршчок з ахвярнаю вадою. У той самы момант на сьвет зьявіліся два маіутныя жарбіты. 3 той часткі семені, што трапіла ў збан, нарадзіўся Агаст’я, а з той, што трапіла на зямлю, — Васіштха.
спыталі Нагушу зьнячэў пра справу адну спрэчную:
9 «Есьцьу Ведзе адны модлы на кароваапырскваньне: сапраўдны яны або не — адкажы нам, о Васава!» 1 ён, амарочаны цьмой44, адказаў ім тады, што «не».
М у д р а цы прамовілі:
ю Аддаўся адгарме ты, князь, і дгарму занядбаў зусім!
Іх сапраўднасьць яшчэ рышы абвясьцілі даўнейшыя.
Лгаст’я прамовіў:
іі Пачаў ён тады спрачацца з мудрацамі, о Васава, і нагой незнарок, божа, крануўся галавы маёй.
12 Ураз ён пазбыўся ўсяе свае сілы ды пекнасьці45, і прамовіў тады гэтак я Нагушу спужанаму:
13 «Раз бязганную ты зганіў саму Веду прадаўнюю46 ды маёй галавы, дурню, ты крануўся сваёй нагой,
14 а прад гэтым вялік-рышы, што амаль Брагму роўныя, ты прымусіў свой воз везьці, — падзі долу цяпер зь нябёс, 15 бо вычарпаў ты дарэшты ўсе заслугі ранейшыя47!
Дзесяць тысяч гадоў доле пражывеш ты у выглядзе велязьмея й тады толькі на нябёсы зноў вернесься!»
16 Вось так з валадарства багоў і быў зрынуты Нагуша.
У бясьпецы мы зноў, Шакра, і наш вораг пабораны.
17 На трынеба вяртай, божа, і кіруй ізноў сьветамі!
Ты адолеў свае здолі і сваіх варагоў збароў».
Шалья прамовіу:
і« Тады богі, радасныя, з мудрацамі вялікімі, а таксама дзяды й якшы, усе зьмеі і ракшасы.
44. Ідзецца пра тры якасьці-складнікі prakrti‘прырода, матэрыялыіы сьвет’: sattva‘яснота: якасьць чысьціні’ rajas‘смуга: якасьць частковай затуманснасьці’ і camas‘цемра: якасьць поўнай затуманенасьці’.
45. nihsrtka‘пазбаўлены красы’ — цікава, што гэтае й падобныя словы ўжываюццаў МБ пры апісаньні трупаў (гл., напр., 3.281.17 і 14.17.22).
46. УА «Веду, створаную й выконваную папярэднімі сьвятар-рышы, беззаганную ганіш».
47. Плён добрых учынкаў у папярэдніх жыцьцях.
‘9
20
1
2
3
4
5
6
7
8
9
4в.
гандгарвы, апсары і ўсе краса-дзевы бажыстыя, азёры, патокі, горы і ўсе моры, о пан людзей, прамовілі Вялік-Індру: «Віншуем цябе, Васава! Забіты Агаст’ем мудрым ліхамысьлівы Нагуша і скінуты гібець доле у зьмяіным у выглядзе!»
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеле пра намогі
17-я частка.
ЧАСТКА 18
Шалья прамовіў:
Апяваны тады, княжа, апсарамі й Гандгарвамі, сеў на Індру сланоў Індра, на Айравату — Пан багоў. Вялікабліскучы Агні і прамудры Брыгаспаці, Кубэра, валадар скарбаў, а зь ім Яма і Варуна — зусімі багамі тады, з апсарамі й Гандгарвамі адправіўся З.магар Врытры на трынеба, о бгарата. Злучыўшыся з сваёй жонкай, пан багоў тады Васава у вялікай радасьці стаў правіць зноў трыма сьветамі.
I зьявіўся тады мудры Ангірас ды малітвамі з Атхарваведы ўшанаваў Веляіндру, о бгарата. Усьцешыўся таму сьпеву Пан трынеба і з радасьцю надаў Атхарвангірасу тады гэткі вялікі дар: «Будуць рышы цяпер Веду гэту зваць Атхарвангірас, бо прамоўе4® ўчыніў мне ты. Долюў вучце ты мецімеш!» Уважыўшы таго, княжа, мудраца правялебнага, адпусьціў яго Пан бостваў, Ангіраса — Шатакрату. Багатых на жарбу рышы й багоў дужых уважыўшы, стаў правіць Маггаван знову водле дгармы, о бгарата.
Рышы ўважаюцца толькі зорцамі Всдаў, алс ня іх творцамі, таму паводле вядомага азначэньня rsiёсьць тым, хто прамаўляе Веды. Паколькі АнГірас уславіў Індру хвалсбнамі з Лтхарвавсды, то Індра прызнаў за ім статус рышы Лтхарвавсды. Слова atharvangirasсапраўды сустракаецца ў ЛВ (10.7.20).
іо Так Індра з Індрані сваёй зазнаў беды й быў змушаны хавацца і ў тайнасьці жыць, каб забіць сваіх ворагаў.
іі Таму не гнявіся, ўладар, што ў лясох ты зазнаў бяду з дачкою Друпады й сваймі братамі велядухімі.
12 Як Індра, забіўшы Врытру, сабе княства вярнуў назад, так і ты ўладарства сваё зноў здабудзеш, о бгарата.
13 Як Нагуша, вораг багоў і ўсіх двойчынароджаных, на вечныя часы згінуў ад праклёну Аёаст’і, так
14 і твае варагі, княжа, ліхі Карна й Дур’ёдгана, знойдуць хутка сваю гібель, ліхамысныя каўравы.
15 I тады ўсёй зямлёй знову аж да мора ты правіцьмеш з братамі, о волат, сваймі і з прыгожаю Драўпадзі.
16 Ведароўны расказ гэты пра перамогу Васавы мусіць слухаць кожны ўладар, перамогі жадаючы, перад тым, як пачаць бітву, сваё войска пacтpoiўшы.4‘,
17 Таму й расказваю табе я расказ гэты велічны: заўсёды дадае ўслава магуты велядухаму.
18 А гібель ваяроў дужых ужо блізка, о пан людзей, і прычынаю ёй будзе ліхачынства Дур’ёдганы ды сіла Бгімы-ваяра, а таксама моц Арджуны.50
19 Хто ўважліва гэты расказ прачытаў, той ачысьціцца ад грахоў, дасягне неба й раявацьме і тут, і там.
2о Ня будзе такі бязьдзетным і ня меціме ворагаў, не зазнае бяды, княжа, й пражыве жыцьцё доўгае.
Ён меціме ва ўсім посьпех і ня знацьме ні ў чым параз.
Райшампаяна прамовіў:
2і Гэтак Шальва тады князю надаў духу, о бгарата, учыніўшы яму шану, першы з дгармападтрымнікаў.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеле пра намогі 18-я частка.
4* ДВ
50. ДР.
РАЗМОВА ВІДУРЫ 3 СЫНАМ
Гэты ўрывак становіць выдатны прыклад чыста эпічнай кшатрыйскай паэзіі старажытнай Індыі, які калі й зазнаў хоць-якую рэдактуру з боку брагманаў-кампілятараў МБ, то яе ані не відаць. Акалічнасыді, у якіх расказваецца гэты аповед, наступныя. Крышна, вярнуўшыся з Гастынапуры, дзе ён бясплённа спрабаваў схіліць каўраваў да міру, зьяўляецца перад Кунці ды, расказаўшы ёй пра няўдачу свайго пасольства, пытаецца, што яму перадаць пандавам. Тая ж, ведаючы, што Юдгіштхіра дагэтуль ня хоча распачынаць вайну, просіць Крышну перадаць яму шэраг настаўленьняў у дгарме князя ці, шырэй, ваяра (raja-aharma/ ksattra-dharma-), якія павінны прымусіць яго зьмяніць сваё меркаваньне. Лдным зь іх і ёсьць «Размова В1ДУРЫ 3 СЫНАМ».
Цалком магчыма, што тэкст, які захаваўся ў МБ, — толькі ўрывак большай паэмы, аднак і ў такім выглядзе гісторыя знайшла свайго чытача й займела пэўную папулярнасьць, аб чым, напрыклад, кажа тое, што яе паэтычны нераклад на ангельскую мовуў свой час рабіў знаны індыйскі мысьляр і наныяналіст Шры Аўрабіндо. Зьместам гэтай эпічнай паэмы, відаць, была барацьба за першынства паміж суседнімі плямёнамі саўвіраў і сіндгу, у якой, як паказвае сама МБ ды іншыя крыніцы, перамаглі першыя. Як і ў выпадку ўсякага эпасу, час падзей вызначыць вельмі цяжка, але паколькі ў 5 ст. да н.э. Сіндг стаў часткаю Ахемэнідзкай дзяржавы, то, відаць, ня будзе памылкаю аднесьці змаганьне саўвіраў зь сіндгу, апісанае ваўрыўку, да часу перад пэрсыдзкім заваяваньнем. Сам жа тэкст, відаць, быў створаны некалькімі стагодзьдзямі пазьней.
КНІГІ ОНЛАЙН
