Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
asasvacam idam sarvam cintyamanam — выраз «усё гэта» ў санскрыцкіх тэкстах звычайна азначае «сьвет». Але тут ён яўна ўказвае і на ўсе тыя перажываньні, якія напаўняюць наша сэрца Ысіпс‘думаць; перажываць’). Такім парадкам, сэнс такі: калі сам сьвет нявечны, то што ўжо казаць пра нашыя душэўныя пакуты? Толькі недалёкі розумам чалавек будзе мардаваць сябс імі.
I Іасамрэч, банан ня дрэва, а травяністая расьліна: ягоны ствол уяўляе сабою напластаваньне лістоў і лёгка ломіцца. Таму ў індыйскай літаратуры банан шырока ўжываецца як сымбаль ненадзейнасьці.
ПБМ. ПКМ samam ekam tu sobhanam, т.-б. «адна сутва зыркая / прыгожая». ПІ1 пад словам сутва (sattva-) тут разумеецца linga-sartra‘тонкас цела’. saririn‘надзелены целам’ — atman-, т.-б. пэрсаналізаваная душа чалавека. Пар. Bhagavad-gica-. 2.22.
Тут: учынкі ў мінулым жыцьці. Цяжар пладоў мінулых учынкаў. ЛС «пры аддзяленьні [ад круга]». ДС «паўмесяца».
М
15
іб
17
і
2
3
4
II.
12.
>3-
ч-
>5-
16.
7-
Раджаюцца й гінуцьусе праз учынкі ранейшыя.
Такі парадаку быцьці. Дык нашто бедаваць тады? Як, бывае, ў рацэ рыба“, о ўладару, гуляючысь, то вынырне з вады, княжа, то назад у ваду нырне, вось так і розумам слабы, плодам чынаў стрыножаны, то вынырне зь сьветаверці, тоў нетрах12 яе тоне зноў. Хто ж ісьціну спазнаў, мудры1’, пра прыход і сыход істот ды шукае канец верці, той сягаеў навышні стан‘4.
Такая v сьвятой Магабгараце ў Разьдзеле пра жанок ]-я частка.
ЧАСТКА 4
Дг р ы т a р a шт р a п р а мовіў:
Як можна распазнаць нетры сьветаверці, о Відура?
Хачу я пра гэта пачуць. Раскажы мне усё як ёсьць!
Відура прамовіў:
Паслухай, о пане, праўсё, што з жывымі здараецца ад іх нараджэньня ў сьвеце і да сьмерці, о пан зямлі.‘5 Спачатку ў драбочку16 яна17 некаторы час тут жыве, а як пяты міне месяц, разьвівае ўжо плоць, і так празь месяц зьяўляецца плод ды зусімі чалонамі.
Жыве ён сярод нечыстот, кроўю й мясам аблеплены,
УЛ «нейкая істота»
УЛ samsara-gahana‘гушчар / нетры сансары’ — гэты выраз будзе сустракацца ў Разьдзеле пра жанок пяць раз.
УЛ prajna'знаўчы' — гл. верш 2і у частцы 2. paramagati тос, што і райства (su-gati-). ДР.
kalala этымалёгія цьмяная (найчасьцей яго зьвязваюць з kala‘частачка’). Гэтым тэрмінам называецца эмбрыён адразу па зачацьці. Паводле МБ 12.308.116-118, у выніку апладненьня зьяўляецца kalala-, зь яго arbuda‘пухір’, а з таго — pesi‘кавалак плоці’, зь якога ўрэшце разьвіваецца цела.
ПІ1 Jiva‘пэрсаналізаваная дупіа’.
5
6
7
8
9 ю
ii
12
13
Н
15
18.
V
20.
а там, галавою уніз сілай ветру18 павернуты, падходзіць да варот лона і, сьцісканы бязьлітасна. вялікія цярпіць мукі праз учынкі ранейшыя.
А выйшаўшы з чэрава, ён бачыць злыбеды новыя: абсядаюць яго тут жа хапуны’9, як сабакі — плоць. А потым, як вырасьце ён, то хваробы ўгрызаюцца у яго, што зьвязаны ўвесь сваймі прошлымі ўчынкамі. Аблытаны вязьмо.м здоляў, іх сласнотай10 атручаны, угразае ён у грахох і тым самым яшчэ мацней зацягвае путы, й нічым больш ня можа насыціцца. А тым часам стае бліжшай сьмерць, хаця і ня бачыць ён, і ў час прызначаны яго цягнуць прэч слугі Ямавы. Колькі ён, зьнямелы, дабра ці ліха учыніў раней — сам сябе ён зьвязвае зноў, хоць таго й не прыкмечвае. Амарочаны сьвет гэты ды жадзе падначалены.
Церазь ятру й жаду зь юрам ён ня цяміць зусім сябе. Адзін, сваёй знатнасьці рад, пагарджае нязнатнымі, а другі беднатой гардзіць, горды ўласнымі грошамі. Трэці кажа наўсіх: «Дурні!» — свайго дуру ня бачачы, павучае заўжды іншых, але ўласных ня бачыць хіб. У зьменлівым гэтым быцьці хто ад самых народзінаў пільнуецца заўжды дгармы, той сягаеў навышні стан. Уведаўшы усё гэта, хто трымаецца ісьціны, той тады ступае на шлях вызваленьня, о пан людзей.
Такая v сьвятой Магабгараце ў Разьдзеле пра жанок
4~я частка.
vayu(ці vata-) — паводле традыцыйнай індыйскай мэдыцыны адзін з трох складнікаў цела (dosa-) побач з рііса‘жоўць’ і slesman‘сьлізь’.
graha‘які хапае’ — нячысьцікі, што спрычыняюць дзіцячыя хваробы.
ДС ‘путамі, якімі зьяўляюцца органы пачуцьцяў, ... салодкімі праз сувязь [з абсягамі органаў пачуцьцяў]’.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
io
ii
12
13
21.
22.
ЧАСТКА 5
Дгрытараштра прамовіў: /\пішы мне гушчар дгармы падрабязна, о Відура, каторы можна перайсьці адно сьцежкаю розуму.
Відура прамовіў:
Раскажу я табе, княжа, Самабыўцу уважыўшы, што кажуць вялік-мудрацы пра гушчар сьветаверцевы. Аднойчы якісьці сьвятар, што ў гэтай сьветаверці жыў, V лес непраходны зайшоў, поўны розных драпежнікаў.21 Там гайсалі паўсюль тыгры ды ільвы шматжахлівыя, якіх бы спужаўся і сам грозны Яма, о бгарата.
Як убачыў той лес, сэрца яго ў страху забілася, і сталі дубка валасы на ўсім целе, о пан людзей. Стаў па лесе тады бегаць той двуродны спалоханы, шукаючы паўсюль схову, ён кідаўся туды-сюды. Гнаны страхам перад зьвярмі, ён ад іх уцячы хацеў, ды, як хутка ні бег, пане, адарвацца ад іх ня мог. I пабачыў тады брагман, што пушчу акружае сець, а на варце стаіць страшна жана, рукі раскінуўшы. Уздымаліся ўкол дрэвы аж да неба, о бгарата, ды зьмеі зь пяцьцю галаўмі, нібы скалы, высокія. Пасярод жа таго лесу была студня, зарослая густою лазою, о князь, ды травою пакрытая.
I ён праваліўся туды, ў тую студню схаваную, ды ў ліянах захрас тут жа, у лазе пераплеценай. Нібыта вялізманы плод на сьцябле дрэва хлебнага22, ён уніз галавой, княжа, ды нагамі ўгару павіс.
А потым горшая бяда на яго навалілася: {у студні пабачыў на дне ён зьмея мнагадужага,} а ўверсе ля краю — слана вялізнага, о бгарата.
Тлумачэньнс гэтай прыпавесьці даецца ў наступнай частцы.
Artocarpus hetcrophyllus — нлады гэтага дрэва лічацца найвялікшымі у сьвеце: яны могуць важыць да 55 кг і дасягаць 50 см у дыямэтры.
м
15
16
17
18
19
20
21
22
1
2
3
Чорна-белы й шасьціроты, на дванаццаці той нагах набліжаўся да той студні, да ліянааплеценай.
А ў гольлі наўкола яго, на галіне павіслага, жахлівыя гулі пчолы разнастайнага выгляду, што мёд адносілі у свой у вулей, о ўладар людзей. Зноў і зноў хацелася ім мёдам тым папаласіцца, што ўсім смакуе, ды якім не насыціцца і дзіця. Цурчаў з таго вулею мёд несупынна, о пан зямлі, і піў яго прагна сьвятар, безупынку глытаючы, ды смагу ня мог наталіць, як ні піў у бядзе сваёй. Карцела няспынна яму, ненасытнаму, ласіцца, й агіды да жыцьця, княжа, у яго не зьяўлялася. Нават там сьвятара прага жыць ані не пакінула — а тым часам дрэва грызьлі мышы белыя й чорныя. Ад хіжага зьвяр’я ў лесе, ад жанчыны жахлівае, ад зьмея, што на дне студні, ад слана шасьціротага, ад падзеньня таго дрэва, што мышамі згрызалася, і ўрэшце ад вусьцішных пчол — небясьпека найбольшая. Вось так і вісіць ён, у вір сьветаверці укінуты, жадаючы й далей жыці, да жыцьця не згідлівеўшы.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеле пра жанок
5'Я частка.
ЧАСТКА 6
Д г р ы т a р a ш т р а прамовіў: Авохці, ў якую ж бяду ён папаў і нявыкрутку! Адкуль жа у яго радасьць? Як жа можа ён цешыцца?! Дзе той край, у якім крыўду ён такую цяпер цярпіць23? I як яму выбавіцца зь небясьпекі жахлівае?
Паведай мне ўсё, каб яму мы з табой памагчы змаглі, бо шкада мне яго стала, о найлепшы сярод маўлян!
УА «жыве v небясьпсцы для дгармы».
4
5
6
7
8
9
io
ii
12
24.
2J.
16.
27
28.
Відура прамовіў:
О княжа, гэта іншасказ, мудрацамі24 прыдуманы, каб райства у пасьля-сьветах чалавек дасяінуць прымеў. Што завецца у ім лесам, сьветаверць гэта грозная; непраходны ж гушчар — нетры сьветаверці, о бгарата. Драпежнікіў тым гушчары ёсьць хваробамі рознымі, а жанчына, што лес страшны той вартуе, вялізная, — завуць яе Старасьцяю, што румянец крадзе й красу. Той калодзеж лясны, княжа, — гэта цела ўцялесьненых, а зьліей вялікі, што на дне тае студні, — дык гэта час, пагубцаўсяго жывога, целаношаўусёзьнішчар.
Ліяна жунутры студні, на якой чалавек павіс, — гэта прага жыцьця, пане, штоўласьціва ўцялесьненым. А слон шасьціроты, які каля краю калодзежа да дрэва падходзіць таго2\ — гэта год, о ўладар людзей: раты яго — шэсьць паравін, а дванаццаць ног — месяцы26. Тыя мышы, што ствол дрэва той грызуць несутомліва, — гэта ночы і Эні — кажуць так мужы велямудрыя27, а пчолы, што лётаюць там, ёсьць жаданьнямі, бгарата28. Струмені ж мёду, што цякуць і цякуць з таго вулея, — гэта ўцехі споўненых праг, у якіх патанае люд.
Хто спазнаў аварот гэты каляса сьветавертнага, той вярыгі таго кола расьсякае, умудраны.
Такая ў сьвятой Магабгараце v Разьдзеле пра жанок 6-я частка.
УА moksa-vid‘які всдае [дарогу да] вызволу’.
ПН дрэва — гэта жыцьцёвы век.
Акрамя таго, чорна-белы колер слана сымбалізуе сьветлую й цёмную паловы месяца.
УА ‘тыя, што абдумваюць [значэныіс] істотаў [, згаданых у іншасказе]’.
ПГІ пчолы — гэта здолі (органы пачуцьцяў).
1
2
3
4
5
6
7
8
9 ю
ii
12
29.
30.
?'■
32.
ЧАСТКА7
Дгрытараштра пр амовіў:
Як шкада, што ужо скончыў ты расказ, о дасьведчаны. Зноў амрытай сваіх словаў ты парадуй мяне, прашу!
В і Зур а прамовіў:
Раскажу я табе знову падрабязна пра гэты шлях, па якім ідучы мудры зь сьветаверцяу2’ ратуецца. Як той чалавек, што пайшоў у дарогу далёкую, супыняецца раз-пораз, падарожжам натомлены, так і ў сьветавертным віры неразумны, о бгарата, спыняецца ў лонах ня раз; мудрацы ж вызваляюцца! Таму і завуць сьветаверць дарогаю ўсямудрыя, а нетры яе гушчаром называюць вучоныя.
Вось такі ён, сьветаварот уміручых істот усіх: і рушы, і нерушы, князь. He спакусіцца ім мудрэц! Хваробы ўміручых істот, цялесныя й душэўныя, называюцца зьвяр’ём хіжым, і яўныя, й няяўныя. Няспынна няцямкіх яны паражаюць ды мучаюць, і ўсё ж драпежнікі сваіх дзеяў іх не палохаюць. Л калі камусьці хвароб пашанцуе пазьбегнуці, пасьля хапае ўсё адно яго старасьць звыродная.
I Іакульу бяздоннай дрыгве ён тануцьме пад цяжарам спакусаў гуку і смаку, паху, вобразу й дотыку, гады й поры зь месяцамі, паловы30, суткі й прыцемкі скрадуць у яго спакваля і красу, і жыцьцёвы век. Увасобы3' яны часу, ды ня знае таго дурны.
I Ірызначана, кажуць, доля ўсім істотам іх дзеямі’2.
Тут слова samsaraазначае не працэс перараджэньня, а яго вынік, т.-б. канкрэтнае перараджэньне.
Месяц дзеліцца на дзьве паловы: sukla-paksa-, ці бо сьветлую (калі месяц расьцс) і krsna-paksa-, ці бо цёмную (калі месяц убывае).
КНІГІ ОНЛАЙН
