Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
1 вось над воем, які быў няўрымсным, як шалёны слон, лямантуюць цяпер нема жанчыны поўнятварыя.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеде пра жанок
22-я частка.
ЧАСТКА 23
Гандгары прамовіла:
А вось і сам Шалья ляжыць, велявоін, вуй Накулы, забіты знатаком дгармы, Князем дгармы61, у розбраце. Заўсёды і ўсюды з табой ён спаборнічаў, Мадгава, — і цяпер ён ляжыць мёртвы, ўладар мадраў, магут-ваяр. Кіруючы ў баі, сынку, калясьніцаю Карнавай, для звыцягі сыноў Ііанду ён усяк яго стрымваў пал. О гора! Паглядзі, Крышна, як яго поўняпекны твар, падмавокій такі ясны, груганы дзяўбуць глюгаю!
Зь яго рота вываліўся чырвоназалаты язык, і хіжае пташшо хціва яго турзае дзюбамі. Акружаюць, глядзі, Шалью, забітага Юдгіштхірам, жанкі пекны зь яго роду, ўкрасу бітваў, о Кешава. Князя мадраў, быка-мужа, яны гучна аплакваюць,
Дачка Дгрытараштры й Гандгары, Джаядратхава жонка. Т.-б. Юдгіштхірам.
8
9 ю
п
12
13
14
15
16
17
18
19
20
62.
6+ 65. 66.
67-
68.
кшатрыйкі — кшатрыя-быка, жанчыны танкашатныя. Акружылі яго, жонкі, лямантуючы голасна, нібы сланіхі — важака, у дрыгву засмактанага.
Заступнік слабых і граза варагоў, о Джанардана, ляжыць ён на ложку вояў, увссь стрэламі ўтыканы. А вось і валадар-горац БгаГадатта62 магутлівы, найлепшы наезьнік сланоў, долу ў бітве павалены. I хаця ўжо грызуць, Крышна, яго цела драпежнікі, аздабляе яго голаў і дасюль залаты вянец.
Сувораю была стычка паміж праўцам і Пхалы'унам, бязьлітасны й вусьцішны бой, як між Балі6* і Васавам. На бой Партху выклікаўшы, дужарукі — Дгананьджаю, ён сына Кунці пахіснуў, але паў ад яго рукі.
А вось ляжыць воін, каму не былоў сьвеце роўнага: адважлівы магут Бгішма, што наводзіў у бітве страхЧ Глядзі, ляжыць ён на зямлі, сонцазыркі сын Шантану, нібыта у канцы веку сонца, скінутае зь нябёс.
Апёкшы ў бітве варагоў сьпёкай зброі, о Кешава, згасае гэты муж-сонца, нібы сонца на захадзе.
Самому Дэвапі65 роўны ў знаньні дгармы, о Мадгава, ляжыць ён на ложку вояў, дзе ляжаць адно волаты. Найвыдатны сабе ложак пасьцяліўшы з найвострых стрэл66, ляжыць багавіты на ім, нібы Сканда — на трысьнягуЧ Падклаў яму пад галаву падушку найвыдатную, не з бавоўны, а з трох стрэлаў, сыну Гангі Дгананьджая. Магут, што сунімаў семям, волю бацькі спаўняючы,
Князь Прагдж’ётышы (цяперашні Ассам).
Чорт, адолены Індрам.
УЛ гульня слоў: Bhtsmo bhisma-krd 'Бгішма (=страшны), тварэц страху’.
Брат Шантану.
УЛ называецца тры віды стрэл (гл. уваіу 34). Акалічнасьці Бгішмавай гібслі апісваюццаў «Разьдзелс пра Бгішму».
Бог вайны Сканда нарадзіўся ў зарасьцях трысьнягу.
Бгішма даў зарок пявіннасьці, каб дзеці Шантану ад Сат’яваці маглі стаць яго спадкаемцамі.
ляжыць Бгішма, Шантанусын, незраўнаны набітвішчы.
2і Абазнаны ў дгарме ваяр, справядлівы ды праведны, як нясьмертны, хаця й сьмертны, ён ляжыць не ўміраючы6’
22 Няма больш такіх, што былі б і адважныя, й мудрыя, і ўмелыя ў справе вайны, — бо загінуў сын Шантану!
23 Калі спыталіся ў яго сыны Панду, ў адважніка, ён сам ім шчыра расказаў, яку бітве яго здалець.
24 Амаль згаслы ўжо род Куру ён калісь адрадзіў наноў7°, а цяпер разам зь ім, мудры, у нябыт ён адправіўся.
25 Хто ж будзе нашчадкаў Куру тайнам дгармы цяпер вучыць, калі адправіцца к багом багароўны Дэваврата7'?
26 А вунь ляжыць Дрона, што быў вучыцелем для каўраваў, настаўнікам Ююдганы72 й выхавальнікам Арджуны.
27 Ен зброю чатырох відаў добра ведаў, о Мадгава, нібыта сам Праўца багоў або Шўкра71 магутлівы.
28 Учын немагчымы ўчыніў зь яго ласкі Дгананьджая,
і вось Дрона ляжыць мёртвы. Дзе ж аружжа яго было?!
29 Ачоліў нашчадкаў Куру ён у бітве, о Кешава,
і вось гэты магут-збройнік ляжыць, зброяй пасечаны.
30 Выпальваў, нібыта агнём, Дрона войска варожае,
і вось ён, упаўшы, ляжыць, як патухлае полымя.
31 Сьціскае рука яго лук па-ранейшаму, Мадгава,
і здаецца, жывы Дрона — але ж не: ён памёр ужо.
32 I веданьне ўсёй зброі, і ўсе Веды, о Кешава, нібыта ад Пана зродаў, ад яго неаддзельныя.
69. Індыйцы дзялілі год на дзьвс палавіны: deva-yana‘дарога багоў’ (калі сонца рухаецца ад зімовага да летняга сонцавароту) і рісг-уапа‘дарога ггродкаў’ (калі сонца рухаецца ў адваротным кірунку) — і лічылі. што чалавек, паміраючы на “дарозе багоў”, больш не вяртасцца ў гэты сьвет. Калі Бгішма паў на полі бою, да зімовага сонцавароту заставалася яшчэ 48 дзён, і таму ён сілай ёгі вырашаў працягнуць жыцьцё, каб унікнуць далейшых перараджэньняў.
70. Гл. Кароткі зьмест (Разьдзел першы) у артыкуле «Пра Магабгарату».
71. Deva-vraca’всрны багом’ — Імя Бгішмы, дадзенае яму пры нараджэньні.
72. Yuyudhana— сын Сат’які, хаўрусьніка пандаваў.
73. Sukra— сын Бгрыгу, настаўнік асураў.
33
34
35
36
37
3«
39
40
4‘
42
74-
75-
76-
77
Уважаны сотняй вучняў, сотняй сьпеўцаў апетыя, грызуць яго ступні цяпер шакалы ненажэрныя. Глядзі, каля мужа стаіць яго жонка, о Мадгава, Крыпі скрушна каля Дроны, Дгрыштад’юмнам забітага. Апусьціла яна голаў, растрапанавалосая, і рыдае рыдма, Крышна, над найлепшым са збройнікаў. Апошнюю цяпер шану яна чыніць адважніку, забітаму ў баі Дрону, кудлата74 брагмачарынка.
Каля мужа свайго Дроны Крыпі скрушна ўвіхаецца, каб справіць хаўтуры як сьлед, красуня крахкацелая. I Іаклаўшы Дрону на касьцёр, запаліўшы тады агнём, сьпяваюць расьпеўцы над ім тры расьпевы, о Мадгава. Глядзі, кідаюцьу агонь кудлаты брагмачарыны валочні, перначы, лукі й калясьніцы, о Кешава. У полымя цяпер зброю кладучы разнастайную, услаўляюць яны Дрону ды аплакваюць волата. А іншыя пяюць, Крышна, тры расьпевы сярэднія75, паклаўшы на касьцёр Дрону, нібытау агонь агонь. Проці сонца?6 тады вучні Дроны той абышлі агонь і памкнулі гуртом к Ганзе77, а наперадзе іх — Крыпі.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеде пра жанок 2^я частка.
Зваленыя ў кудлы валасы былі прыкметаю жалобы.
antah-stha сэнс гэтага эпітэта адносна расыіеваў цьмяны. Некаторыя дасьледчыкі мяркуюць, што ён указвае на іх сыіяваньне паўшэптам.
1 Іа пахавалыіы.м абрадзс агонь абыходзілі справа налева (т.-б. павярнуўшыся да агню левым бокам), на іншых — зьлева направа.
Пасьля спальваньня цела праводзілася ўзьліваньне вады памерламу. У Раraskara-grhya-sucra3.10.19-20 на гэты конт кажацца: «Тварам на поўдзень (там месьціцца жытло бога сьмерці Ямы) [яны| (т.-б. сваякі) занураюцца |ў ваду]. Складзенымі [лодачкаю] далонямі [яны] узьліваюць памерламу ваду адзін раз [са словамі]: «Гэтая вада табе!»
2
3
4
5
6
7
8
9
io
ii
12
7&
79-
So.
81.
ЧАСТКА 24
Гандгары прамовіда:
А вунь там, паглядзі, Крышна, ляжыць сын Сомадаттавы: ужо птушкі ядуць воя, Ююдганам забітага.
У смутку па сваім сыне Сомадатта, о Мадгава, праклінае цяпер, пэўна, Ююдгану, вялік-стралка. А маці Бгурьішраваса, ня менш смуткам зьнябытая. спрабуе суцяшаць мужа, Сомадатту — бясхібная: «Як добра, о вялік-княжа, што пагібелі бгаратаў ты ня бачыш цяпер страшнай, канца веку78 жахлівага. Як добра, што сына свайго Юпадгваджу71) найшчодрага80 ты ня бачыш цяпер мёртвым, што правёў не адзін абрад. Як добра, што ты ня чуеш, як няўцешна ды вусьцішна рыдаюць нявесткі твае, бы над хвалямі жораўкі. Пакрытыя адны.м портам8', растрапанавалосыя, гайсаюць нявесткі твае між забітых сыноў, мужоў.
Як добра, што ты ня бачыш, як жаруць хіжакі цяпер ваяра, што яму ў бітве адрубіў руку Арджуна.
Як добра, што гэтых удоў ты ня бачыш у роспачы, ні мёртвага свайго Шалу, ні Бгурышраваса цяпер. Як добра, што ты ня бачыш, як ляжыць на дне поваза залаты парасон, княжа, твайго сына магутнага. Вунь жонкі Бгурышраваса, Ююдганам забітага, аплакваюць свайго мужа, красуні чарнавокія.
Галосячы наўвесь голас і па мужу бядуючы, у роспачы сваёй ніцма на зямлю яны падаюць.
Бітва ў МБ часта параўноўвасцца з канцом сьвету.
Yupa-dhvaja(таксама Yupj-ketu-) ‘ня чыім сьцягу ахвярны слуп’ — мянушка Бгурышраваса. Ен зьмясьціў на свой сьцяг ахвярны слуп як указаньне на праведзеныя ім абрады.
УЛ bhtiri-sahasra-da‘які раздаваў многія тысячы [дароў сьвятарам]’ — яўны намёк на імя Бгурышраваса.
Яшчэ адна прыкмета жалобы (Paraskara-grhya-sutra3.10.18).
1?
‘4
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
82.
83.
8+
Як мог Бібгатсу82 учыніць такі ўчынак агідлівы і сьцяць няўважнаму8’ руку, магуту багаЎчціваму?! Аднак яшчэ большае злоучыніў тады Сат’які®4, забіўшы віцязя, што сеў дасьмяротны выконваць пост®5. «Забілі цябе, аднаго, два ваякі, Юпадгваджа, бясправедна праведнага!» — гэтак жонкі яго крычаць. Вунь дружына яго з станам, як запясьце, о Мадгава, паклаўшы мужаву руку на калені, галосіць так: «Раней зрывала яна пас і спадніцу разьвязвала, сьціскала мне збаны-грудзі ды лашчыла клубы й пупок. Пакуль зь іншым ваяр біўся ды ня бачыў Дгананьджаі, у цябе на вачох, Крышна, той руку адрубіў яму.
Што будзеш на соймах цяпер ты расказваць, Джанардана, пра Арджунаў учын “слаўны” і што будзе ён сам казаць?» Паўшчуваўшы цябе гэтак, замаўкае яна, й тады шкадуюць сужонкі яе, бы нявестухну ўласную.
А вунь князь Гандгараў ляжыць — шматадважны вой Шакуні уласным сястрынцам сваім Сагадэвам усьмерчаны. Раней махалы адусюль з залатымі дзяржальнамі абмахвалі яго — сёньня ж крылы птахаў драпежлівых. Ен сотні і тысячы мог прымаць выглядаў, Кешава, ды згарэлі яго чары ў агні жудасным пандаваў.
Падманам ён выйграў калісь, чараўнік, у Юдгіштхіры вялізнае яго княства, а цяпер сам жыцьцё прайграў. Глядзі, акружылі крукі і сьцярвятнікі Шакуні, што на гібель маім дзецям навучыўся калісь гуляць. Гэта ён распачаў гэту варажнечу жахлівую — на пагібель маім дзецям і сабе з памагатымі.
Як мае здабылі дзеці сьветы, зброяй здабыўныя, так і ён здабыў іх сабе, ліхамысьлівы Шакуні.
Арджуна.
Пакуль Бгурышравас ня бачыў Арджуну, той адсек яму стралою руку. Satyaki— сын Сат’які (Satyaka-), т.-б. Ююдгана.
Калі чалавек самахоць заморваў сябс да сьмерці.
2«
1
2
3
4
5
6
7
8
9 ю
ii
86.
87.
Як бы й там ліхадзей гэты зноў сыноў і братоў маіх ня зьвёў іх з праведнай сьцягі на крывую, о Кешава!
Такм ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеде пра жанок 24-я частка.
ЧАСТКА 25
Г а н д г а ры прамовіла:
А вось князь камбоджаў, звыклы к дывану камбоджыйскаму, ляжыць проста ў пыде, ваяр быкапдечы, о Кешава.
Лямантуе яго жонка, рукі мужавы ўбачыўшы: не сандалам, але кроўю яны ліпкай пакрытыя. «Як прыгожы яго рукі, бы завалы, магутныя, што крэпка калісьці мяне абдымалі, шчасьлівую. Бяз мужа, бяз родных, скажы, што рабіць мне цяпер адной?» — так галосіць яна скрушна, жана мёдагалосая.
КНІГІ ОНЛАЙН
