Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
I мудрэц, і дурны зь ім жа, і багач, і бядняк — усе, цяжарныя дабром-ліхам, волі часу падлеглыя. Чаго даб’яцеся сьлязьмі? Па мярцу гараваць нашто? Пануе над усім час тут, для яго —усе роўныя7.
I дзіця, і юнак дужы, і стары, і ва ўлоньні плод — не пазьбегне ніхто сьмерці. Так уладжаны гэты сьвет.
Шакал прамовіў:
Авохці, дурному нашто вы сьцярвятніку верыце?! Я гляджу, ён любоў к сыну сапраўды прыглушыў у вас, калі вы па яго словах, хоць і ладных, сьпяшаеце дадому, забыўшы любоў, што цяжка забываецца!
Т.-б. душа (атап-) яго ужо пакінула.
УЛ «які стаў нібыта бсрвяно, нерухомы».
ДС «які паводлс [сваёй] прыроды глядзіць [на ўсіх] аднолькава».
44
45
46
47
4»
49
5°
51
52
53
54
55
56
57
&
?■
А хвіліну ж назад сына вы так горка аплаквалі, як каровы равуць роўма, калі ў іх адбяруць цялят. О, цяпер я цану смутку чалавечаму ведаю! Ад вашай няшчаснай любві і ў мяне сьляза капае. Хто робіць намогі, таму памагае і лёс яго.
Лёс жа плёніць тады толькі, калі робяцца высілкі8. Без надзеі адкуль радасьць? Трэба дзеяць з надзеяю! Да мэты стараньне вядзе. Дык чаму ж вы сыходзіце?! Плоць ад плоці сваёй, цела з палавінак уласных цел прадоўжніка свайго роду чаму ў лесе кідаеце?
Калі сонца зойдзе й сутон вакол ляжа, адно тады забірайце з сабой сына або тут заставайцеся!
Сьцярвятнік п р а мо в іў:
Мне болей за тысячу год, ды ніколі ня бачыў я, каб мужчына ажыў мёртвы, ці жанчына, ці мешанец. Паміраюць яіпчэў лоне і ледзь-ледзь нарадзіўшыся, паміраюць зусім дзецьмі, у юнацтве і ў старасьці. Нявечнае жывых шчасьце: і людзей, і зьвяроў усіх. Наперад бо вызначаны век і рушы, і нерушы. Пазбытыя мужоў, жонак ці па дзецях бядуючы, ідуць дому адсюль людзі, горам горкім зьнябытыя. Нялюбых і любых сваіх пакідаючы сотнямі, сыходзяць адгэтуль штодня сваякі іх жалобныя. Пакіньце ж і вы пустое гэта цела пабляклае’!
Ен у іншым ужо целе. Што вам гэта палена-труп? Навошта аплакваць таго, з каго выйшлаужо жыцьцё? Бессэнсоўныя тут сьлёзы і пяшчота дарэмная.
Hi вачмі, ні вушмі болей ён ня чуе й ня бачыць ён. Пакіньце ж вы цела яго і дадому сьпяшайцеся!
Пар. Hitopadesa30-12: «Як воз ня можа ехаць на адным коле, так без чалавечага намаганьня пя можа плёніць і доля. Доляю ж завецца ўчынак, учынены у мінулым жыцьці. I Іават назьбіраўшы [добрай] долі, нельга адмаўляцца ад свайго намаганыія, бо без намаганьня немагчыма атрымаць і алей з кунжуту». УЛ nis-tejas‘пазбаўленая бліску (палу, нутраной сілы).
58 Можа, гэта й гучыць жорстка, але ўсё, што я вам кажу, ёсьць дгармай вызволу10. Таму ідзеце вы хутчэй дамоў!»
59 Пачуўшы такавы словы ад сьцярвятніка мудрага, што розуму іх навучаў, людзі дому пакрочылі".
Шакад прамовіў:
6о Навошта ж вы сына свайго, што дзядоў бы ўшановываў12, кідасце, гожага'1, тут, падлаеду паверыўшы?
6і Ад гэтага ваша любоў не аслабне да ўмерлага, а вось гора і боль, людзі, стануць толькі мацнейшымі.
62 Ажыў, кажуць, брагманаў сын, калі Рама адважлівы
у княстве аднавіў дгарму, шудру Шамбуку ўсьмерціўшы4.
63 Гэтаксама і сын Швэты, заўжды дгарме адданага, памёршы, назаўтра ўваскрос, тым князь-рышы ажыўлены.
64 Мо і ваш горкі плач, людзі, якісь бог ці сьвяты мудрэц пачуе на жглішчы цяпер і над вамі ды зглянецца.
Бгішма прамовіў:
65 I вярнулі яны к сыну ды, паклаЎшы тады сабе на калені яго голаў, зарыдалі ізноў рыдма.
io. moksa-dharma— у дадзеным выпадку слова dharmaможна таксама псракласьці як «закон» або «правіла». «Дгармай вызволу» называецца адцінак 12-га разьдзелу МБ ад 168-й часткі (у крытычным выданьні; у БМБ — ад 174-й) і да канца.
іі. Досыць вольны пераклад. ДС «пачуўшы суворую прамову ад [сьцярвятніка,] надзеленага мудрасьцю й знаньнем, які дае розум і ўсьведамленьне, людзі сталі вяртацца».
і2. ДС «даўцу клёцак продкам». Паднашэньнс продкам складалася перадусім з рысавых клёцак.
13. УА «упрыгожанага Івянкамі], з тварам залацістага колеру».
14. Гэтая гісторыя расказваецца ў Апошнім адцінку Рамаяны (7.64-67). Пасьля псрамогі над Раванам у Рамавым княствс ўсталяваўся мір, адмстай якога было тое, што ніхто не паміраў заўчасна. Лднойчы, аднак, да Рамы прыйшоў стары сьвятар і паскардзіўся, што ў яго памёр малснькі сын. Прычынай таму, як потым высьветліў Рама, стаў шудра на імя Шамбўка (у Рамаяне 'у’ доўгі), насуперак абавязкам сваёй варны заняуся v лесс суворай жарбой. Як толькі Рама сьсск яму галаву, аднавіўшы такім чынам парушаны парадак, сьвятароў сын ажыў.
66
^7
68
69
7°
71
72
73
74
75
76
77
7»
79
So
'7
С ьця рв я m нік п р а м о в іў:
Навошта яго абдымаць і сьлязьмі арашаць сваймі?
Па волі Уладара дгармы'5 ахінуў яго вечны сон. Ня можаў вызначаны чае не паддацца яму й жарбіт. У горадзе мёртвых любві няма месца, запомнеце!
I ўсё-такі сотні людзей, тут пакінуўшы родзічаў, дні й ночы на голай ляжаць на зямлі, прычытаючы. Навошта ўпарціцца цяпер? Годзе вам гаравацьужо! Неймаверна, каб сын вашы зноў сягоньня устаў жывым. Ад шакалавых слоу знову ён ня стане цяпер жывым. Хто пакінуў сваё цела, ў яго болей ня вернецца.
I сотні шакалаў калі хлопцу целы свае дадуць, і за сотні соцень гадоў ня змогуць ажывіць яго. Адылі калі сам Рўдра, Сканда, Брагма ці Ач’юта даруюць яму дар гэты, то тады ажыве хлапец. Ані праліваньнем сьлёзаў, ані ўздыхамі цяжкімі, ані безупынным плачам не зрабіць вам яго жывым.
I я сам, і шакал гэты, і вось вы, яго родзічы, — з адгармай і дгармай усе ідзём гэтай дарогаю. Таму й павінен унікаць мудрэц крыўды і вераду, не маніць, нс грубіць іншым і чужых не змушчаць жанок. Трымайцеся дабра й дгармы, абычайнасьці й ісьціны, спагадайце усім зродам, будзьце шчырымі й цнотнымі. Хто жуласных айца й маці, сваякоў і сяброў сваіх не жадае жывых бачыць, дгарму той парушае тым. Хто ж ня бачыць вачмі болей і ніяк не варушыцца, для такога пасьля сьмерці што вы зробіце сьлёзамі?
Б г і ш м а прамовіў: Пакінулі тады сына на зямлі яны, смутныя, і дадому пайшлі, пане, па сыночку бядуючы.
Ша кал прамовіў:
Ах, бязьлітасны сьвет сьмертных, і жыцьцё ў ім кароткае! Расстаюцца зь любымі тут і з жыцьцём разлучаюцца!
Бог памерлых Яма.
8і
82
«3
»4
85
86 »7
88
»9
90
91
92
93
94
16.
>7-
Столькі тут падману й хлусьні, столькі сварак і грубасыді! Чым больш я гляджу на яго, тым болыв я засмучаюся: і на міг бы ня змог гэты палюбіці я сьвет людзей.
Ат, ганьба вам, ганьбаусім! Вы чаму ідзяце дамоў, калі гора пячэ сэрца? Ці вы з розумуўжо сышлі? Як жа вы так хутка змаглі разьлюбіць сына любага, пачуўшы кагадзе словы сьцярвятніка зламыснага*6? За шчасным няшчасьце ідзе, за няшчасыіем — зноў шчаснае. I Іішто ня вечнае ў быцыіі гэтым шчасыденяшчасьцевым. Чаму ж вы, цельпукі, сына на зямлі тут пакінуўшы, дамоў ідзяце без таго, што ваш род упрыгожвае?
Я сэрцам бачу, што ваш сын ажыве ды зазьзяе зноў прыгажосьцю сваёй юні. Тут сумневу ня можа быць. Ня варты ён згасы такой. Будзе шчасьце сягоньня ва.м. Я бо веру, што вы здольны перасіліць і сьмерць саму. Але ж гора пестуючы, са.мі ж шчасьцю пярэчачы, куды вы, шаленцы, йдзяце, свайго сына пакінуўшы?!
Бгішм а прамовіў:
Вось гэтак той хітры шакал, што начамі па жэглішчы гайсае v пошуку харчоў, тых людзей пераконываў салодкай амрытай маны дзеля выі ады ўласнае, і, зьбітыя з тропу, яны павярнулі ізноў назад.
Сьцярвятнік прамовіў:
Жахлівае гэта жглішча, што кішма кішыць духамі17! Лес ад дыму зусім цёмны, нібы хмары па восені, і вусьцішна крычаць совы, ходзяць якшы і ракшасы. Спраўляйце ж хаўтуры хутчэй і дадому сьпяшайцеся! Пакуль сонца яшчэ ў небе і вакол не пануе цьма, спраўляйце хаўтуры свае і дадому сьпяшайцеся!
Шакалы ўжо выюць вакол, і крычаць ужо коршакі, ільвы пачынаюць раўсьці, і ўжо сонца хаваецца.
ЛС «які v гэтым нічога не разумее».
ргеы'адышлы' — дух памерлага перад тым, як над целам праведзены хаўтурны абрад.
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105 ю6
io;
ю8
109
18.
Зацягнуты ужо дрэвы сінім дымам ад вогнішчаў, ды радаснаўдаді выюць падлаеды галодныя. Усе гэты зьвяры й чорты, мясажэрцы сіберныя, разарвуць вас ураз, людзі, уначы ды на жэглішчы. Хутчэй жа ідзеце адсюль, ці бяда напаткае вас!
Забудзьце, што мовіў шакал, і пакіньце палена-труп! Калі ж бескарыснай хлусьні вы бяздумна паверыце, то загінеце ўсе сёньня — тут сумневу ня можа быць.
Шакал прамовіў:
Ня трэба баяцца, прашу! I Іакуль сонца яшчэ гарыць, заставайцеся тут, людзі, і ў адчай не давайцеся! Наплачцеся сабе ўволю і на сына нагледзьцеся, пакуль сонца яшчэ ў небе! Што вам словы сьцярвятніка? Калі ж вы паслухаеце параду яго жорсткую, паддаўшыся цяпер зману, то больш сына ня ўбачыце!
Бгішма прамовіў:
Вось так сьцярвятнік і шакал паўтаралі, галодныя: першы — сонца яшчэў небе, а другі — што амаль зайшло. Дзеля мэтаў сваіх, княжа, да наставаў зьвярнуўшыся, талачылі яны гэтак, згаладнелыя й сьмяглыя.
Л людзі, слухаючы тых, у раззнаньні дасьведчаных, то з жэглішча ішлі дому, то вярталіся зноў назад. Засталіся яны ўрэшце каля сына, рыдаючы, умела абдураныя шакалам і сыіярвятнікам.
I тады прад людзьмі тымі і спрачальцамі хіжымі зьявіўся, о пане людзей, нечакана сам Шанкара. Прамовіў ён родзічам так: «Дарадаўца я Гірыша'8!» 1 сказалі тады ў скрусе яму людзі, схіліўшыся: «Памёр наш адзіны сынок, і мы просім яму жыцьця. Вярні ж жыцьцёвы яму дух, калі ласка, й зрабі жывым!» Пачуўшы такаву просьбу, бог набраўу далонь вады і жыцьцёвай тады сілы надаў хлопцу на сто гадоў.
Giri-sa‘жыхар гор’. УЛ іншас імя Шывы: Sula-bhrt'які носіць трызубсц’.
no Шакалу ж і птаху Ўладар тады голад суняў ураз, багавіты надаў дар ім, дабрахочы да ўсіх істот.
in Учыніўшы паклон богу, тыя людзі, шчасьлівыя, здабыўшы жаданае, стуль дамоў рушылі, радыя.
іі2 Нязломнай рашучасьцяю, непахіснай надзеяю ды ласкаю Бога багоў дасягаецца хутка плён.
113 Паглядзі, як цьвёрды намер тых родзічаў заплаканых ім з богам падарыў стрэчу й сьлёзы горасьці высушыў.
іі4 Паглядзі, як цьвярдой верай і за вельмі кароткі час
з ласкі Шанкары іх смутак стаў шчаснотай вялікаю.
115 Вялікай іх радасьць была і зьдзіўленьне, о бгарата, калі іхуваскрос хлопчык з ласкі Шанкары шчодрага.
116 Спазнаўшы, што гораў быцьці ды з граху нараджаецца, пасьпяшалі яны ў горад разам з сынам, шчасьлівыя. Вось навука для ўсіх варнаў чатырох, о Юдгіштхіра.
КНІГІ ОНЛАЙН
