Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
Ты вартая сьмерці, зьмяя, дзетазгубца зласьлівая!
Колькі можна чаўпці?! Годзе! Ты сьмерці заслугоўваеш!
3 ь м я я прамовіда:
Падобна да жраца, лоўча, што, узьлівы ўзьліваючы, іх плод здабывае ня тут, але там, — гэтаксама й я.
Бгішма пр а мовіў:
Вось так пад прынукай Сьмерці гаварыла яму зьмяя, і зьявілася там, княжа, сама Сьмерць ды прамовіла: «Пад прынукай Часу, зьмяя, я ўкусіць цябе змусіла. Ня ты і ня я прычына сьмерці гэтага хлопчыка. Як вецер ганяе хмары па ўсім небе туды-сюды, так і я, нібы той воблак, волю Часу выконвала.
I ясны, і смужны, й цёмны4 — усе станы сьвядомасьці v кожнай істоце жывой заўжды Часу падлеглыя.
I руш, і неруш, о зьмяя, і на небе, і на зямлі — усё падлягае Часу. Увесь Часу падлеглы сьвет. Любая на сьвеце дзея і нядзея ўсялякая з адменамі іх, о зьмяя, — усё Часу падлеглае.
I Месяц, і Сонца, й, Вада, й Вішну, й Вецер, і Васава, і Агонь, і Неба, й Зямля, й Мітра, й Васу з расьлінамі, і рэкі, і моры усе, і бытнае, й нябытнае — ствараецца усё Часам і зьнішчаецца Часам жа.
Усё гэта знаючы, мне ты чаму надаеш віну?
Калі ж я вінаватая тут, то тады вінавата й ты».
3 ьмяя прамовіла:
He кажу я аб тым, Сьмерце, вінаватая ты ці не, але толькі аб тым моўлю, што мяне прынукала ты. Ці Час вінаваты ваўсім, ці ж і ён беспавінны тут —
Тэрміны зь філязофіі sankhya-. Яна кажа пра тры якасьці-складнікі (guna-) прыроды (prakni-): sattva‘яснота: якасьць чысьціні’ rajas‘смуга: якасьць частковай затуманенасьці’ і camas‘цемра: якасьць поўнай затуманенасьці’, якім адпавядаюць. напрыклад, такія станы. як мудрасьць і цнота, жарсьць і імпэт, аблуда і вяласьць.
53
54
55
56
57
5«
59
(10
6і
62
63
64
'4-
ня мне вырашаць, бо гэта абавязак зусім ня мой. Я павінна зрабіць толькі для сябе ўсё магчымае, каб ад гэтай віны, Сьмерце, сябе вызваліць поўнасьцю.
Бгішм а прамовіў:
I сказала зьмяя лоўцу: «Чуў, што Сьмерць мне паведала?
Як бачыш, мяне безь віны цецівою ты сьцяў сваёй!» Паляўнічы прамовіў:
Добра чуў я яе словы і твае, дзетазгубніца, што віны тваёй аніяк не скасоўвае, гадзіна! Абедзьве прычынаю вы сталі гібелі хлопчыка. А я нікога не лічу беспрычынна прычынаю. Ганьба-ганьба ліхой Сьмерці, што прыносіць боль праведным! Л цябе я зараз заб’ю, зьмяю злую, прычыну зла!
С ьмер ць прамовіла:
I Іроці волі сваёй, лоўча, волю Часу спаўнялі мы.
Падумай і ўбачыш тады, што віны нашай тут няма.
Паляўнічы прамовіў:
Калі насампраўдзе адно прынукаў вас абедзьвюх Час, то скажэце, адкуль радасьць і адкуль узьнікае гнеў’4?
Сьмерць прамовіла:
Усё, што робіцца на сёй на зямлі, адбываецца пад прынукай адно Часу. Гэтаўжо гаварылася. Таму проці сваёй волі волю Часу спаўнялі мы. Хіба ты ня бачыш зусім, што віны нашай тут няма?
Б гішма n р а м о в і ў:
I зьявіўся там Час, княжа, і прамовіў тады зьмяі, Сьмерці й лоўцу Арджунаку, што аб дгарме спрачаліся.
Ч а с прамовіў:
«Ані я, ані Сьмерць, лоўча, ані гэтая вось зьмяя ня вінныя ў сконе хлапца, бо ня мы пабуджальнікі. Што гэты хлопчык учыняў, тое нас і пры.мусіла.
IІК дае такое тлумачэньне: «о Сьмерць і зьмяя, калі вы падлеглыя волі Часу, то чаму тады я, староньні назіральнік, адносна таго, хто дапамагае, адчуваю радасьць, а адносна вас, што шкодзяць, адчуваю гнеў?»
Няма тут прычыны іншай, бо забіў яго ўласны чын!
65 Які ўчынак ён учыніў, той да скону яго й прывёў. Чын — прычына яго згіну. Ўсе мы чыну падлеглыя.
66 Сувязь з чынам — у ёй сутнасьць сьвету чынанасьледнага'5. Як чыны адзін аднаго пабуджаюць, вось так і мы.
67 Як з гліны рамесьнік сабе робіць тое, што хоча сам, так і людзі адно вычын сваіх чынаў атры.мваюць.
68 Як сонца і цені заўжды й неразрыўна спалучаны, так і дзеі ды іх дзейнік яго ж дзеямі зьвязаны.
69 Таму ані я, ані Сьмерць, ні зьмяя, ані ты, лавец, ані маці сяго хлопца ня ёсьць сьмерці прычынаю».
70 Пачуўшы такавы словы, тая брагманка, скеміўшы, штоўчынкамі сваймі сьветы абумоўлены, мовіла:
71 «Ні ў Часе, ні ў зьмяі гэтай, ані ў Смерці прычына тут.
За ўласныя свае ўчынкі памёр сын мой у сьледны час.
72 Учыніла і я ўчынак, што забраўу мяне сынка.
Ідзі, Сьмерце, і ты, Часе! А ты, лоўча, пусьці зьмяю!»
Б гішма n р а м 0 в іў:
у) I пайшла тады Сьмерць з Часам, упрочкі папаўзла зьмяя, ды суцішыўся гнеў лоўца, як і сум Гаўтамі старой.
74 Супакойся і ты, княжа, ды згрызоты свае забудзь, бо ўчынкамі сваймі сьветы усе тры абумоўлены.
75 He вінаваты ў разьні гэтай ані ты, ні Дур’ёдгана, бо ўсе гэты валадары былі Часам усьмерчаны.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьбзеле наставаў і-я частка.
15. ДС «сьвет мае за спадкаемца чын, сьвет вызначаецца сувязьзю з чынам».
СЛОУНІК
У слоўнік унесены толькі тыя імёны й тэрміны, якія сустракаюцца больш чыму аЗным аповеЗзе, а таксама тыя, што згадваюццаў самім слоўніку. Астатнія тлумачацца ў зносках на той самай старонцы.
аброк (bali-) — паднашэньне багам, духам, істотам.
аброчвіны (sesa-, pl.t.) — рэшткі паднашэньняў (кветак і інш.), якія разьмяркоўваюцца паміж вернікамі.
Аванці (Avanci-) — стараіндыйскае княства, якое знаходзілася v заходняй частцы сучаснага штату Мадг’япрадэш. Яе сталіцаю быў горад Удджаіні (цяпер Удджайн).
Агні (Agni-) — бог агню, другі (пасьля Індры) паводле колькасьці згадак у Ведах. Яго галоўная функцыя — адносіць жаротвы на неба і прыводзіць багоў на вучту. Mae шмат імён, сярод якіх Вайшванара (Vaisvanara'усялюдзкі’), Возца (Vahni-j, Джатавэдас (lara-vedas‘скарб людзей?’), Жаротваед (Hurasa(na)-}, Жаротваноша (Havya-vahana-) ды інш.
адгарма (a-dharma-) — і) нядгарма, беззаконьне, няправеднасыіь; 2) учынак, які пярэчыць дгарме. Таксама перакладаецца як ‘крыуЗа’ (прыметнік — ‘крывеЗны').
адгода (daksina-) — дар сьвятару за выкананы абрад.
Аёдг’я (A-yodhya-) — сталіца краіны косалаў, якая стаяла на рацэ Сараю, левым прытоку Гангі (сучасны горад Аўдг).
амрыта (атгга-) — напой несьмяротнасьці, які быў здабыты багамі й асурамі ў выніку зьбіваньня мора.
апрат (samskara-) — ачышчальны абрад (у Manusmrtiапісваецца 12 такіх апратаў).
апса ры (ap-saras/ ap-sara 'якая рухаецца Іпаветранымі] водамі’) — нябёсныя жанкі, якія славяцца сваёй красою, сьпевамі й танцамі. Жывуць v Індравым раі й часта зьяўляюцца жонка.мі Гандгарваў (бел. апсара — мн.л. апсары).
Арджун a (Arjuna‘белы, сьветлы’) — адзін з братоў пандаваў. Уважаецца сынам бога Індры і ўвасабленьнем Нары на зямлі.
асуры (asura-) — праціўнікі багоў. Народная этымалёгія выво-
дзіць гэтае слова з a-sura‘ня-бог’. Часта атаясамляюцца з дайт’ямі й данава.мі. На беларускую таксама перадаецца як 'чорт'.
Атхарваведа (Atharva-veda-) — чацьвертая зь Ведаў, якая складаецца пераважна з замоў. Апошняю ўвайшла ў канон, таму ў МБ гаворыцца то пра тры, то пра чатыры Веды.
ачольнік (purohica‘пастаўлены наперадзе’) — від сьвятара, асабліва дамовы жрэц князя, які праводзіў для яго ня толькі вялікія вучты, але й штодзённыя абрады.
Ашвіны (Asvin-) — багі-блізьняты, зьвязаныя з ранішнім і вечаровым сутонамі. Уважаюцца нябёснымі лекарамі й славяцца сваёй красой і вечнай маладосьцю. У МБ — бацькі пандаваў Накулы й Сагадэвы.
багавіты (bhagavat-) — вельмі шаноўны, вялебны (ужываецца як зварот да багоў, паўбагоў і мудрацоў). Часам ужываецца скарочаная форма ‘багавіт' як назоўнік.
бгарата (bharata-) — нашчадак Бгараты (Bharara-), сына князя Духшанты й Шакунталы. Да гэтага роду належаць галоўныя героі Магабгараты каўравы й пандавы.
Бгаргава (Bhargava-) — нашчадак вялік-рышы Бгрыгу.
бгўты (bhuta‘істота; прывід’) — від духаў, вядомых сваім канібалізмам. Часта зьмешваюцца з прэтамі (ргега‘які пайшоў |з жыцьця]’), ці бо душамі памерлых (асабліва да правядзеньня пахавальных абрадаў). Важаро.м бгутаў выступае Шыва, часам — Кубэра.
бліск (tejas-) — жыцьцёвая сіла, запал; краса: мужчынскае семя. Таксама перакладаецца як 'пал'.
Брагма (Brahman-, м.р.) — адзін з трох галоўных багоў эпічнага пантэону, стваральнік сусьвету й прародзіч усяго існага. Часта называецца pitamaha‘дзед (па бацьку)’, радзей prapitamahaкпрадзед’. У перакладзе звычайна ўжываецца ‘прадзед' з мэтрычных прычын.
брагма, н.р. (brahman-, н.р.) — Абсалют, першапачатак і першапрычына быцьця, усюдыісны, бясконцы й вечны.
брагман (brahmana-) — першая з чатырох варнаў індыйскага грамадзтва, абавязкамі якой былі перадача Ведаў і прынясеньне ахвяраў багам. Таксама перакладаецца як ‘сызятар'.
м
брагмачарын (brahma-carin-) — і) малады брагман падчас вучнёўства; 2) чалавек, які даў зарок бясшлюбнасьці.
брагмачар’я (brahma-carya-) — 1) жыцьцё ў настаўніка дзеля вывучэньня Ведаў і выконваньне пры гэтым некаторых зарокаў, перадусім бясшлюбнасыіі; 2) зарок бясшлюбнасьці ўвогуле.
Брыгаспаці (Brhaspati‘пан малітвы’) — бог малітвы й ахвярапрынашэньня, галоўны жрэц багоў.
буйваліца (mahisi-) — жанчына высокага рангу, асабліва першая жонка князя.
бы'та, н.р. (bhura-) — 1) істота; 2) адзін зь пяці складнікаў прыроды (прастора, паветра, агонь, вада й зямля). «Лдправіцца к пяці бытам» азначае «памерці».
ваджра (vajra-) — зброя Індры; таксама перакладаецца як 'пярун. важнік (guru‘цяжкі, важны, паважаны, настаўнік’) — важны чалавек (пра настаўніка й бацькоў).
вазіла, н.р. (vahana-) — сродак руху бога.
Вайшампаяна (Vaisampayana-) — старажытны мудрэц, вучань В’ясы, аўтара Магабгараты. Менавіта ён расказаў вялікі эпас князю Джанамэджаю.
вайш'я (vaisya-) — трэцяя з чатырох варнаў індыйскага грамадзтва, галоўным абавязкам якой было пражыўленьне астатніх варнаў (ж.р. — вайшянка).
Варуна (Varuna-) — адзін з галоўных багоў ведыйскага пантэону, зьвязаны з касьмічнымі водамі. Яго галоўнай функцыяй была ахова сусьветнага ладу (гга-), а атрыбутам — пятля, якою ён карае грэшнікаў. Належыць да групы багоў aditya-, ці бо сыноў багіні Адзіці (Л-diti‘безьмеж’). У пасьляведыйскі час адыходзіць на другі плян, становячыся богам зямных водаў і сьветапастырам захаду.
варціца (arghya-) — пітная вада, якую прапаноўваюць госьцю.
Васава (Vasava-) — адно з імён бога Індры, дадзенае яму як правадыру групы багоў васу (Vasu-).
Васіштха (Vasisrha‘найвыдатны’) — адзін зь сямі вялікіх рышы, у эпасе — ачольнік (дамовы жрэц) і настаўнік князёў Сонечнага роду, у прыватнасьці, Рамы.
васу (Vasu-) — група з васьмі багоў, на чале якіх стаіць Індра. ваяр (ksatriya-) — гл. кшлтрый.
КНІГІ ОНЛАЙН
