Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
117 А хто будзе заўжды слухаць гэту быль, дзе тлумачацца дгарма, зыск і вызвол разам, той ушчасьніцца тут і там.
Такая v сьвятой Магабгараце ў Разьдзеле супакою 149-я частка.
АПОВЕД ПРА СТВАРЭНЬНЕ СЬМЕРЦІ
12.248-2^0
Міт пра стварэньне сьмерці зьяўляецца часткаю шырэйшага міту п р а перанасяленьне з я лі л і, які згадваецца ў М Б не адзін раз. Так, у МБ 1.58 кажацца, што ў Век Крыта, калі на зямлі панаваў мір і дабрабыт, асуры, выгнаныя багамі зь неба, сталі нараджацца сярод людзей іх валадарамі, і стала іх так шмат, што багіня Зямля, не вытрымліваючы болей іх цяжару, зьвярнулася да Брагмы, каб той ачысьціў яе ад асураў. На адрозьненьне ад міту, чый пераклад зьмешчаны ніжэй, у гэтым варыянце ачышчэньнем заняліся багі, якія на Брагмаву просьбу ўвасобіліся на зямлі.
Іншая вэрсія гэтага міту прыводзіцца ў МБ 1389. У ёй прычынаю перанасяленьня становіцца бог сьмерці Яма, які настолькі занурыўся ў вялікае ахвярапрынашэньне ў лесе Найміша, забіваючы ахвярных жывёл, што зусім забыў пра людзей, якія, такім чынам, перасталі паміраць і запаланілі ўсю зямлю.
Пададзены тут аповед цікавы яшчэ і тым, што адным зь яго галоўных герояў зьяўляецца бог Брагма. Хаця ён і ўваходзіцьу клясычнае trimurti(тройцу багоў, што ўвасабляюць сабою стварэньне, падтрыманьне й зьнішчэньне сусьвету), гісторый, дзе 6 ён граў ключавую ролю, зусім няшмат (на адрозьненьне ад Шывы й Вішну). Як правіла, яны зьвязаны са стварэньнем іўладкаваньнем сусьвету, спараджэньнем жывых істот і вызначэньнем іх долі. Часткаю такога ўпарадкаваньня, безумоўна, зьяўляецца і сьмерць, якую ў дадзсным міце і стварае Брагма.
На тое, што тэкст зьяўляецца менавіта брагмаісцкім, указваюць шматлікія эпітэты Брагмы, якіяў шываісцкіх і вішнуісцкіх тэкстах тарнуюцца да Шывы й Вішну як вярхоўных багоў: deva-deva‘бог багоў’, devesaі cridasesa‘уладар багоў’, Isvara‘валадар’, tsvaresvara‘валадар валадароў’, jagat-prabhu‘пан сьвету’, janesvara‘валадар людзей’.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
io
ii
12
13
1.
3-
ЧАСТКА 248
Ю д г і ш m х і р а прамовіў:
Магутныя праўцы зямлі, што ляжаць тут на бітвішчы сярод вояў сваіх, Бгішма, —ўсе яны безжыцьцёвыя. Кожны зь іх быў вялік-дужы, дзесяць тысяч сланоў нібы, але палі яны ў вальцы, раўнадужымі ўсьмерчаны.
Хто ж бо іншы мог іх забіцьу бітве, магутоў такіх, што сілай нязьмернай былі і адвагай надзелены? I вось яны ляжаць доле, о мудрэц, бездыханныя, а хто бездыханны, таго завуць мёртв ы лі у сьвеце сім. Вось жа, ўсе ваяры гэты й людаўладнікі — мёртвыя. Толькі ж я не магу скеміць: назва «мёртвы», яна адкуль? Адкуль сьмерць і каго, дзеду? I чаму забірае нас?
Раскажы мнеусё зараз, багароўны, прашу цябе!
Бгішма прамовіў:
Жыў удаўне, у век Крыта', валадар Авікампака2, і аднойчы яго ў бітве ўшчэнт разьбілі, о бгарата. Загінуўу сечы тады са сваёю дружынаю сын ягоны на ймя Гары, роўныў сіле Нараяну’. Разьбіты ворагамі князь, сьмерцю сына засмучаны, спакою шукаў і неяк на зямлі сустрэў Нараду.
Расказаў тады валадар мудрацу ўсё, што сталася: пра паразу сваю ў бітве і пра сынаву сьмерць у ёй. Пачуўшы словы ўладара, паведаў яму Нарада, каб разьвеяць яго скруху, гэты даўні расказ тады: «О княжа, паслухай мяне! Раскажу я табе расказ, як пачуў яго сам колісь, ува ўсіх падрабязнасьцях. Як Прародзіч стварыў зродаў, пачалі яны множыцца, і стала іх так багата, што трываць ён іх больш ня мог.
Адзін цыкль існаваныія сьвсту ўлучае чатыры вякі (yura-): krra-yuga-, trerayuga-, dvapara-yugai kali-yuga(y парадку скарачэньня працягласьці). Л-vikampaka‘нспахісны'.
I Narayana-, i Hariзьяўляюцца імёнамі Вішну.
м
15
16
17
18
19
20
21
1
2
3
4-
5-
6.
He было між імі зусім анідзе ні прагаліны, і сталі ўсе сьветы тады задыхацца пад цяжарам. Наважыў Прародзіч усіх іх панішчыць, о пан людзей, ды ніяк прыдумаць ня мог, чым і як іх панішчыці. Ад гневу з розьверцяў яго, оўладар, агонь вырваўся, і пачаў тады ім 1 Ірадзед усе сьветы выпальваці.
I неба, й паветра, й зягмлю, і рушнае, й нярушнае ахапіў той агонь, княжа, з гневу Пана народжаны.
I гарэлау ім гарам руш і неруш, о пан людзей, ад страшнага вялік-гневу Прародзіча ўгняўлёнага.
I прыйшоў да Брагмы тады Кудланосец магутлівы, пан Ведаў і адпраў Шыва, каб за сьвет заступіціся4.
1 калі ён прыйшоў, княжа, за істотаўусіх прасіць, то прамовіў тады Брагма дарадаўчы ды Стоўпніку5: «Што жадаеш? Кажы, Шамбгу6. Ты бо варты маіх дароў. Я споўню ўсё, чаго тваё прагне сэрца, о велічны!»
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеде супакою 248-я частка.
ЧАСТКА 249
Стоў пнік прамовіў:
Хачу заступіцца, Брагма, я за гэтых жывых істот! Яны бо стварэньні твае, дык на іх ты ня гневайся! У полымі твайго гневу яны гарам гараць паўсюль. Мне шкада іх, о пан сьвету. He гнявіея на іх, прашу!»
Прародзіч прамовіў:
He гняўлюся на іх, пане, і зьнішчаць не зьбіраюся. Каб палегчыць цяжар Зямлі, я ніштожу цяпер істот.
УА «Стоўпнік-Шыва, валадар Всдаў і адправаў, забойца варожых асілкаў, з карычнсвымі кудламі».
Schanu‘які трывала стаіць, слуп’ — адно з імён Шывы. Sambhu‘спрыяльны, літасьцівы’ — адно з імсн Шывы.
4
5
6
7
8
9 ю
ii
12
>3
H
15
16
V
7-
8.
Даўно ўжо багіня мяне, іх цяжар ледзь трываючы, прасіла панішчыць істот, у вадзе патанаючы.
Я многа і доўга думаў, як бы мне іх панішчыці, а калі прыдумаць ня змог, то абняў мяне гнеў тады.
Стоўпнік прамовіў:
Спыніся, прашу я цябе! Ня гневайся, о Пан багоў!
Ня трэба, Прадзеду, губіць, тых, каго ты стварыў раней: азёры і ставы, ўладча, хмызы з дрэвамі й травамі, яка руш чатырох відаў, так і неруш усякую!
Ня дай жа сьвету усяму стаць залою ды попелам! О добры, зьлітуйся над ім! Вось дар, што выбіраю я! Калі згінуць усе зроды, тоўжо болей ня вернуцца, таму палам сваім зараз супыні ты уласны пал!
Калі хочаш дабра зродам, іншы спосаб знайдзі тады, каб істоты усе ў ятры не згарэлі, Прародзічу.
Ня дай ім кануцьу нябыт, без патомства пакінуўшы!
Ты ж бо сам прызначыў мяне панадбоствам7, о ўладніча. Зь цябе гэты. о Пан сьвету, узьнік сьвет руш-і-нерушны. Дык зьлітуйся! Няхай зроды, зьнікшы, зноў нараджаюцца!
Н арад a пр амовіў:
Пачуўшы гэта, Пан сьвету мову й сэрца сваё суняў ды ўвабраўу сябе знову пал агняны, о пан людзей. А ўвабраўшы ўнутар агонь, сьветашанны Уладар тады прыдумаў, як будуць зроды узьнікаць і пасьля зьнікаць. Калі ж агонь ён убіраў, з грознай люці народжаны, то з розьверцяў яго цела выйшла панна, з Прародзіча. Была чорнай яе скура, завушніцы — зіхоткімі, а далоні й вялік-вочы, як і шаты, — чырвонымі.
А як толькі яна выйшла, то на поўдзенья пайшла тады, і ўбачылі яе сьветаўладцы, Брагма і Шанкара.
adhidaiva ПН гэта слова тут трэба разумсць як ahamkaradhistatr‘наглядчык я-сьвядомасьці’. У Bhagavad-gita(8.4) кажацца, што adhidaivaёсьць purusa‘Сусьвстны дух’.
Поўдзснь лічыцца стараной памерлых, там жа разьмяшчаецца й жытло Ямы.
18
i?
20
21
22
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Паклікаўшы яе, Ўладца пракаветны аддаў загад:
«О Сьмерць, ты павіннаусіх зьнішчыць гэтых жывых істот!
Я задумаў цябеў гневе на пагібельусім жывым, таму вынішчы ўсіх зродаў, разумных зь неразумнымі! Усіх без разбору згубі ты істот, о прыўкрасная, і здабудзеш такім чынам шчасноту найвышэйшую!» Пачуўшы такавы словы, зажурылася Сьмерць тады і застыла ў цяжкіх думах, льлючы сьлёзы, гаротная. Сабраўшы ў далоні свае сьлёзы, етала тады маліць багавіца Айца сьвету над людзямі ды зжаліцца.
Такая у сьвяіпой Магабгараце ў РазьЗзеле супакою
24^-я частка.
ЧАСТКА 250
Н ар аЗа прамовіў:
Суцішыўшы скруху сваю, юніца велявокая прамовіла тады Брагму, склаўшы рукі паважліва: «Як жа моі' ты стварыць жонку, каб на зродаў наводзіць страх, о найлепшы сярод моўцаў? Люты мне ты прызначыў лёс. Баюся я чыніць крыўду. Укажы мне чын праведны!
Ты ж бачыш, што я баюся! Нада мною ты зьлітуйся! Дзяцей, дарослых і старых не хачу безь віны губіць! Дазволь жа не губіць зродаў, о Пан зродаў, найлітасны, сыноў, каханых і сяброў, братоў, бацькаў і мацераў! Бо, памёршы, яны будуць, о Уладар, праклінаць мяне. Валога іх жаласных сьлёз будзе вечна мяне пячы.
Я баюся іх, Пан люду, і апекі тваёй прашу!
У Ямава жытло, Божа, адно грэшнікі хай ідуць! Прашу я, о шчодры, цябе: ашчодры мяне ласкаю! Адно гэтага я прагну, о Уладыка усіх багоў, а каб ласку здабыць гэту, я жарбу жарбаваціму!
П радзеЗ прамовіў:
О Сьмерць, я задумаў цябе для зьнішчэньня жывых істот.
10
11
12
іЗ
М
15
16
17
18
19
20
21
22
23
910.
11.
Ідзі ж і вынішчы усіх ты істот. He раздумывай! Будзе так, як я загадаў, бо інакш і ня можа быць. Таму мой выканаць наказ табе прыйдзецца, пекная.
Н арад а прамовіў:
Пачуўшы такавы словы, не сказала нічога Сьмерць, а стаяла адно сьціпла перад Брагмам, о віцязю.
Зноў і зноў паўтараў словы ён красуні, але ж яна стаяла, нібы нежыва, і замоўк тады Пан паноў. Суцішыў ён гнеўу сабе і, зноў стаўшы самім сабой, з усьмешкаю, Уладар сьветаў, сьветы стаў азіраць усе. Як аціхла яго ятра, багавіта нязможнага, то пайшла ад яго дзева — так мы чулі, о пан людзей. Ня даўшы згоды вынішчаць істот, зьнікла тады яна і похапкам пайшла, княжа, у сьвятарную Дгенуку5. Учыніла тады пані там жарбу цяжкаўчынную, пятнаццаць мільярдаў гадоў прастаяўшы на ’дной назе. I зьвярнуўся тады знову да багіні той Бог багоў, Уладыка ўладык мовіў Сьмерці слова наступнае: «Наказ мой выканай цяпер!» Ды, яго не паслухаўшы, зноў яна жарбаваць стала і тады на адной назе двойчы сем мільярдаў гадоў прастаяла, і шэсьць яшчэ, а потым мільярд пражыла між зьвяроў, о Юдгіштхіра. Прыняўшы зарок маўчаньня, прастаяла яна затым сем тысяч гадоў у вадзе, а затым яшчэ тысячу.
А потым юніца пайшла да ракі Каўшыкі’0 ды там гавела доўга і вадой ды павстрам жывілася.
А там, да Мэру і Гангі падышоўшы, яна ізноў нерухома слупом стала, дабра зродам жадаючы. Затым на Гімават11 паннаузышла, оўладар, і там на вялікім адно пальцы сто мільярдаў гадоў тады прастаяла яна — й ёю задаволіўся Пан багоў.
Назва нейкага сьвятога месца.
Лсвы прыток Гангі, які цячэ праз Нэпал і індыйскі штат Бігар. ЛС «дзе багі ўчынілі супольную вучту».
24
25
26
27
28
29
30
З1
32
33
34
35
12.
>3'
ч-
Прамовіў тады Валадар, усіх сьветаў пакон і скон: «Што ж гэта дзеецца, дачка?! Мой наказ трэба выканаць!» I сказала яму панна, правялебнаму Прадзеду: «Умаляю цябе, зродаў вынішчаць не прасі мяне!» Баючыся чыніць крыўду, так благала Уладыку Сьмерць, ды спыніў яе Бог бостваў і сказаў ёй наступнае: «Няма крыўдыу сім, Сьмерце! Пагубі ты істот хутчэй! Сказанае мною маной быць ня можа, о пекная.
КНІГІ ОНЛАЙН
