Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
Ды ня вяне краса жонак тых і ў смутку ды горасьці, як ня вянуць вянкі-кветкі на багох і ў сьпякотны дзеньй6. А вось, о Кешава, ляжыць, князь калінгаў адважлівы: блішчаць на магутных руках бранзалеты зіхоткія.
А вунь там рыдаюць, глядзі, маГадгійкі, о Мадгава, акружыўшы свайго князя Джаятсэну славутага.
I Ірыгожыя іх галасы, прыгажунь бездакорлівых, хвалююць мне сэрца і слых, ды ня радуюць, Кешава. Зьнябытыя горам, яны зь сябе здобы паскідвалі і ляжаць на зямлі голай, к мяккім ложкам прывыклыя. А вунь акружылі, глядзі, валадарніка косалаў Брыгадбалу яго жонкі, над адважнікам плачучы. Ад гора млеючы, яны з мужа стрэлы выцягваюць, пушчоныя сілай рукі сына I Ірытхі87 харобрага.
Наконт нсзьвяданьня вянкоў гл. 54.22-23 у «Аповедзе пра Налу». ГІар., аднак, з 12-м вершам ніжэй.
Тут ідзсцца пра Арджуну.
12
ч
Ч
15
16
'7
18
19
20
21
22
23
24
25
26
88.
89.
90.
Ад стомы й сьпекаты твары жанок пекных, о .Мадгава, падобнымі сталі, глядзі, да завядых да лотасаў.
Забітыя Дронам, ляжаць бранзалетабліскучыя абліччам да Дроны й цяпер пяцёра братоў-кекаяў. Ад барвянцу іх лат зыркіх, калясьніцаў, вянкоў, сьцягоў барвянее зямляўкола, як ад полымя вогнішчаў. Вунь Дрўпада, глядзі, доле ляжыць, Дронам адолены, не раўнуючы слон-волат, задзёрты ў гушчары ільвом. Вялікі парасон белы паньчалійскага ўладніка зіхаціць на зямлі, пане, нібы сонца асеньняе.
Паклаўшы князя на касьцёр старога, веляскрушныя абходзяць леваруч жонкі яго разам зь нявесткамі. Дгрыштакету, вялік-воя, вунь жанчыны гаротныя нясуць, валадара чэдзі, дужым Дронам забітага. Адбіў ён у баі зброю свайго супара, Мадгава, іўсё-такі палёг, быццам дрэва, плыньню павалена. Глядзі, тыгар сярод чэдзі, Дгрыштакету, вялік-ваяр, на бітвішчы ляжыць мёртвы, сотні ўсьмерціўшы ворагаў. Ужо зьяданага пташшом, акружылі яго жанкі, пана чэдзі, што паў разам з сваякамі ды грыдзямі.
Унука княжны дашііргаў яго жонкі аплакваюць, палажыўшы сабе голаў на калені ўладараву. А вунь там яго сын гожы, увесь стрэламі ўтыканы, завушніцы блішчаць пекна: дужы Дрона забіў яго. Бараніў ён свайго бацьку, Грышыкёша88, ў пабоішчы, і паў зь імупоруч, ваяр, шмат усьмерціўшы ворагаў. Так і сын маяго сына быў паўсюды з сваім айцом, з Дур’ёдганам, магут-воін, граза ворагаў Лакшмана. А вунь Анувінда зь Віндам8‘), як дзьве шалы у квецені, аванційцы, ляжаць доле, буравеем павалены90.
Hrsikesa— адно з імён Крышны.
Князь Лванці й яго сын. УЛ формула vindanuvindav avantyau ‘Вінда й Лнувінда, [княжаты] Лванці', якая шматкроць сустракаецца ў розных месцах МБ. ЛС «у канцы зімы».
27
28
29
30
З1
32
33
34
35
36
37
3«
39
9‘-
92'
Залатыя у іх латы і вянкі чыстакветныя, a v руках і дасюль зброя, ў быкавокіх у віцязяў. Відаць, немагчыма забіць ні цябе, ані пандаваў, калі вас не здалеў Дрона, Бгішма, Крыпа, Вайкартана, Дур’ёдгана і сын Дронаў, праўца Сіндгу, вялік-ваяр, Крытаварман і сын Карнаў з Сомадаттам адважлівым, што навалай сваёй зброі і багоў адалець маглі б. А цяпер яны ўсе мёртвы. Вось як час памяняў усё! Напраўду, нічога няма для лёсу немагчымага, калі й гэткіх быкоў-вояў воі ў бітве усьмерцілі! Загінулі мае дзеці ўжо тады шматадважныя, калі ва Ўпаплав’ю ні з чым ты вярнуўся, о Мадгава’1. Ужо тады мне гаварыў мудры Відура й Бгішма сам: «Ня трэба табе да дзяцей дауласных прывязвацца!» Ня мог быць празор мудрацоў памылковым, о Кешава: зусім скора мае дзеці абярнуліся попелам!
Вайшампаяна прамовіў:
Гэтак рэкшы, яна долу ўпала, горам зьнябытая, ды адчаем тады розум затуманіла ёй зусім. Ахапіў яе гнеў страшны, й пачала яна, скрушная, вінаваціць ва ўсім Шаўры’2, сябеў горы ня помнячы.
Ганд гары прамовіда:
Гэты розбрат сыноў Панду і сыноў Дгрытараштравых як ты мог дапусьціць, Крышна, вайну кровапралітную?! Ты вялікім сваім войскам мог бы гэты спыніць разлад, красамоўствам сваім сечы запабегчы, о Мадгава! Наўмысна, аднак, дапусьціў гібель куру ты, Кешава, таму давядзецца спажыць табе плён сваіх дзеяньняў! Той сьціплай жарбою, што я сабрала мужапослухам,
Ідзецца пра Крышнава пасольства ў Гастынапуру, пасьля няўдачы якога стала канчаткова зразумела, што бітвы пя ўнікнуць. Упаплав’я ж была сталіцаю матс’яў, дзс ў той час жылі пандавы.
Унук Шўры, т.-б. Крышна.
я кладу на цябе сёньня, Дысканоша,\ такі праклён:
40 за тое, што ты дапусьціў, каб радня — куру й пандавы — зьнішчала адзін аднаго, зьнішчыш ты і сваю радню!
41 Ты, ад сёньня калі ўрэшце трыццаць шосты надыдзе год, райцоў згубіш, радню згубіш, сыноў згубіш, о Мадгава, а потым у лесе і сам згінеш сьмерцю ганебнаю!
42 Тады жонкі твайго роду, згубіўшы і радню, й сыноў, рыдацьмуць, Говінда, рыдма, як цяпер жанкі бгаратаў.
Вайшампаяна прамовіў:
43 Той пачуўшы праклён страшны, велядухі Джанардана прамовіў Гандгары тады зь ледзь прыкметнаю ўсьмешкаю:
44 «Ня ў змогу загубіць врьішні анікому, апроч мяне!
Ты мовіла адно тое, што і так я ўжо ведаю.
45 He забіць іх ані людзям, ні багом, ані данавам, таму ў міжусобнай вайне згінуць ядавам суджана».
46 Пасьля словаў такіх роспач абняла тады пандаваў, і пакінулі іх тут жаўсе надзеі на будучнасьць.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеле пра жанок
25-я частка.
т. УА «носьбіт дыска й паліцы» — эпітэт ужо не эпічнага Крышны, але бога Вішну. AC «той, чым дух неспасьціжны» — таксама эпітэт бога. Такім чынам, тэкст паказвае, іпто Гандгары, атрымаўшы псрад гэтым дзівазрок, всдае, што Крышна — увасабленьне бога Вішну.
ЛПОВЕД ПРА ЛАУЦА Н ПАРУ ГАЛУБКОУ
12.141-14)
Гэты вядомы аповед з МБ вядомы беларускаму чытачу ў пералажэньні Янкі Купалы пад назваю «Паляўнічы і пара галубкоў», якое было надрукавана ў зборніку «ІЛляхам жыцьця» (1910). Сам Купала, зразумела, санскрыту ня ведаў і арыгіналу не чытаў, але, імаверна, пачуў пераказ гэтай гісторыі ад Браніслава Эпімаха-Шыпілы, у якога жыў на кватэры падчас свайго навучаньня ў Санкт-Пецярбургу. Той жа, відаць, прачытаў гэты аповед у яго лацінскім перакладзе, зробленым адным зь першых санскрытолягаў Расейскай імпэрыі Каятанам Касовічам (дарэчы, выхадцам з Полацку).
Гэтая гісторыя перагукаецца з «Аповеда.м прл ЎшынлРУ», пераклад якога зьмешчаны вышэй у гэтай кнізе. Калі першы расказ ілюструе маральны абавязак абароны тых, што шукаюць у цябе прытулку, то другі — сьвяты доўг гасьціннасьці. Паводле Manu-smrti3.72, гасьціннасьць (atithya-) ёсьць адным зь пяці неадменных абавязкаў домагаспадара (жанатага мужчыны): «той, хто ня чыніць паднашэньняў багом, гасьцём, утрыманцам, продкам і сабе, хоць і дыхае, але не жыве».
Ніжэй зьмешчаны Купалаў варыянт гэтай гісторыі.
Плляўнічы
У Магабгараце*, кнізе Інд, Якой лет тысячы тры лічым, Такая повесьць там стаіць Аб галубках і паляўнічым.
1 ПЛРЛ ГЛЛУБКОЎ
I
Быў чалавек, якога ўсім
Было заняцьцем — паляваньне; У лесе, ў полі дзень і ноч, Як быццам ляжа там і ўстане.
* Усёж правііьней ставіць націск на трэці ск.іад: ‘Магабгараце'.
За птушкай птушку ловіць ён Са хцівасьцю благой у змове — На рынак цягне прадаваць, — Прадасьць і зноў ідзе і лове.
Пануе ў пушчы, бы ў якім
Сваім за хатай агародзе, У сям’і крылатай пуд і страх Сілом і клеткаю наводзе.
Паміж бацькоў, паміж дзяцей Птушыных сее ён разлуку, Hi ласкі к ім, ні жалю к ім Ня меў, ня знаўся зь іхняй мукай.
3 сумленьнем дружбы не вядзе — Да крыўд і мук яму зло сватам; Закон багоў яму ні ў што;
3 душы і сэрца вечным катам.
I доўга так палюе ён, Зьнімае так ахвяры ў клеткі, Ажно прыпадак немалы Спаткаў яго ў пустыні гэткі.
II
Дня аднаго ў кустах блудзіў I лёгкага выглядваў хлеба, — Пагоду ясную і дзень На ноч зьмяніла бурай неба.
За хмарай хмару валакло, А грозна, чорна, безустанку;
Пярун ляцеў за перуном, Штоміг — маланка за маланкай.
Ліло, як з рэшата, дажджом, Раўняла нізкі дол з узгорам, I лес, і поле абняло, Як пеклам, як шалёным морам.
Заціхла птушка, зьвер заныў; Лес-хата — ўжо ня быў ім хатай. За грэх караў зямлю, ці што, Так грозны Сатакрата*.
А паляўнічы, хоць і мок, He пакідаў сваёй работы: Галубку ўбачыў пад кустом — За крыльле ўзяў злавіў з ахвотай.
Здабыча лёгкая была: Галубка, выбіўшыся зь сілы, Хоць і хацела — не магла Ляцець, чакаў яе дзе мілы.
III
Тым часам сьціхла бура ўжо, Але і вечар быў на сьвеце;
На небе месяц абышоў, I зоркі сталі ў небе йрдзеці.
Што тут рабіць? дамоў іеьці? — Ісьці і цёмна, і далёка;
У лесе цёмным начаваць? —
I небясьпечна, і нялёгка:
Усюды сьвеціцца вада, Вада зьліваецца з галінаў; Нічым нідзе дастаць агню, А тут яшчэ і рык зьвярыны...
*Правільней ‘Шатакрату’ (Sata-kratu-); адно з імён бога Індры.
I голад такжа не маўчыць: ГІара даўно чаго паесьці... Нічога. Рады ўжо няма. Прыйшлося ў лесе ноч правесьці.
I Іад дрэва буйнае ідзе, Шукае ў ім сабе апоры;
У знак пакоры — галаву Схіліў і так яму гавора:
«О, дрэва, будзь прыстаньнем мне: У сваёй з багамі мей апецы».
Сказаў і лёг на камень там, Пры ім галубка тут жа ў клетцы.
IV
А гэта дзерава было Сялібай, хатай галубковай;
Сядзіць прамоклы на ім ён
I так бядуе слова ў слова:
«Куды загінула мая
Галубка, вечная падружка?
Такая страшная пара!
Як выйдзе жывенькаю птушка?
Мо вецер зьбіў яе куды.
Ці дождж пасек няшчаснай крыльлі, Ці вораг бедную злавіў, Ці перуны насьмерць спалілі?
Што мне з жыцьця, калі яго Ня будзе ўжо з кім каратаці? Жыцьцё і сьвет тады — ня сьвет, I сам ня свой у сваёй хаце.
Палац з брыльянтаў; сотні слуг Хай за цябе паложаць грудзі, — Бяз ласкі — з слугамі палац Астрогам, пусткай вечнай будзе.
3 падружкай мілаю і лес — Як найбагатшы стане хорам... Няма яе — няма жыцьця, Усё — адной няўцехай, горам».
V
Галубка чуе галубка, I сэрца радасьцю ёй б'ецца, — Што гэтак помніць ён аб ёй, Такому жалю аддаецца.
Але нядоўга шчасьце ёй
Усьмехам думкі калыхала: Галодны тут жа госьць ляжаў, А гэта значыла нямала.
«Ня думай, мілы, аба мне, — Так галубку галубка кажа, — Уперад волю споўнь багоў: Яны пры ўсім стаяць на стражы...
Гасьця ты маеш у сябе, Замёрз і есьці, пэўна, хоча, — Заняцца шчыра мусіш ім, Каб не пракляў цябе і ночы».
Пачуў, стаў весел галубок, Ад радасьці аж як ня плача.
Сьпяшыць гасьцю служыць, пытаць, Якую той цярпіць нястачу.
«Я зьмёрз», — гавора той яму. Галуб рад памагчы ў прыгодзе (Бо й дрэваў цень хавае свой Таго, хто нават сеч прыходзе).
КНІГІ ОНЛАЙН
