Магабгарата
выбраныя аповеды
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 484с.
Мінск 2022
[ Ірыстаўляюць яны к целу галаву ды ўглядаюцца, ня бачачы ў сваі.м горы, што яна не ягоная. Стралою адсечаную ці руку, ці ступню яны спрабуюць прыставіць назад, але млеюць ад роспачы. А іншыя трупы ужо так зьвярамі пагрызены, што ня могуць мужоў жонкі ў іх пазнаць, о Джанардана. А тыя, што ўсё-ткі знайшлі братоў, бацькаў, сыноў, мужоў, па галовах сябе пераць, сваіх рук не шкадуючы. Зьмяшалася зямля зь мясам і крывёю загінулых, так што стала цяпер поле непраходным амаль, як твань. Ня ведаўшы раней гора, яны ў горы, бясхібныя, ўгрузаюць у зямлі, ўкрытай іх сынамі і бацькамі.
Зірні ж на нявестак усіх Дгрытараштры, што гойсаюць, нібы краснагрывых табун кабыліц, о Джанардана. Няма для мяне на зямлі відовішча скрушнейшага за гэтых жанок, што цяпер поле.м бегаюць роспачна. У мінулых, відаць, жыцьцяхучыніла я цяжкі грэх,
Kesava‘у якога доўгія / прыгожыя валасы’ — адно з імёнаў Крышны.
2
3
4
5
6
7
8
9
‘4-
7-
16.
7
раз, жывая, цяпер бачу я забітых сыноў, братоў!» I, енчачы гэтак, яна сына ўбачыла мёртвага.
Такая ў сьвятой Магабгараце ў Разьдзеле пра жанок і6-я частка.
ЧАСТКА 17
Вайшампаяна прамовіў:
Дур’ёдгану ўбачыўшы там, Гандгары гаравітая упала на зямлю тут жа, як банан той падсечаны*4. А калі ачулася зноў, то рыдаць пачыла наўзрыд над сынам, што ляжаў доле, ўвесь крывёю запэцканы. Абняўшы аберуч яго, маці енчыла горасна: «Ах, любы сыночку! Сынок!» — прычытала зьмяцежана. Шырокія яго грудзі з ключыцамі схаванымі’5 вадой, народжанай з вачэй, арашаючы, скрушная'6, прамовіла яна Крышну, што стаяў непаводдалек: «Наконадні сяе бітвы міжусобнай, о Кешава, далоні склаўшы, папрасіў мяне гэты магут-ваяр: «У розбраце цяпер, маці, пажадай перамогі мне!» На гэтыя словы тады, вынік бітвы прадбачачы, адракла я: «У каго дгарма, у таго й перамога, сын. Калі ў бітве свайго доўгу не забудзеш, Дуредгана, то патрапіш тадыў сьветы, што аружжам здабыўныя17». Вось так я сказала, й таму я па сыне журуся менш, чым па мужу сваім, Крышна, што застаўся бяз родзічаў. Паглядзі ж на майго сына, найбайца баягнеўнага,
УЛ параўнаньне больш дакладнае, бо kadali‘бананавае дрэва' ж,р,, што ддя санскрыцкіх параўнаньняў вельмі важна.
Адной з рысаў мужчынскай прыгажосьці была невялікая дзябёласьць. Тос самае кажацца пра Раму на пачатку Рамаяны.
ЛС «аздобленыя каралямі й залатою грыўнай» AC «нібыта нясьмертны, [будзеш там раяваць]».
10
11
12
13
14
15
16
‘7
18
'9
20
21
18.
'9-
20.
што на ложку ляжыць вояў, бездыханны, о Мадгава.
Стаяў ён раней на чале людаўладцаў, адважлівы, а сёньня ляжыцьу пыле. Вось як час памяняў усё!
I ўсё ж ён папаўу прыстан, што нялёгка здабыць людзям, раз на ложку ляжыць вояў, мой харобры Дур’ёдгана.
Раней акалялі яго й забаўлялі заўжды князі, а сёньня кружляюць вакол яго толькі сьцярвятнікі.
Раней абмахвалі яго маладзіцы махаламі, а сёньня махаламі крыл адно грыфы абмахваюць.
Вось ляжыць ён, магут-воін дужарукі й адважлівы, забітыу баі Бгімам, не раўнуючы слон — ільвом.
Ляжыць Дур’ёдгана, глядзі, ўвесь крывёю запэцканы, забіты магутом Бгімам у двубоі на паліцах.
Адзінаццаць вадзіў войскаў18 ён у бітву, о Кешава, ды прывёў да гібелі іх і сябе, неразважлівы1’.
Вось ляжыць Дуредгана мой, вялік-воін, вялік-стралец, забіты у баі Бгімам, не раўнуючы тыгра — львом.
Пагардзіўшы сваім бацькам, неразумны, і Відурам, нікчэмны юнак — старымі, сваю сьмерць ён наклікаў сам. Ён трынаццаць гадоў краем кіраваў без супернікаў, а сёньня забіты ляжыць ён у пыле, ўладар зямлі.
Я бачыла зямлю, Крышна, пад абладай сваіх сыноў поўну гоўя, сланоў, коней, о Варшнэя20, ня так даўно, і вось сёньня яна, пане, пад чужою абладаю
I Іа баку каўраваў біліся адзінаццаць князёў са сваімі войскамі: і) Бгагадатта. князь ПраГдж’ётышы; г) Шалі>я. князь мадраў; 3) Карна. прызначаны Дур’ёдганам панаваць над анГамі; 4) Крытаварман, які кіраваў войскам я’даваў; 5) Джаядратха. князь Сіндгу; 6) Судакшына, князь камбоджаў; 7) Багліка, князь баглікаў; 8) войска калшгаў (імя іх князя невядомас); 9) Шакуні, які кіраваў войскам гандгараў; ю) Сушарма, князь трыгартаў; н) войска саміх каўраваў.
УЛ гульня слоў: anayad (=anayat) yah pura sankhye so'nayan (=anayat) nidhanam qarah ‘хто вадзіў раней y бітвс, той праз дрэнныя паводзіны (/кіраваньне) да скону прыйшоў’.
Нашчадак Врышні.
22
23
24
25
26
27
28
29
30
і
2
21.
22.
2?-
24-
без кароваў, сланоў, коней. Ох, навошта мне жыць цяпер?! Сынок мой забіты, але мне балесьней нашмат глядзець на гэтых жанок, што сядзяць ля загубленых волатаў.
Як ахвярня21, зграбная вунь маці мужнага Лакшманы22 каля мужа свайго плача, растрапанавалосая.
Раней, калі быў ён жывы, дужарукі Дур'ёдгана, раявала яна, Крышна, у абдымках яго штодня. Як яшчэ у мяне сэрца на сто частак ня лопнула, калі ўбачыла я сына й яго сына забітымі?!
Дур’ёдгану яна гладзіць даланёю пяшчотліва, а сыну свайму галаву цалус’3, краснаклубая. To па мужу яна плача, то па сыне, ласкавая, то на мужа глядзіць пільна, то ў сыночка ўглядаецца. Б'ючы сябе па галаве, красуня велявокая прыпадае к грудзям воя, князя куру, о Мадгава. Як лотас, пекная жана, як лотас, бледнатварая, яна ў смутку аблік гладзіць свайму сыну й Дур’ёдгану. Калі ісьцінай ёсьць шрўці, калі ісьцінай — агамы24, то і сын мой здабыў сьветы, сілай рук здабываныя!
7іікйя ў сьвятой Магабгараце ў РазьЗзеде пра жанок ір-я частка.
ЧАСТКА 18
ГанЗгары прамовіла:
Паглядзі ж на сотню сыноў маіх, стомы ня ведаўшых, што палі бязмалаусе ад зброі Бгімасэнавай.
Ды шмат балесьней мне глядзець, як па бітвішчы бегаюць
Гл. увагу 29 да «Лповеду пра Раму». Дуредганава жонка, чыё імя невядомае.
УЛ «прыціскае галаву да грудзей і нюхае / цалуе (upa '/ghra)» — гэты жэст лічыўся выражэньнсм пяшчоты. agama традыцыііпыя тэксты індуізму.
3
4
5
6
7
8
9
io
n
12
n
Н
15
25.
26.
«7
28.
29.
сыновыя мае любы, што сыноў сваіх страцілі. Прывыклыя хадзіць дахам25 нажаняты іх пекныя цяпер прымушаны ступаць па зямлі акрываўленай. Нібы шаленіцы, яны блудзяць бітвішчам, скрушныя, варонаў успуджваючы, шакалаў ды сьцярвятнікаў. А іншыя, разьню гэту пабачыўшы жахлівую, бясхібнацелыя, далоў без прытомнасьці падаюць26. Убачыўшы дачку князя, маці мужнага Лакшманы, не магу я знайсьці ў сэрцы супакою, о Кешава.
Хтось мужа, хтось брата, а хтось свайго сына пабачыўшы, бяруць іх, упаўшы побач, за руку, пекнарукія.
Паслухай, як плачуць наўзрыд на пабоішчы жудасным кабеты й старыя жанкі, што родных сваіх страцілі.
Зьнябытыя мукай, стаяць яны, цяжка апёршыся на повазы й трупы сланоў, а таксама стаеньнікаў. Калыхае, глядзі, жонка галаву пекнаносую ў завушніцах — відаць, гэта яе муж або, можа, брат. Відаць, у мінулым жыцьці страшны грэх, о Джанардана, учынілі жанкі гэты, як і я, неразумная.
За яго Валадар дгармы27 й адплаціў нам напоўніцу, бо ні добры, ні злы ўчынак не зьнікае, учынены. Паглядзі ж на жанок знатных, маладзіц на саромлівых, на пекнагрудых28 прыгажунь, чарнавокіх29 на бгаратак: як рыдаюць яны, Крышна, ад адчаю заходзячысь, як галосяць, нібы гусі, як крычаць, нібы жораўкі!
О лотасавокі, глядзі, як іх твары бясхібныя, падобныя падмам пекным, еонца скрухі высушвае!
УА «дахі палацаў». Увечары пасьля сьпёкі індыйцы любілі адпачываць на пляскатых дахах сваіх дамоў.
AC kara-sammica-madhyama ‘у якой талія таўшчынёю з хобат’, т.-б. вельмі тонкая.
Бог сьмерці Яма.
УА «у якіх пекныя жываты й грудзі».
УА «у якіх чорныя вейкі, вочы й валасы».
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
30. ?’■
32.
Ох, як раўнавалі сваіх краса-жонак мае сыны, шалёны, што сланыў гоне, — і вось чэрнь іх разглядвае! Зірні ж на латы залаты, на сьцягі санцавітыя, на грыўні чырвоназыркі, на шчыты сотнямесячны’0 і на шлемы сыноў мойных, што, па полі раскіданы, зіхацяць, нібыта агні, шчодра маслам напоены.
А вось Духшасана ляжыць: усю кроў зь яго выхлебтаў Бгімасэна, сваю клятву, о Говінда’1, супоўніўшы. Усьмерціў ён сына майго, Драўпадзі падахвочаны, не забыўшы гульні ў косьці, паквітаўся з Духшасанам. Паньчалійцы бо той мовіў перад зборняй усёй тады, жадаючы ўгадзіць Карну й свайму брату’2, о Мадгава: «Цяпер ты дружына рабоў, і ты будзеш прыслужвань нам і з мужам, і з Накулам, і з Сагадэвам, і з Арджунам!» Прамовіла тады ўмольна я ўладыку Дур’ёдгану: «Папаўшагаў сіло сьмерці прагані, сынок, Шакуні! Знай, што вуй твой ліхі сэрцам і разладу заўжды рачон. Хутчэй жа яго прагані й памірыся з пандавамі!
Ці ты ня ведаеш, дурны, гневу Бгімы? Бо ты яго цяпер стрэламі слоў дражніш, нібы слана паходнямі». Ды ён, парыўчывы й ліхі, стрэлы словаў нацэліўшы, ўсё адно на іх яд выліў, нібы зьмей — на магут-быкоў. I вось Духшасана ляжыць, рукі доўгі раскінуўшы, забіты магутом Бгімам, не раўнуючы бык — ільвом. Жахлівую ўчыніў справу Бгімасэна разгневаны, калі Духшасанаву кроў выпіў ён у пабоішчы.
Такая ў сьвятой Магабгараце у Разьдзеле пра жанок і8-я частка.
Т.-б. «аздоблепыя сотняю месяцаў».
Go-vinda'які знаходзіць кароў’ — адно з імён Крышны (магчыма, пракрыцкая форма санскр. gopendra‘індра (=пан) каровіных пастухоў).
Дур'ёдгану.
ЧАСТКА 19
1
I
3
4
5
6
7
ft
9
io
n
12
13
33-
34-
Гандгары прамовіла:
А гэта Вікарна — мой сын, шанаваны прамудрымі, ляжыць, пасечаны Бгімам на сто частак, о Мадгава. Пасярод забітых сланоў ён ляжыць, о Джанардана, нібы сонца сярод хмараў цёмна-сініх увосені.
Ад лука мазолістую, глядзі, кісьць яго велюю, спрабуюць адарваць грыфы, скурастужкай агорнуту. Жана ж яго роспачная мясапрагных сьцярвятнікаў спрабуе ўвесь час адагнаць, ды ня можа, о Мадгава. Адважны, гожы й малады мой Вікарна, о бык-ваяр, прывыклы к выгодам, ляжыць туту пыле, о Мадгава. Хоць працяты ягоўморы” мнагавострымі стрэламі54, краса і пагэтуль яго да канца не пакінула.
А гэта Дурмўкха ляжыць, граза войска варожага: забіты магутом Бгімам, што зарок свой выконываў. Ягоны, о Крышна, аблік, што зьвярамі паўзьедзены, выглядае дасюль пекным, нібы месяц на сёмы дзень. Як сталася так, што мой сын, такі гожы й адважлівы, ляжыць, забіты варажмі, зямны порах глытаючы?! Як сталася так, што ваяр, што ня меў сабе роўнага, забіты варажмі, сёньня на нябёсах знаходзіцца?!
А вунь доле ляжыць мёртвы Чытрасэна, о Кешава, Дгрытараштравы сын спрытны, ўзор для ўсякага лучніка. Акружаюць яго, Крышна, маладзіцы заплаканы, ваярау вянкох зыркіх, зьверазграі драпежныя.
КНІГІ ОНЛАЙН
