Marginalis
Кірыл Стаселька
Выдавец: Галіяфы
Памер: 198с.
Мінск 2018
Джэйк больш за два тыдні спрабаваў дамагчыся ад Эндру згоды, але ўсе ўгаворы і аргументы былі дарэмныя. Як на злосць, апошні носьбіт мовы вапа выявіўся прыхільнікам рэлігійнага руху “Храм народаў”, які па сутнасці з’яўляўся нічым іншым, як таталітарнай сектай. У сувязі з гэтым было асабліва складана наладзіць кантакт з і без таго “закрытым” ад прыроды Эндру. Калі б мелася магчымасць, Джэйк, можа, і адступіў бы, знайшоў бы іншы спосаб перакласці ўрывак, але мова вапа не мела ўласнай пісьменнасці, а Эндру быў адзіным, хто мог дапамагчы. Таму не ўяўлялася іншага выйсця, як пасябраваць з гэтым складаным чалавекам.
Каля месяца Джэйк намагаўся як мага больш даведацца пра “Храм народаў”, яго членаў і лідара. Як высветлілася, многія сваякі, у тым ліку і сваякі Эндру, спрабавалі вярнуць сваіх блізкіх у сям’ю. Яны падавалі позвы ў суды, патрабавалі ад уладаў правесці расследаванне, пісалі артыкулы ў газеты аб “прамыванні мазгоў” і зомбі-ўплыве секты, хтосьці нават рабіў спробы выкрасці родных, якія трапілі ў “Храм народаў”. У рэшце рэшт адбылося тое, чаго ніхто не чакаў: лідарам секты было прынята рашэнне, што “Храму народаў” варта перабрацца ў джунглі Гаяны, дзе за тры гады да гэтага некалькімі членамі руху было заснавана паселішча Джонстаўн, названае так у гонар тамтэйшага лідара Джыма Джонса. Заставалася мала часу, і Джэйк, так і не здолеўшы пераканаць Эндру, пайшоў на неабдуманы крок, які не здолеў бы ўявіць нават у сваіх самых страшных фантазіях, — далучыцца да руху і адправіцца разам з “Храмам народаў” у Гаяну, каб не згубіць апошняга чалавека, здольнага зразумець мову вапа. Даведаўшыся пра гэта, Эндру ўсяляк спрабаваў перашкодзіць прыняццю яго ў рух. Але Джым Джонс — лідар руху, — не паддаўшыся просьбам і перасцярогам свайго даўняга прыхільніка, усё ж дазволіў Джэйку пасяліцца разам з усімі ў Джонстаўне.
Доўга збірацца не давялося, бо Джэйк разлічваў максімум на некалькі тыдняў і нават уявіць не мог, як крута зменіцца маршрут яго
экспедыцыі. Сабраць рэчы ў дарогу не было вельмі складана. Складаней было канчаткова вырашыцца на паездку ў джунглі з вар’ятамі, якіх ён нават не ведаў. Джэйк ліхаманкава перабіраў газеты з матэрыяламі пра “Храм народаў”, спрабуючы яшчэ і яшчэ раз узважыць усе магчымыя рызыкі. На яго думку, баяцца гэтых людзей яму не варта, бо яны вернікі, хай і настолькі апантаныя. Ды і ў самім сабе сумнявацца таксама няварта. Ён не паддасца чарам Джыма Джонса і ўсім гэтым байкам пра бога. Ен будзе граць ролю, рабіць выгляд, спрабуючы дамагчыся даверу Эндру, але ні ў якім разе не стане такім, як яны. Бо ён быў чалавекам навукі, крытычным чалавекам. У той час як прыхільнікі руху ў асноўнай сваёй масе былі людзьмі неадукаванымі, неўладкаванымі — наркаманамі, прастытуткамі, алкаголікамі, бяздомнымі і ўбогімі — менавіта такімі людзьмі, якія не маюць жыццёвых сэнсаў і арыенціраў, якім няма чаго губляць і няма чаго болып знайсці, якімі прасцей за ўсё маніпуляваць. Але не ім, бо ён быў зусім іншым. Для яго гэтая секта не ўяўляла небяспекі. Аднак хваляванне і трывога, што ўзніклі ў Джэйка з прыняццем гэтага рашэння, ужо больш ніколі яго не пакідалі.
Пасяленне “Храма народаў” размясцілася ў Гаяне на ўчастку плошчай у 3852 акры, узятым у арэнду. Члены секты тут пабудавалі мноства невялікіх хатак, крыху пазней таксама ўзвялі будынкі адміністрацыйнага
прызначэння, клуб, пільню, дзіцячы сад. Будаўніцтва не заняло шмат часу. У Джонстаўне працавала каля дзевяці соцень чалавек. Усе яны працавалі амаль адзінаццаць гадзін на дзень, у асноўным займаючыся акультурваннем тэрыторыі ды сельскагаспадарчымі работамі. Нягледзячы на цяжкую працу, у іх яшчэ заставаліся сілы на рэлігійныя абмеркаванні ды пропаведзі Джыма Джонса.
He мінула цяжкая праца і Джэйка. Для чалавека разумовай працы гэта было сапраўдным катаваннем. А калі не бачыш у ёй сэнсу, то катаваннем не толькі фізічным, але і псіхалагічным. Ен спрабаваў гультаяваць там, дзе гэта не кідалася ў вочы. Але зусім адмовіцца працаваць разам з усімі Джэйк не вырашаўся, тым больш што адносіны з Эндру наладзіць усё яшчэ не ўдавалася. Аднойчы ў самы разгар працоўнага дня яго паклікаў хрыплы мужчынскі голас:
— Гэй, хлопец, не карай сябе!
— Гэта ты аб чым? — са здзіўленнем аказаўся Джэйк.
— Я не першы дзень назіраю за табой і даўно заўважьгў, што працаваць ты не вельмі хочаш.
— Ты ж мяне не закладзеш?
— Я цябе не здам, але калі гэта зразумее нехта іншы, цябе могуць сур’ёзна пакараць.
Дужага барадатага мужчыну ў клятчастай кашулі і карычневых штанах на падцяжках клікалі Карлас. Вельмі хутка яны пасябравалі з Джэйкам, і, як пазней высветлілася, ён так-
сама пераследваў у Джонстаўне хутчэй свае карысныя мэты, чым уяўляў сабой сапраўднага прыхільніка “Храма народаў”. Карлас працаваў журналістам і ўкараніўся ў секту, спадзеючыся пасля напісаць матэрыял, годны Пулітцэраўскай прэміі. Знаёмства з ім ладна падбадзёрыла Джэйка, які з кожным днём усё глыбей пагружаўся ў бездань дэпрэсіі ды роспачы ад навакольнай абстаноўкі. Цяпер, калі Джэйк ведаў, што тут ёсць хоць нехта, з кім ён можа быць заадно, яго штодзённая задушлівая трывога трохі адступіла.
Неўзабаве Джэйк раскрыў новаму сябру і ўласныя матывы знаходжання ў Джонстаўне. Ен не збіраўся распавядаць усё, планаваў толькі злёгку акрэсліць свой інтарэс у падзяку за тое, што Карлас гэтак смела адкрыўся перад незнаёмым чалавекам і ў рэшце рэшт, таго не ўсведамляючы, уратаваў маладую неакрэплую душу ад глыбокай дэпрэсіі. Яны часта і памногу размаўлялі, наколькі гэта было магчыма ў такім месцы. Іх адносіны хутчэй былі больш важныя і неабходныя для Джэйка, чым для заўсёды бадзёрага, упэўненага і квітнеючага жыццём Карласа. Праз некаторы час Джэйк на сваё здзіўленне ўсвядоміў, што выклаў практычна ўсё чалавеку з настолькі гаваркой у прамым і пераносным сэнсе прафесіяй.
Але ў той дзень знаёмства ён даведаўся ад дасведчанага ва ўсім, што тычылася “Храма народаў”, Карласа аб жудасных пакараннях
і катаваннях, што прымяняліся ў Джонстаўне ў дачыненні да кожнага, хто хоць трохі адыходзіў ад правіл. Асабліва жорстка караліся спробы ўцёкаў з паселішча. Падобныя намеры ўспрымаліся як вераадступніцтва і здрада асабіста Джыму Джонсу, якому тут безумоўна падпарадкоўваліся і якога ўспрымалі ледзь не як самога бога. У значнай ступені такія парадкі маглі быць звязаныя з актыўным ужываннем наркотыкаў лідарам секты, якое пачалося пасля пагаршэння яго здароўя ў сувязі са зменай клімату. Толькі цяпер Джэйк зразумеў прычыны пастаянных начных стогнаў ды крыкаў. Толькі цяпер ён зразумеў, што знаходзіцца ў пастцы, з якой, магчыма, яшчэ не хутка выберацца. Толькі цяпер Джэйк у поўнай меры адчуў усю небяспеку месца, у якім апынуўся па ўласнай волі.
Дзякуючы Карласу ён таксама атрымаў лепшае ўяўленне адносна постаці самога Джыма Джонса і ягонага жыцця. Заснавальніку і лідару “Храма народаў” было сорак шэсць гадоў. Ён нарадзіўся ў горадзе Крыт, штат Індыяна. Яго маці была верніцай, але інстытуту царквы не вельмі давярала. Менавіта яна і іх суседзі пяцідзясятнікі зрабілі асноўны ўплыў на фарміраванне рэлігійных поглядаў Джыма. У дваццаць тры гады малады хлопец паспяхова навучаў веры на вуліцах, прыцягваючы ўсё новых і новых членаў у найбуйнейшую канфесію пратэстантаў-пяцідзясятнікаў у краіне. Але перакананасць Джыма
Джонса ў роўнасці людзей незалежна ад іх расавай і сацыяльнай прыналежнасці прывяла да канфлікту паміж ім і адміністрацыйным саветам царквы “Сходу Гасподняга”, у выніку чаго было прынята рашэнне заснаваць уласны рух пад назвай “Паслядоўнікі Хрыста”, у далейшым пераназваны ў “Храм народаў”. Крыху пазней Джонс са сваёй жонкай Марсэлінай усынавілі некалькі дзяцей рознага этнічнага і расавага паходжання.
Нягледзячы на нападкі іншых рэлігійных рухаў і грамадскасці на “Храм народаў”, Джым Джонс завязаў мноства кантактаў з прадстаўнікамі палітычнай эліты краіны, сярод якіх былі віцэ-прэзідэнт Уолтар Мандэйл, губернатар Джэры Браўн і нават першая лэдзі ЗША Разалін Картэр. Да моманту пераезду руху ў Гаяну “Храм народаў” ужо ўяўляў сабой досыць моцную арганізацыю з прадстаўніцтвамі ў многіх гарадах. Акрамя таго, у сваім распараджэнні секта мела некалькі ўстаноў для дзяцей, дамоў састарэлых, аб’ектаў нерухомасці, уласны штомесячнік і вялікую групу паслядоўнікаў. У астатнім Карлас толькі рабіў здагадкі адносна магчымага развіцця руху, калі б “Храм народаў” не пераехаў у Джонстаўн.
Разважаючы пра “Храм народаў”, Джэйк усё болып зацвярджаўся ў меркаванні, што ніколі б не пагадзіўся далучыцца да гэтай секты, калі б у поўнай меры разумеў, што яна сабой уяўляе насамрэч. Пасля знаёмства з Кар-
ласам ён не аднойчы абдумваў магчымасць уцёкаў з Джонстаўна, але абмяркоўваць свае думкі на гэты конт з новым сябрам так і не адважыўся. Бывала, што паселішча наведвалі амерыканцы, сярод якіх былі і журналісты. Але нават яны не маглі разглядзець за карцінай усеагульнага шчасця, што старанна разыгрывалася перад гасцямі, жахаў, якія адбываюцца ў секце Джыма Джонса. Магчыма, варта было з’ехаць з імі ці бегчы самастойна. Але Джэйк усё яшчэ сумняваўся. Адносіны з Эндру наладзіць пакуль не атрымалася, а кінуць задуманае на паўдарозе было б крыўдна. Дый калі разабрацца, перад ім стаяла не такая ўжо невыканальная задача. Аднак калі рашэнне бегчы ўсё ж паспела, было ўжо занадта позна.
Жыццё ў джунглях поўнае небяспек, якія не мінулі і Джэйка. У адсутнасці належных медыцынскіх умоў яго здароўе стала пагаршацца. Немалую ролю адыграў дэпрэсіўны стан на мяжы зрыву. Адзінымі легальнымі спосабамі лячэння былі толькі дапамога самога Джыма Джонса і бога, іншымі словамі, пастаянныя малітвы — як лічылася, больш чым надзейныя сродкі лячэння. Таму хворы нават у выпадку моцных недамаганняў не вызваляўся ад штодзённай працы. Джэйк быў у поўным адчаі. Ён адмаўляўся працаваць, маліцца, прымаць дапамогу Джыма Джонса; патрабаваў даставіць яго ў бальніцу; выяўляў агрэсію і абражаў кожнага, хто да яго набліжаўся. У сітуацыі, якая склалася, па-
добныя паводзіны сталіся адзіна магчымымі для Джэйка. А для кіраўніцтва Джонстаўна адзінае, што заставалася ў такой сітуацыі, — выгнаць дэмана з хворага. Яго акуналі ў ледзяную ваду, білі, прыпякалі агнём, рабілі ўсё, каб уціхамірыць аблудную душу. Ашалеўшы канчаткова, Джэйк усё яшчэ не губляў надзею вярнуцца дадому і чакаў прыезду чарговай камісіі з ЗША.
КНІГІ ОНЛАЙН
