Marginalis
Кірыл Стаселька
Выдавец: Галіяфы
Памер: 198с.
Мінск 2018
Застаецца толькі фантазіраваць, як магло ўсё скласціся, калі б не адзін выпадак, які вырашыў лёс не толькі Джэйка, але ўсяго Джонстаўна. 17 лістапада ў Джонстаўн прыбыў у суправаджэнні некалькіх журналістаў кангрэсмен Лео Раян, каб пацвердзіць або абвергнуць асцярогі грамадскасці і сваякоў сектантаў. Джым Джонс зладзіў кангрэсмену ўрачыстую сустрэчу, усе радаваліся, усміхаліся, ствараючы атмасферу шчасця і дабрабыту. Джэйк даўно чакаў магчымасці вярнуцца і, нягледзячы на вар’яцтва, здолеў прарвацца да Раяна. Ен павіс на ім, трымаў з усіх сіл, баючыся хоць ненадоўга згубіць з-пад увагі. Джэйк плакаў, крычаў, маліў, каб яго як мага хутчэй забралі адсюль, спехам апісваючы ўсе зверствы, якія зведаў.
Джэйк быў не адзіным, хто пажадаў пакінуць Джонстаўн. Усіх іх кангрэсмен паабяцаў вывезці ў ЗША. Апошняя надзея знікла, калі на Раяна з нажом напаў адзін з сектантаў — Дон Слай. Падчас гэтага інцыдэнту самога Джэйка хутка скруцілі ды вывелі. Вар’ята
Слая паспелі абяззброіць, і кангрэсмен не пацярпеў, але калі прыйшоў час ехаць, Джэйка нібыта не здолелі адшукаць, і пасля працяглых пошукаў у аэрапорт адправілася толькі шаснаццаць пасяленцаў. Ашалелага вучонага замкнулі ў цёмным халодным памяшканні. 3-за дзвярэй ён пачуў толькі: “3 табой мы хутка разбяромся”. Джэйк крычаў на ўсё горла, калаціў у дзверы так, што параніў рукі да крыві, але ўсе намаганні былі марныя.
Па дарозе ў аэрапорт здавалася, што ўсё ўжо мінула. Пасяленцам здавалася, што хутка яны будуць дома. Але калі ўсё ўжо было гатова да вылету, пад’ехаў грузавік. 3 яго вылезлі ўзброеныя мужчыны, якія адкрылі агонь па групе. Неўзабаве тыя зноў залезлі ў грузавік ды з’ехалі. Лео Раян быў забіты, а разам з ім некалькі журналістаў і сябраў секты. У той жа вечар у паселішчы Джым Джонс выступіў перад сваімі паслядоўнікамі. Ен паведаміў, што кангрэсмен быў забіты, цяпер іх не пакінуць у спакоі, існаванне Джонстаўна пад пагрозай і адзінае, што застаецца, — здзейсніць рэвалюцыйны акт самагубства.
Памочнікі Джонса падрыхтавалі бак з вінаградным напоем “Flavor Aid”, дадаўшы ў яго сумесь цыяніду і валіуму. Паслядоўнікі ўважліва слухалі свайго “бацьку”, безумоўна верачы ўсяму сказанаму ім. Толькі Крысцін Мілер выказала сур’ёзныя сумневы адносна безвыходнасці сітуацыі. Яна паспрабавала аргументавана прапанаваць альтэрнатыўныя
варыянты, але Джонс хутка і ў рэзкай манеры выставіў яе “адступніцай”. Гэтак жа паспяхова і агрэсіўна ён здолеў здушыць і іншыя магчымыя пагрозы яго плану. Спярша такіх, як Крысцін, прымусілі сілай выпіць атруту. У іх ліку быў і Джэйк. Тым, хто асабліва моцна супраціўляўся, яд уводзілі праз шпрыц.
Калі адступнікі былі забітыя, астатнія жыхары паселішча добраахвотна сталі ў вялізныя чэргі да бакаў з атрутай. Любячыя бацькі чэрпалі смяротны напой ды клапатліва паілі ім сваіх маленькіх дзяцей, пасля чаго выпівалі яго і самі. Бачачы, як тыя, хто паспеў выпіць атруту, тузаліся ў канвульсіях, некаторыя ўпадалі ў жывёльную паніку. Яны кідаліся прэч, спадзеючыся ўцячы, але іх адразу ж лавілі таварышы і дапамагалі перайсці аблудным душам у “лепшы свет”: адны трымалі рот, іншыя залівалі ў яго яд.
Карлас апынуўся ў ліку тых васьмі дзясяткаў чалавек, хто, адчуўшы, да чаго ўсё ідзе, паспеў схавацца ў джунглях. Прыкладна праз суткі ён асцярожна вярнуўся да селішча. Ен яшчэ дакладна не ведаў, што адбылося ў Джонстаўне, магчыма, Джонс і яго падручныя засталіся ў жывых. Ціхенька ступаючы, гэты дужы мужчына ўздрыгваў і пакрываўся потым пры кожным шоргаце. Неўзабаве перад ім адкрылася жудасная карціна, быццам ён стаў героем трылера. Паўсюль былі сотні трупаў дарослых і дзяцей. Целы ляжалі так шчыльна, што на іх
немагчыма было не наступіць. Карласа пачало каламуціць, але ў паселішча ён вярнуўся не па свае рэчы. Яму хацелася забраць загадкавую кнігу, уладальнік якой, верагодна, ужо быў мёртвы.
Па ўсім целе цёк пот, рукі трэсла, да горла падступіла, і яго званітавала проста на твар мёртвага немаўляці. Хістаючыся і дрыжучы, Карлас асцярожна ступаў на целы. Пад нагамі хрусцелі косткі. Ледзь стрымліваючы ваніты, ён пачаў бегчы. Пад нагамі было то цвёрда, то мякка, няроўна, перыядычна нага правальвалася між трупаў. Калі да бараку, дзе жыў Джэйк, заставалася зусім трохі, нага падгарнулася і Карлас паваліўся. Адна рука трапіла на грудзі нейкай жанчыне, чый твар ён не адважыўся разглядаць, а другая на твар мужчыны, які ляжаў побач. Карлас хацеў адхапіць рукі, але нага так балела, што ён зноў паваліўся, гэтым разам, не знайшоўшы апоры, твар уткнуўся паміж целамі. Яго зноў пачало рваць.
Перамагаючы жахлівы боль і больш нічога не заўважаючы перад сабой, Карлас працягваў рухацца. Перабіраючы чатырма канцавінамі, ён рынуўся да доміка, дзе здолеў падняцца на ногі. Карлас шукаў кнігу, спехам раскідваючы ўсё вакол. Праз некаторы час яе ўдалося знайсці, але дублікат, куды Джэйк запісваў пераклады ўрыўкаў, ён так і не адшукаў. Рэшткі трывання пакідалі Карласа, і, не скончыўшы пошукі, ён кінуўся прэч.
Пасля ранішняга дажджу горад быў прасякнуты свежасцю. Асабліва выразна яна адчувалася каля ракі. Вуліцы паволі пачыналі прачынацца, але іх яшчэ не паспелі затапіць хаатычныя плыні мітуслівых людзей і аўтамабіляў. Бакалейшчыкі раскладалі свае крамы на вузкія ходнікі. Кафэ настойліва заваблівалі першых наведвальнікаў водарам кавы. 3 пякарань даносіўся пах свежай выпечкі, які ўпарта распальваў апетыт. Менавіта гэты пах прымушаў кожнага, хто праходзіў непадалёк, маляваць ва ўяўленні хрумсткі, з цвёрдай скарыначкай багет ці мяккі круасан. Да сустрэчы заставалася каля чатырох гадзін, і ён вырашыў не спяшаючыся прагуляцца ўздоўж Сены, дзе яшчэ можна было схавацца ад гарадскіх пахаў. У гарадах яму падабалася шпацыраваць уздоўж набярэжных, дзе абавязкова ўспаміналася дзяцінства, калі ён з іншымі хлопцамі гарэзаваў на набярэжнай Малекон. Гавана тых гадоў здавалася цяпер раем, і менавіта пра той час
засталіся самыя цёплыя ўспаміны, што сагравалі яго пазней.
Мабыць, адзін з самых яркіх успамінаў, што паўплываў на ягонае далейшае жыццё, адносіцца да гадоў, калі яму было сямнаццаць ці васямнаццаць. Ягоныя бацькі — Дыега і Хіна — працавалі на фабрыцы Bacardi, дзе маладога чалавека аднойчы папрасілі даставіць некалькі бутэлек рому ў падарунак аднаму шаноўнаму спадару. Дарога была няблізкая — дом знаходзіўся за горадам, — але ён усё ж не адмовіўся. Першае, што па прыбыцці на месца паўстала перад позіркам, — густы парк, скрозь які прабіралася шырокая дарога. У канцы яе знаходзіўся вялікі, светлых таноў дом. Па дарозе не сустрэлася ніводнай душы, таму, не адважыўшыся ўвайсці ў дом, хлопец вырашыў абысці яго вакол. За мноствам адкрытых вокнаў і дзвярэй віднеліся пакоі, застаўленыя сотнямі кніг, якія знаходзіліся нават на паліцах у прыбіральні і спальні. Сцены былі абвешаны велізарнай колькасцю пудзілаў жывёл. У адным з памяшканняў, таксама ўстаўленым кнігамі, размясціўся вялікі стол з мноствам папер, металічная шафа, глобус, пудзілы, некалькі карцін і адкаркаваная бутэлька шампанскага.
Нікога не знайшоўшы, малады чалавек абышоў вежу, якая стаяла паасобку, і накіраваўся ўглыб парка, дзе было відаць басейн і тэнісныя корты. У вадзе грацыёзна і зачаравальна плавала аголеная жанчына. Раптоўна раздаўся
сабачы брэх. Варта было жанчыне павярнуцца — ён толькі мімаходам убачыў яе твар, — як у імгненне бязлюднае царства ажыло. За спінай пачуўся раздражнёны дамскі голас.
— Вы знайшлі, што шукалі?
Толькі цяпер, павярнуўшыся, хлопец, на сваё здзіўленне, якое не здолеў схаваць, убачыў у далёкіх частках парка садоўніка, слуг і некалькіх котак.
— Мяне папрасілі перадаць спадару... Прабачце, я...
— Пачакайце каля ўваходу, — не даслухаўшы, працадзіла жанчына і накіравалася да вежы.
Стоячы там, дзе яму сказалі, і ўткнуўшы вочы ў зямлю, малады хлопец чуў урыўкі размовы, што даносіліся з вежы: “ты”, “Ава”, “зноў”, “можна”, “стамілася”... Падобна было, што двое лаюцца. Калі галасы сталі болып выразнымі, хлопец кінуў у той бок хуткі позірк. Дужы мужчына ў шортах спускаўся па лесвіцы з самага верхняга паверха вежы, за ім бегла жанчына, якая раней заспела яго непадалёк ад басейна. Праз імгненне мужчына знік у доме, увайшоўшы ў адну з бакавых дзвярэй. Ягоны твар здаваўся вельмі знаёмым. Ён не быў падобны да акцёра або спевака, але яго фота хлопец, хутчэй за ўсё, ужо недзе бачыў, і не аднойчы.
Усхваляваная жанчына вярнулася праз некалькі секунд.
— Спадар Эрнэст не можа зараз вас прыняць. Папрапгу перадаць пасылку мне.
Знаходзячыся некаторы час у замяшанні, ён усё ж моўчкі перадаў ёй важкую пасылку, а яна, у сваю чаргу, адразу перадала яе слугу, што быў непадалёк. Што адбывалася далей — ён не ведаў. He дачакаўшыся ні падзякі, ні слова на развітанне, хлопец пабрыў назад да агароджы праз пышны сад. Вярнуўшыся дадому, ён пачаў ліхаманкава перабіраць груды газет і часопісаў у пошуках фота загадкавага спадара. Якое ж было ягонае здзіўленне, калі ў адным з артыкулаў атрымалася знайсці партрэт таго мужчыны з багатага дома — гэта быў сам Эрнэст Хэмінгуэй. Хутчэй за ўсё, менавіта ў той момант у юнацкай падсвядомасці зарадзілася рашэнне стаць пісьменнікам.
Нягледзячы на тое, што асабістая сустрэча так і не адбылася, тая дзіўная сітуацыя загадкавым чынам змяніла яго. Прыгожае аголенае цела — як пазней высветлілася, Авы Гарднэр — жонкі Фрэнка Сінатры, пышны парк, раскошны дом, багемная абстаноўка, слугі — усё гэта склалася ў такі прыцягальны вобраз, які цяпер асацыяваўся ў яго з Хэмінгуэем і самім пісьменніцкім рамяством. Чым болып ён у далейшым даведваўся пра пісьменніка, чытаў ягоныя творы, глядзеў іх экранізацыі, тым болып гэты вобраз умацоўваўся і тым мацней станавілася жаданне таксама стаць пісьменнікам. Магчыма, падсвядома яго прыцягвала не столькі пісьменніцтва, колькі той лад жыцця з яго славай, грашыма і багемнасцю, якія, як яму здавалася, спадарожнічаюць літара-
турнай дзейнасці. Пазней ён старанна пачаў вывучаць звесткі пра знакамітага пісьменніка, спрабуючы хоць у чымсьці яго пераймаць, але ў той дзень малады чалавек адправіўся на любімую набярэжную Малекон. Таму сёння, гуляючы ўздоўж Сены, ён зноў спрабаваў акунуцца ва ўспаміны даўно мінулага дня з яго жыццярадаснасцю і цеплынёй.
КНІГІ ОНЛАЙН
