КНІГІ ОНЛАЙН

Міндоўг

Гістарычная хроніка

Валер Жыгман

Памер: 256с.

Мінск 2021

140.09 МБ

— Такога нема.
— А ў мяне ёсць, гэта Альгерд. Ен мой намеснік у ворутском княстве па ўсім справам. Нават наваградчане, калі я адпраўляюся куды-небудзь, накіруюцца да яго, таму што ведаюць, яго ўказ гэта мой указ. Ніколі не было таго, штоб яго ўказу я быў супраць. Перад тым як прызначыць указ, ён думае якое рашэнне я б прызначыў I ён ніколі не памыліўся. Мы ведаем адзін другога з дзяцінства, і ведаем добра, як ніякага іншага. Іншы раз я пытаюсь ў яго, каб праверыць годнасць маіх указаў. Доўбуд, ты кожны дзень займаешся трэніроўкай на мечах?
— Вялікі князь, не кожны дзень. Я больш знахожуся ў кузнецкай майстэрні.
— Доўбуд, гэта розны рух. Толькі кожнадзённы рух пры бітвах на мечах, забяспечыць табе поспех у сраженнні з рыцарамі. Ад гэтага залежыць не толькі тваё жыццё, але і годнасць усяго нашага войску. Альгерд гэта разумея і кожны дзень трэніруецца не толькі з мячамі, а і ў метані штылета, нажоў, а таксама ў стральбе з лука. Прычым, метані і стральбе ён навучыўся ў яцвягаў значна маладзейшых за сябе. Я бачыў, як ён старанна прыслухоўвался да навучаюшчых яго маладых ляснікоў, пры гэтым ён не лічыў сабе дасведчаным рыцарам. А я пасароміўся таму, штоб мяне навучалі маладыя яцвягі. Свайго сына ён выховае гэтакім. А ты?
— Вялікі князь, мае сыны больш за мяне трэніруюцца ў бітвах на мечах, але і ў кузню прыходзяць працаваць.
— Добра.
Прыслуховаюшчыйся да іх размовы, Даўмонт вырашыў звярнуцца да Міндоўга:
— Вялікі князь Літвы Міндоўг, прашу дазволіць мне ажаніцца з малодшай сястрой Марты, Ядзей.
— Добра, Даўмонт. Я згоден. Мне трэба, штоб нашы князі былі ў сямейным добрабыце.
— Дзякуй, Вялікі князь Міндоўг.
Вяртаючыся ў Воруту, Міндоўг жадаў заехаць у Любчу. Цяпер каля Крэва шляхі яго з Даўмонтом разыходзіліся і ён заўважыў, што настрой нальшанского князя на ўздыме. Мабыць пасля лазні апранецца ў святочную вопратку і паскача ў Любчу сватацца да Ядзі. Потым развітаўшысь і з Доўбудом, Міндоўг яшчэ хутчэй паскакаў у Любчу, ён жадаў да заходу сонца прыбыць да Марты.
Пры сустрэчы, Вялікі князь адчуў, што Марта яго чакала. Спачатку ён пажадаў, штоб яму хутка падрыхтавалі лазню, a калі праз вельмі кароткі час Марта яму сказала, што лазня падрыхтавана, ён недаверна накіроваўся ў лазню. Алё лазня на самой справе была растоплена і там чакаў яго лазеншчык.
Атрымлівая асалоду ад лазні, Міндоўг у чарговый раз разважаў, добра ці не, тое што Марта наперад ведае яго думкі. Нацешыўшыся ад майстэрства лазеншчыка, ён схіліўся да думкі, што гэта добра. Гэтым разам у Любчы была пазнейшая вячэра, чакалі Вялікага князя з лазні. Міндоўг на вячэре старанна спрабаваў ухіліцца ад размовы пра Даўмонта, штоб не выкрыць яго думкі аб сватаўстве. Але на пры канцы вячэры, гледзячы як Ядзе стала веселей, зразумеў што яна разведала тое, што ёй было патрыбна. Гэта малодшая сястра нічуць не менш за старэйшую, валодае вядзьмарскімі чарамі.
Раніцай Міндоўг быў вельмі задоволен і паездкай ў Полацк, і гасціннем у Марты. Праз тры дні пасля вяртання ў Воруту, прыбыў да Міндоўга ганец ад Даўмонта з запрашэннем на яго вяселле з Ядзей. Вяселле адбылося праз сем дзён. Па заканчэнні, вялікі князь пакінуў яго сумесна з Мартай. А яшчэ праз пяць дзён, ганец паведаміў, што ў Жыжмах князь Ердзівіл ажаніўся на мясцовай яцвяжке, якая была цікава не толькі для князя, а і для яго малодшага брата Таўцівіла. Перад Калядамі прыбыў у Воруту полацкі ваяр Капысь.
— Вялікі князь Літвы Міндоўг, пра што спачатку распавясці, пра ардынцаў, ці пра Таўцівіла?
— Спачатку пра ардынцаў.
— Вялікі князь, ад віцебскага гандляра я даведаўся, што ардынцы да восені паваявалі ў зямлях Тартарыі і ў двух русінскіх
горадах Мурам і Пороховец, памежных з тартарамі. На маі пытанні, ён гаворыў, што ардынскія коні нізкія і харчуюцца сенам і травой, збожжам не харчуюцца. У ардынцаў два скураных футра, адзін з вадой, другі з сушоным кіслым сырам.
— Пачакай. Капысь, ты не спытаў яго, чым ардынцы харчавалі коней зімой ў доўгім паходзе на ўсходніх русін?
— Вялікі князь, я яго спытаў аб гэтым. Ён адказаў, што іх коні капытамі разрывалі снег, штоб знайсці астатнюю траву. Мне не магчыма ўявіць сабе, як конь можа разгрэбці зляжалы снег з лёдам, штоб знайсці дрэнную траву.
— Зразумело. Далей.
— Мой смаленскі сябра казаў, што перад восенью ардынцы захапілі памежнае са стэпам пераяслаўскае княства русінаў.
— У ардынцаў розныя атрады з моцнымі ваяводамі?
— Так, Вялікі князь. Пасля смерці Чынгісхана дванаццаць лет таму, галоўным у іх хан чынгісід Удегей, сын памерлага Чынгісхана. Ён усе захопленыя зямлі падзеліў на ўлусы. Хан Бату, сын памерлага хана чынгісіда Джучы, які напаў на ўсходніх русін, валодае Улусам Джучы. У яго некалькі вялікіх атрадаў, якімі кіруюць моцныя ваяводы. Пасля таго, як ардынцы захапілі Переяславль на левым беразе ракі Дняпро, яны пайшлі на поўнач. Там яны аблажылі і захапілі стольны горад Чарнігаў і паселішчы вакол яго і ўздоуж рэк Дзясна і Сейм. Потым яны пайшлі на поўдзень. Вяртаясь уздоуж левага берага, ваявода ардынцаў Мунке ўбачыў Кіеў і паслаў туды свайго пасла з прапановай мірна сдаць яму горад. Але княжывшый там Міхаіл Усевалодавіч Чарнігаўскі з гэтай прапанавай не згадзіўся і забіў паслоў. Князь Міхаіл Чарнігаўскі заняў кіеўскі стол пасля таго, як яго пакінуў князь Яраслаў Усевалодавіч.
— Добра. Меркую, што ардынцы ў бліжэйшы час на крывічоў не пойдуць, а накіруюцца на Кіеў. Іх ваявода Мунке памыліўся, не трэба было пасылаць сваіх паслоў у Кіеў. Калі ў яго не хапала моцносці захапіць Кіеў, ці для коней было недастаткова харчэй, то не трэба было падыходзіць да горада, трэба адразу накіравацца на адпачынак. Цяпер ваявода Мунке зневажыў Арду і яны адсунуць яго, а прызначаць іншага ваяводу, які адразу накіруецца ў Кіеў, потым на галіцкія і валынскія зямлі, а потым
і на нашы паўднёвыя зямлі. Тое што ардынцы пасля Чарнігава не накіраваліся на Смаленск і далей на нашых крывічоў, а павярнулі на поўдзень, сведчыць што яны не атрымалі таго чаго чакалі. Чакалі яны, што русінскія здраднікі падрыхтуюць запасы харчоў для іх коней, але смаленскае княства самастойнае і не падпарадкаваецца ўладзіміра-суздальскаму князю. Князь Яраслаў Усевалодавіч не шмат чаго дамогся ад смаленскага князя. Тое што наша сотня ваяроў сышла са Смаленска, не апраўдавае тых выдаткаў вялікага атрада князя Яраслава Усевалодавіча на доугі паход па спустошаных сваіх зямлях. Пры першых звестках аб тым, што ардынцы накіруюцца ў Смаленск, іх князь запроша дапамогі ад крывіцкіх князёў, і ён ведае, што такую дапамогу атрымае. Вельмі важна тое, што ардынцы зразумелі, ў крывічоў чакаюць іх разведнікаў, вылоўліваюць і знішчаюць іх. Пасля Чарнігава яны чакалі здрадніка правадыра у крывіцкія зямлі, a прыбыў да іх ганец Яраслава Усевалодавіча з весткай, што нарыхтовак харчэй для ардынскіх коней нема, крывічы аб’ядняліся з ліцвінамі для сумеснага супраціву, а таксама вылоўліваюць і знішчаюць разведнікаў. Ардынцам засталось толькі захапіць корм у акресных паселішчаў і павярнуць на поўдзень. Капысь, цябе трэба ад майго імя папярэдзіць усіх крывіцкіх князёў, што калі ардынцы ідуць на іх паходам зімой, ці перад зімы, то ўсе нарыхтоўкі сена, ці якой небудзь травы трэба адразу спаліць. Цяпер кажы пра Таўцівіла.
— Вялікі князь, разгарнулася змаганне сярод заможных людзей за тое, штоб Таўцівіла ажаніць на сваей дачке, ці нават на сваей пляменніцы. Найбольш старанны ў гэтым вельмі моцны і багаты зямлеўладальнік са сваёй дачкой, і пасаднік з пляменніцай. Таўцівіл прасіў мяне выведаць у цябе Вялікі князь, дазволіш лі яму перайсці ў хрысціянства, каб ажаніцца. Я меркую, што ён ужо вырашыў свой выбар, але трывае гэта пры сабе.
— Я дазваляю яму перайсці ў хрысціянства, штоб ажаніцца на крывіцкай дзяўчыне. Я яму жадаю, штоб не падвяло яго пачуцце да прыгожай дзяўчыны з моцнымі заможнымі сваякамі. Калі Копысь выйшаў, Альгерд звярнуўся да Міндоўга.
— Вялікі князь Літвы Міндоўг, з думкамі пра ардынцаў і пра князя Яраслава Усевалодавіча я з табой цалкам сгодзен, а пра
Таўцівіла і яго пераход ў хрысціянства, мяне штосці непакоіць, я нават не ведаю што. Так, чуйка.
— Альгерд, Таўцівіл нагадвае мяне. Я таксама малодшы з братоў, таксама больш ваяўнічы чым старэйшы брат, і ў яго таксама, як у мяне з’яўляецца шанец палепшыць сваю будучыню ў іншых зямлях.
— Міндоўг, чуйка мне гаворыць, што ў цябе добры настрой ад таго, што ардынцы не пайшлі на Смаленск, а вярнуліся на поўдзень, і ты лёгка дазволіў Таўцівілу перайсці ў хрысціянства.
— Альгерд, так у мяне добры настрой, ардынцы ўсвядомілі якая для іх небяспека аб’еднанне крывічоў з Літвой. Яны накіроўваюцца туды дзе раз’еднанне і варожасць між суседзямі, a калі наўадварот суседзі аб’едналісь, то яны накіруюць шмат разведнікаў, штоб іх раз’еднаць. Таму я ўпэйнен, што яны не пайдуць у бліжэйшы час на крывічоў. А за Таўцівілам наглядаюць Мікола і Капысь. Пакуль вопытный Мікола не вярнуўся да Волfari, я меркую што для яго там шмат працы, а ён вярнецца тады, калі ўсё будзе добра.
У першыню прыбыў у Воруту ганец з Капыля ад князя Нормунта, яму дазволілі прайсці, калі ён паказаў вышыты кавалачак тканіны. Ён распавёў што кажут гандляры на волаках пра ардынцаў. Большасць таго што распавёў ганец, Вялікі князь ведаў ад Капыся, толькі навінай было тое, што калі запасы ежы сканчаліся, то ардынцы пускалі кроў коням і пілі яе. Пасярэдзіне зімы прыбыў да Міндоўга той жа самы ганец з Капыля.
— Вялікі князь Літвы Міндоўг, князь Міхаіл Усевалодавіч Чарнігаўскі, княжыўшы ў Кіеве, пакінуў гэты горад. Адні гавораць што ўцёк да ўграў, іншыя што да ляхаў. Князь Данііл Рамановіч заняў Кіеў, і пакінуўшы там намеснікам ваяводу Дзмітры Ейковіча вярнуўся ў Галіч.
— Князі пачуялі, што ардынцы прыйдуць горад знішчаць, таму і ўцяклі. Перадай князю Норманту, што ардынцы пасля Кіева пойдуць на галіцкіе і валынскія зямлі, а потым на нашы паўднёвыя зямлі, таму трэба павялічываць колькасць дазорных і больш цікавіцца навінамн ад гандляроў.
Гэта Вялікі князь казаў ганцу таму, што гандляр па далёкім паўднёвым зямлям Міхайла доўга хварэў, а яго сын Міхалок
ушэдшы ў першы самаўстойлівы гандлярскі паход, яшчэ не вярнуўся. За тры дні да вясны і новага 6748 лета (1240 па хрысціянскім календары) вярнуўся з паўднёвых зямель Міхалок. Шмат з таго, што ён распавеў Вялікаму князю было вядома, але адна навіна ўразіла Міндоўга.