Мінералы, горныя пароды і глебы роднага краю
Выдавец: Народная асвета
Памер: 111с.
Мінск 1987
Характэрнай асаблівасцю гэтых глеб з’яўляецца двухчленная будова глебаўтваральнай пароды — зверху залягае слой супеску (магутнасць 20—100 см), знізу — марэнны суглінак. Часам паміж супескам і суглінкам можа быць праслойка пяску. Тады гавораць пра трохчленную будову глебаўтваральнай пароды.
Супясчаныя адклады могуць быць рознага паходжання — азёрна-ледніковага, марэннага, водналедніковага, што можа ў нейкай меры адбівацца на будове і ўласцівасцях супясчаных глеб. На ўласцівасці і ўзровень урадлівасці гэтых глеб вялікі ўплыў аказвае
глыбіня залягання подсцільнай сугліністай пароды — пры блізкім да паверхні заляганні суглінкаў супясчаныя глебы мала ўступаюць па ўрадлівасці сугліністым глебам.
Дзярнова-падзолістыя глебы, што развіваюцца на супеску, які падсцілаецца суглінкам, змяшчаюць 1—2 % гумусу, кіслыя, колькасць азоту, фосфару, калію невысокая.
8. ДЗЯРНОВА-ПАДЗОЛІСТАЯ НА СУПЕСКУ, ПАДАСЛАНЫМ РЫХЛЫМ ПЯСКОМ
Сустракаецца асобнымі ўчасткамі ва ўсіх абласцях рэспублікі. Займае каля 12 % ворнай зямлі.
Марфалагічная будова глебавага профілю: Ао — лясны подсціл; Аі — гумусавы гарызонт светла-шэрага колеру з бураватым адценнем, супясчаны, нетрывалай камякаватай структуры, карані раслін, рыхлы, пераход у наступны гарызонт прыкметны; АгВ, — падзоліста-ілювіяльны гарызонт жаўтавата-бурага колеру, супясчаны, слаба ўшчыльнены, пераход у наступны гарызонт прыкметны; Вг — ілювіяльны гарызонт аранжавабурага колеру, пясчаны, бесструктурны, пераход у ніжні гарызонт слаба выяўлены; Вз — ілювіяльны гарызонт жоўтага колеру з бурымі палосамі артзандаў, пясчаны, бесструктурны, слаба ўшчыльненьг.
Дзярнова-падзолістая глеба, якая развіваецца на марэнным супеску, што падсцілаецца марэнным суглінкам
Гэта разнавіднасць супясчаных глеб як па будове глебавага профілю, так і па шэрагу ўласцівасцей істотна адрозніваецца ад дзярнова-падзолістых глеб, што развіваюцца на супеску, падасланым суглінкам.
Глебы, што развіваюцца на супесках, падасланых пяскамі, звычайна маюць малую вільгацяёмістасць і вялікую водапранікальнасць, што садзейнічае прамыванню глебы на значную глыбіню. Пры гэтым вялікая частка атмасферных ападкаў з растворанымі ў іх пажыўнымі рэчывамі мігрыруе ў глыб глебы і становіцца недасягальнай для раслін. Водны рэжым непастаянны і залежыць ад узроўню глебава-грунтавых вод і колькасці атмасферных ападкаў.
Колькасць гумусу ў перагнойных гарызонтах глеб нізкая — каля 1 %, насычанасць асновамі дасягае 50 %. Павышаная кіслотнасць і беднасць на важнейшыя элементы жыўлення раслін — характэрныя адзнакі гэтых малаўрадлівых глеб.
Варта адзначыць, што глебы, якія развіваюцца на азёрна-ледніковых пылаватых супесках, з прычыны вялікай колькасці драбназёму, тонкай капілярнасці больш урадлівыя, чым глебы, што фарміруюцца на марэнных супесках. У павышэнні ўрадлівасці разглядаемых глеб прыярытэтнае месца займаюць арганічныя ўгнаенні, апрацоўка сідэратаў.
Дзярнова-падзолістая глеба, якая развіваецца на супеску, падасланым рыхлым пяском
9. ДЗЯРНОВА-ПАДЗОЛІСТАЯ СЛАБААПАДЗОЛЕНАЯ
Разнавіднасці пясчаных глеб, якія фарміруюцца на азёрна-ледніковых, марэнных і водна-ледніковых пясках, распаўсюджаны галоўным чынам у паўночнай, а таксама цэнтральнай частках. Займае 16,7 % гілошчы ўсіх зямель Беларусі.
Развіваецца на азёрна-ледніковых пясках. Марфалагічная будова глебавага профілю: Ао — лясны напаўраскладзены подсціл бурага колеру, складаецца з ігліцы і галінак, рэштак лішайніку; А, — гумусавы гарызонт светла-шэрага колеру, звязны дробназярністы пясок, пранізаны каранямі раслін, бесструктурны, рыхлы, пераход у наступны гарызонт прыкметны; АгВ, — падзоліста-ілювіяльны гарызонт буравата-жоўтага колеру, звязны дробназярністы пясок, рыхлы, бесструктурны, пераход у ніжні гарызонт слаба выяўлены, паступовы; Вг—ілювіяльны гарызонт жоўтага колеру, знізу з бурымі праслойкамі артзандаў, пясок рыхлы, дробназярністы; С — глебаўтваральная парода, дробназярністы азёрна-ледніковы пясок светла-жоўтага колеру.
Будовай глебавага профілю і аграхімічнымі ўласцівасцямі да апісаных глеб блізкія дзярнова-падзолістыя глебы, якія развіваюцца на магутных марэнных пясках. Апошнія вылучаюцца грубай сартаванасцю механічных элементаў, завалуненасцю.
Дзярнова-падзолістая слабаападзоленая глеба, якая развіваецца на азёрна-ледніковых пясках
Высокая водапранікальнасць, перавага кварцу ў складзе пясчаных адкладаў абумоўліваюць слабае развіццё падзолістага працэсу ў глебах на названай пародзе. У выніку— генетычныя гарызонты слаба выяўлены, расцягнутыя, пераходы паступовыя.
Дзярнова-падзолістыя пясчаныя глебы — гэта малагумусавыя глебы, таму што паказчык яго колькасці хістаецца ў асноўным каля I %. Рэакцыя пераважна моцнаі сярэднякіслая. Значна радзей сустракаюцца слабакіслыя глебы. Велічыня pH, сума паглынутых асноў і ступень насычанасці асновамі ў значнай меры вызначаюцца акультуранасцю глеб. У слабаакультураных і цалінных глебах сума паглынутых асноў, колькасць неабходных для раслін пажыўных рэчываў, як правіла, зніжаюцца да нязначных велічынь. Для павышэння ўрадлівасці гэтых глеб патрабуецца перш за ўсё абагачэнне іх арганічным рэчывам, a таксама глінаванне.
10. ДЗЯРНОВА-ПАДЗОЛІСТАЯ СЛАБААПАДЗОЛЕНАЯ ЗАГЛЕЕНАЯ ЎНІЗЕ
Распаўсюджана на поўдні, займае каля 9,5 % ад усёй тэрыторыі рэспублікі.
Развіваецца на звязным пяску, што змяняецца з глыбіні 20 см рыхлым старажытнаалювіяльным дробназярністым пяском. Марфалагічная будова глебавага профілю: Ао — лясны подсціл шэракарычневага колеру, рыхлы; Аі — гумусавы гарызонт светла-шэрага
колеру, звязны дробназярністы пясок, рыхлы, бесструктурны, пераход у наступны гарызонт прыкметны; АгВі — падзоліста-ілювіяльны гарызонт белавата-жоўтага колеру, пясок рыхлы дробназярністы, бесструктурны, ушчыльнены, пераход у ніжні гарызонт паступовы; В2 — ілювіяльны гарызонт жаўтавата-бурага колеру з іржавымі плямамі, пясок рыхлы дробназярністы, бачны тонкія артзанды, іржавыя плямы, вільготны, пераход у наступны гарызонт паступовы; С — глебаўтваральная парода шаравата-шызага колеру, ушчыльненая, мокрая, пясок дробназярністы.
Такім чынам, характэрнай асаблівасцю дзярнова-падзолістых пясчаных глеб, якія развіваюцца на магутных старажытнаалювіяльных пясках з блізкім узроўнем (1 — 2 м) глебава-грунтавых вод, з’яўляецца тое, што верхнія гарызонты глебавага профілю не маюць знешніх адзнак пераўвільгатнення, і толькі на глыбіні каля 1 м і большай праяўляюцца адзнакі забалочвання ў выглядзе шызаватых і ржава-вохрыстых плям, прыманак.
Рэакцыя гэтых глеб часцей сярэднякіслая, але сустракаюцца і ўчасткі моцнакіслых глеб. Колькасць гумусу нязначная. Сума паглынутых асноў у верхнім гарызонце (Ai, А) складае 0,5—2,6 мгэкв на 100 г глебы пры ступені насычанасці асновамі 5—60 %, г. зн. ёмістасць абменнага паглынання катыёнаў у пясчаных глебах вельмі нізкая. Запасы пажыўных рэчываў невялікія. Размяшчэнне глебава-грунтавых вод блізка да
паверхні мае станоўчы ўплыў на водна-фізічныя ўласцівасці глеб, асабліва, калі воды не застойныя.
Высокай урадлівасці пясчаных глеб можна дасягнуць толькі пры сістэматычным унясенні гною, торфу, зялёнага ўгнаення, мінеральных угнаенняў, вапны, правільнай апрацоўцы глебы.
11. ДЗЯРНОВА-ПАДЗОЛІСТАЯ ЧАСОВА ЗАЛІШНЕ
ПЕРАЎВІЛЬГОТНЕНАЯ
Шырока распаўсюджана. SaitMae звычайна пакатыя схілы, невялікія лагчыны і плоскія бяссцёкавыя паніжэнні на водападзелах.
Развіваецца на марэнных суглінках. Марфалагічная будова глебавага профілю: Ав — ворны гарызонт шараватага колеру з іржавымі прожылкамі, сугліністы, валунны, камякаватай структуры, пераход у ніжні гарызонт няроўны; Аг — падзолісты гарызонт шаравата-белаватага колеру з іржававохрыстымі плямамі, сугліністы, бесструктурны, артштэйнавыя канкрэцыі, уіцчыльнены, пераход у наступны гарызонт зацёкамі; A2B1 — падзоліста-ілювіяльны гарызонт, у якім чырвона-буры марэнны суглінак ілювіяльнага гарызонта пранізаны шызавата-белаватымі зацёкамі гарызонта Аг; В2 — ілювіяльны гарызонт чырвона-бурага колеру, марэнна-сугліністы, шчыльны,
Дзярнова-падзолістая слабаападзоленая заглееная ўнізе глеба, якая развіваецца на звязным пяску, што змяняецца з глыбіні 20 см рыхлым старажытнаалювіяльным дробназярністым пяском
прызматычнай структуры, пунктацыя аксіду марганцу (II) у выглядзе карычнева-чорных кропак, штрыхоў, пераход у наступны гарызонт слаба выяўлены, паступовы; С — глебаўтваральная парода, марэнны суглінак.
Часова лішне ўвільготненыя (слабаглеяватыя) глебы: пераўвільгатняюцца толькі ранняй вясной і позняй восенню. Пераўвільгатненне звычайна кароткачасовае, аднак на цяжкіх пародах яно заўсёды зніжае ўраджай, а ў найбольш «мокрыя» гады вядзе да гібелі пасеваў. У звычайныя гады расліны на слабаглеяватых глебах нясуць страты не столькі ад лішку вільгаці вясной, колькі ад недахопу яе летам: высыхаючы, набрынялы, раскіслены ворны слой ператвараецца ў шчыльную масу з неспрыяльнымі водна-фізічнымі ўласцівасцямі.
Марфалагічна часовае пераўвільгатненне глеб праяўляецца ў выглядзе ржава-вохрыстых плям, прожылкаў, жалезіста-марганцавістых канкрэцый, шызаватых прожылкаў.
Дзярнова-падзолістыя часова пераўвільготненыя глебы ў параўнанні з глебамі нармальнага ўвільгатнення больш гумусаваныя — змяшчаюць 2—3 % гумусу; ворныя землі па гэтай адзнацы могуць і не адрознівацца.
Паляпшэнне водна-фізічных уласцівасцей часова пераўвільготненых глеб дасягаецца звычайна прыёмамі аграмеліярацыі.
Дзярнова-падзолістая часова залішне пераўвільготненая глеба, якая развіваецца на марэнных суглінках
0 ■
12. ДЗЯРНОВА-ПАДЗОЛІСТАЯ §
ГЛЕЯВАТАЯ 1
Сустракаецца на ніжняй частцы схілаў, у бяссцёкавых упадзінах, плоскіх дэпрэсіях. Займае каля 2 % плошчы БССР.
Развіваецца на магутных пылавата-пясчаных суглінках. Марфалагічная будова глебавага профі50 лю: Ао — лясны подсціл; Аі — перагнойны гарызонт шэрага колеру з карычневым адценнем, сугліністы, камякаватай структуры, іржавыя прожылкі, густая каранёвая сістэма, пераход няроўны, размыты; Аг — падзолісты гарызонт шаравата-палевага колеру з іржававохрыстымі плямамі, канкрэцыямі, супясчаны, бесструктурны, пераход у наступны гарызонт слаба 100 выяўлены; Bg — ілювіяльны гарызонт чырванавата-бурага колеру з шызымі плямамі заглеення, сугліністы, ушчыльнены, прызматычнаглыбістай структуры, іржавыя плямы гідраксіду жалеза, пунктацыя аксіду марганцу (IV), пераход слаба выяўлены; Cg — глебаўтваральная парода чырвона-бурага колеру, шызыя плямы, суглінак пылавата-пясчаны.
КНІГІ ОНЛАЙН
