КНІГІ ОНЛАЙН

Мінералы, горныя пароды і глебы роднага краю

Выдавец: Народная асвета

Памер: 111с.

Мінск 1987

31.99 МБ

\г	«	150
У адрозненне ад часова пераўвільготненых глеяватыя глебы маюць ббльшую ступень забалочанасці, што адбіваецца і на будове глебавага профілю — у значнай меры выразныя ржавыя і вохрыстыя плямы і прожылкі, у гарызонтах пастаянна выяўляюцца шызыя плямы заглеення, мноства жале-
Дзярнова-падзолістая глеяватая гле200 ба, якая развіваецца на магутных пылавата-пясчаных суглінках
81
6 Зак. 2680
Cm 0
50
100
150
200
зістых, жалезіста-марганцавых і іншых канкрэцый.
На рыхлых пародах адзнакі пераўвільгатнення менш выразныя, але ўвесь профіль характарызуецца асвятленнем, ёсць канкрэцыі, плямы гідраксіду жалеза.
Дзярнова-падзоліста -глеяватыя глебы аграхімічнымі ўласцівасцямі мала адрозніваюцца ад глеб часова залішне ўвільготненых. Гэтыя глебы таксама характарызуюцца павышанай кіслотнасцю, слаба насычаны асновамі (20— 40 %). Змяшчаюць 3—5 % гумусу. Для паляпшэння такіх глеб неабходна праводзіць гідратэхнічную меліярацыю. Ураджаі на ўчастках неасушаных глеяватых глеб складаюць толькі 30—50 % ад ураджаю на такіх жа глебах нармальнага ўвільгатнення.
13.	ДЗЯРНОВА-ПАДЗОЛІСТАЯ ГЛЕІСТАЯ	
Сустракаецца на днішчах лейкападобных западзін, займае бяссцёкавыя паніжэнні, акружае вярховыя або пераходныя балоты. Займае каля 1 % тэрыторыі Беларусі.
Развіваецца на лёгкіх пылавата-пясчаных суглінках. Марфалагічная будова глебавага профілю: Ао — дзярніна; Аі — гумусавы гарызонт шаравата-карычневага колеру, кнізу больш асветлены, сугліністы, вільготны, у вільготным стане мажацца, у сухім утварае глыбістыя асобнасці, іржавыя про-
Дзярнова-падзол істая глеістая глеба, якая развіваецца на лёгкіх пылаватапясчаных суглінках
жылкі, плямы, пераход паступовы; A2g — падзолісты гарызонт шаравата-палевага колеру, кнізу з шызаватымі плямамі, сугліністы, канкрэцыі, прожылкі гумусу, ушчыльнены, мокры, пераход у ніжні гарызонт слаба выяўлены; Bg — ілювіяльны гарызонт бураватага колеру з шызымі плямамі заглеення, суглінак, іржава-вохрыстыя плямы, шчыльны, глыбісты, мокры, пераход паступовы; G — глеісты гарызонт, суглінак шызавата-зялёнага колеру, шчыльны, глыбісты, мокры.
Марфалагічныя асаблівасці дзярнова-'падзолістых глеістых глеб наяўнасць суцэльнага шызаафарбаванага глеістага гарызонта, асветленасць усяго профілю, добра выяўленая пацёкаватасць гумусу; аргана-мінеральныя канкрэцыі часцей дробныя, нярэдка ўтвараюць значныя скопішчы на мяжы падзолістага і ілювіяльнага гарызонтаў.
Гэтыя глебы маюць высокую кіслотнасць (pH у КСІ-выцяжцы 3,0—4,5), змяшчаюць многа, нярэдка ў таксічных для раслінных арганізмаў колькасцях, рухомага алюмінію і марганцу.
У саставе гумусу пераважаюць фульвакіслата і малацэнныя фракцыі. Глебы бедныя важнымі для раслін элементамі жыўлення. Усё гэта характарызуе нізкі ўзровень прыроднай урадлівасці разглядаемых глеб.
Дзярнова-падзолістыя глеістыя глебы з’яўляюцца найбольш пераўвільготненымі сярод дзярнова-падзоліста-забалочаных. Пры асваенні патрабуюць значных затрат на правядзенне меліярацыі.
14.	ДЗЯРНОВА-ПАДЗОЛІСТАГЛЕЯВАТАЯ 3 ІЛЮВІЯЛЬНА-
ГУМУСАВЫМ ГАРЫЗОНТАМ
Сустракаецца на розных пародах, але часцей на пясках. Развіваецца пад сасновымі або саснова-бярозавымі лясамі з хмызняковым пок.рывам. Радзей гэтыя глебы выяўляюцца пад верасоўнікамі або бруснічнікамі.
Развіваецца на старажытнаалювіяльных рыхлых пясках. Марфалагічная будова глебавага профілю: Ао — лясны подсціл; Аі — гумусавы гарызонт шаравата-карычневага колеру, пясчаны, нетрывала-плітчатай будовы, ушчыльнены, пераход у наступны гарызонт рэзкі, няроўны; Аг — падзолісты гарызонт белаватага колеру са слабым карычневым адценнем, з дробнымі прожылкамі гумусу па ходах каранёў, дробназярністы рыхлы пясок, пераход у ніжн' гарызонт добра выяўлены, рэзкі Bh — ілювіяльна-гумусавы гарызонт карычнева-шэрага колеру з шызаватым адценнем, рыхлы пясок, ушчыльнены, сыры, плітчатага складу, пераход слаба выяўлены; Cg — глебаўтваральная парода; слаба ўшчыльнены, мокры, пясок жоўта-буры з шызаватымі плямамі.
Спецыфічная адзнака профілю гэтых глеб — наяўнасць кафейнакарычневага ілювіяльна-гумусавага або артзандавага гарызонта (Bh), які ўяўляе сабой, па сутнасці, аргана-мінеральнае новаўтварэнне. Механізм фарміравання яго даволі складаны і прыводзіць да ўзбагачэння гэтага га-
рызонта гумусавымі рэчывамі (2— 10 %), аксідамі жалеза, марганцу.
Па ступені ўвільгатнення глебы з ілювіяльна-гумусавым гарызонтам бываюць часова залішне ўвільготненыя, глеяватыя і глеістыя, але спецыфіка іх больш за ўсё вызначаецца іменна наяўнасцю гарызонта Bh.
Аграхімічнымі ўласцівасцямі блізкія да дзярнова-падзолістых глеістых глеб.
15.	ДЗЯРНОВА-ГЛЕЯВАТАЯ
Найбольш шырока распаўсюджаны дзярновыя глеяватыя і дзярновыя глеістыя глебы; па сваіх уласцівасцях з’ яўляюцца прыродна-лугавымі глебамі, глебамі сапраўдных лугоў. Часта размяшчаюцца па ўскраінах нізінных балот.
Развіваецца на марэнных суглінках. Марфалагічная будова глебавага профілю: Ао — дзярніна, густое перапляценне каранёў лугавых раслін; Аі — гумусавы гарызонт цёмна-шэрага колеру, сугліністы, рыхлы, структура зярніста-камякаватая, густая каранёвая сістэма, пераход у наступны гарызонт няроўны, зацечны; Bg — ілювіяльны гарызонт жаўтаватабурага колеру з іржавымі і шызаватымі плямамі, сугліністы, ушчыльнены, вільготны, пераход у ніжні гарызонт паступовы; Cg — глебаўтваральная парода жоўтабурага колеру з шызымі плямамі,
Дзярнова-падзоліста-глеяватая з ілювіяльна-гумусавым гарызонтам глеба, якая развіваецца на старажытнаалювіяльных рыхлых пясках
марэнны суглінак, ушчыльнены, карбанатны.
Наяўнасць добра выяўленага, магутнага (да 30 см) цёмнаафарбаванага гумусавага гарызонта і залішняга ўвільгатнення (іржавыя і шызыя плямы, прожылкі) — характэрныя адзнакі гэтых глеб.
Тып дзярновых забалочаных глеб — вынік праяўлення і ўзаемадзеяння двух працэсаў глебаўтварэння: дзярновага і балотнага пры ўдзеле моцнамінералізаваных, багатых кальцыем (жорсткіх) грунтавых вод. У залежнасці ад ступені іх праяўлення фарміруюцца наступныя падтыпы дзярновазабалочаных глеб:
а)	дзярновая часова залішне ўвільготненая — у глебавым профілі выяўляюцца ржава-вохрыстыя плямы, прожылкі, артштэйнавыя канкрэцыі, скопішчы МпОг Ў выглядзе чорных кропак, штрыхоў;
б)	дзярновыя глеяватыя — у параўнанні з вышэйапісанымі глебамі характарызуюцца большай ступенню пераўвільгатнення, марфалагічна гэта праяўляецца ў выглядзе шызаватых плям лакальнага заглеення;
в)	дзярновыя глеістыя — пастаяннага пераўвільгатнення, у вертыкальным глебавым профілі выразна вылучаецца гарызонт суцэльнага заглеення.
Характарыстыка ўласцівасцей і выкарыстання дзярновых глеяватых глеб сумешчана з характарыстыкай дзярновых глеістых глеб, якія апісаны ў наступным раздзеле.
Дзярнова-глеяватая глеба, якая развіваецца на марэнных суглінках
16.	ДЗЯРНОВАЯ ГЛЕІСТАЯ
Распаўсюджана ў Віцебскай і Брэсцкай абласцях. У натуральным стане занятая ў асноўным сенажацямі і пашай. На долю дзярнова-забалочаных глеб прыпадае каля 2 % плошчы Беларусі.
Развіваецца на магутных рыхлых пясках. Марфалагічная будова глебавага профілю: Ао — дзярніна; A, — гумусавы гарызонт цёмна-шэрага колеру з карычняватым адценнем, пясчаны, камякаватазярністай структуры, рыхлы, густая сетка каранёвай сістэмы, іржавыя прожылкі, пераход няроўны, зацечны; G, — глеісты гарызонт шаравата-шызага колеру, пясчаны, вільготны, бесструктурны, ушчыльнены, пераход у ніжні гарызонт слаба выяўлены, паступовы; Gs — глеісты гарызонт буравата-шызага колеру, пясчаны, мокры, ушчыльнены.
Дзярновыя глеістыя і блізкія да іх уласцівасцямі і будовай дзярновыя глеяватыя глебы характарызуюцца вялікай колькасцю гумусу ў гумусавым гарызонце — 3— 14 %. Прычым у саставе гумусу гумінавыя кіслоты яўна пераважаюць над фульвакіслотамі. Рэакцыя іх асяроддзя блізкая да нейтральнай або слабакіслая, што з’яўляецца дыягнастычнай адзнакай гэтых глеб. Емістасць абменнага паглынання высокая і дасягае 30—40 мг-экв на 100 г глебы пры 80—90 % ступені насычанасці асновамі.
Глебы вылучае высокая біяген-
Дзярновая глеістая глеба, якая развіваецца на магутных рыхлых пясках
ная i гідрагенная акумуляцыя рада хімічных элементаў (N, Са, Mg, Cu і інш.). Хоць валавая колькасць азоту ў дзярнова-забалочаных глебах высокая, аднак рухомых, даступных раслінам яго форм (нітратны, аміячны) у перыяд вегетацыі часта ў гумусавым гарызонце знаходзіцца мала. Гэтыя глебы бедныя і на рухомыя формы фосфару і калію — паказчыкі рэдка перавышаюць 5—10 мг на 100 г глебы. Прымяненне фосфарна-калійных угнаенняў у болыпасці выпадкаў выгадна толькі на фоне азотных.
Неспрыяльны водна-паветраны рэжым у дзярнова-забалочаных глебах з’яўляецца галоўнай прычынай непаўнацэннасці гэтых глеб у агранамічным сэнсе. Таму рэгуляванне воднага рэжыму — першачарговае мерапрыемства па ліквідацыі неадпаведнасці паміж высокай патэнцыяльнай і нізкай эфектыўнай урадлівасцю дзярновых глеістых і глеяватых глеб.
17.	ТАРФЯНА ГЛЕІСТАЯ НІЗІННАГА ТЫПУ
Найболыйая колькасць тарфяна-балотных глеб у Брэсцкай, Гомельскай, Мінскай абласцях. Агульная плошча розных відаў іх, якія адрозніваюцца магутнасцю торфу, складае 2,9 млн га—14,2 % плошчы Беларусі.
Развіваецца на асакова-трысняговых торфах, падасланых з глы-
Тарфяна-глеістая глеба нізіннага Tu­ny, якая развіваецца на асаковатрысняговых торфах, падасланых з глыбіні 50 м рыхлым пяском
50
100
150
200
біні 50 см рыхлым пяском. Марфалагічная будова глебавага профілю: Ао — магутная дзярніна; Т — тарфяны гарызонт цёмна-карычневага колеру, торф слабараскладзены, асакова-трысняговы, пераход у ніжні гарызонт добра выяўлены, няроўны; G — глеісты гарызонт зеленавата-шызага колеру, пясок дробназярністы, ушчыльнены, мокры.
Такім чынам, у будове глебавага профілю балотных глеб выразна адасабляюцца два гарызонты: тарфяны і глеісты як праяўленне ўзаемадзеяння двух працэсаў — торфаўтварэння і заглеення, якія часта аб’ядноўваюць пад адным тэрмінам — «балотны працэс». Нярэдка паміж глеістым і тарфяным гарызонтамі знаходзіцца пахаваны гумусавы гарызонт (А,) бруднашэрага колару з іржавымі палосамі па ходах каранёў.
У залежнасці ад магутнасці тарфянога слоя тарфяна-балотныя глебы дзеляць на: тарфяніста-глеістыя, слой торфу да 30 см; тарфяна-глеістыя, слой торфу да 50 см; тарфяна-балотныя маламагутныя, слой торфу да 100 см; тарфянабалотныя сярэднемагутныя, слой торфу 100—200 см; тарфяна-балотныя магутныя, слой торфу большы за 200 см.