Многія прыйдуць пад імем маім
Езуіты на Беларусі
Станіслаў Цярохін
Выдавец: Полымя
Памер: 143с.
Мінск 1995
Схізматыкі — раскольнікі; назва, якую каталіцкая царква дала праваслаўным, а праваслаўная — стараверам.
137
Сурдут — мужчынскае верхняедвухбортнае адзеннеў та-лію з доўгімі крысамі
Такелаж — агульная назва карабельных снасцяў для ўма-цавання рангоўта I кіравання ветразямі.
Талер біты — сярэбраная манета вагою 28—32 грамы, роўная ў 1694—1709 гадах 6 злотым. у 1714 — 9, у 1749 годзе — 8 злотым.
Тартар — у старажытных грэкаў — падземнае царства мёртвых, пекла. апраметная: катаванне ў час следства на коп-ным судзе.
Тынф — грашовая адзінка, роўная 1 злотаму 8 гроіпам.
Тэалогія - гл. Багаслоўе.
Тэорыя прабабілізма — распрацавака езуітам Бузен-баўмам для вытлумачэння кожнага ўчынка па карысць езу-іцкага ордэна, не лічачыся пры гэтым з агулыіа прынятымі нормамі маралі. Галоўнае —дасягненне мэты.
Тэстамент — духоўная, завяшчанне.
фактар — пасрэднік, ка.місіянер, маклер
Фальварак — маёнтак па вытворчасці сельскагаспадар-чай прадукцыі выключна на продаж; тып пасялення на Бела-РУСі-
Фаска — драўляная дзежачка з клёпак ёмістасцю 18 літраў.
Фашольц — вялікая дубовая клёпка, а таксама нарыхтоўкі дубовых калод для яе вырабу.
Фізіякраты — эканамісты 2-ой паловы XVIII стагоддзя, якія прызнавалі зямлю і земляробства адзінай крыніцай ба-гацця, а земляробчую працу — адзінай прадуктыўнай йрацай.
Флібусцьеры — піраты, кантрабандысты.
Фолюш — сукнавальная з механізмамі, якія прыводзяцца ў дзеянне вадою.
Фрак — парадны мужчынскі сурдут, звычайна чорнага колеру, з выразанымі спераду крысамі і вузкімі доўгімі фал-дамі ззаду.
Хаўтуры — паховіны нябожчыка; памінкі.
Хлоста — пакаранне дубцамі, шырока практыкавалася копнымі судамі.
Цамбровіны — гл. чомбры.
Чомбры, чамры, цамбровіны, чамбравіны — дубовыя, хваёвыя, радзей асінавыя бярвенні, нарыхтаваныя дія вырабу тарчыц, тоўстых дошак, якімі абшывалі корпусы караблёў.
Чорнае духавенства — манаства, рэлігійныя таварыствы, суполкі, сябры якіх дзеля поўнага прысвячэння сябе служэн-ню Богу адасабляюцца ад навакольнага жыцця. Галоўныя рэ-лігійныя нормы маралі — самаадрачэнне, самасузіранне, малебствы, утаймаванне плоці, бясшлюбнасць,-адмаўленне
138
ад зямных дабротаў і спакусаў. Найважнейшымі выступаюць тры зарокі — бескарыслівасць, цнатлівасць. паслухмяяства.
Чэлядзь — дваравыя людзі, слугі.
Чаляднік — падмайстра.
Шкаплерны — ладаннікавы.
Шыфунт — мера вагі. роўная 168,87 кг.
Эканомія — феадальныя зямельныя ўладанні, выдзеле-ныя ў 1589—1590 гадах з дзяржаўных зямель для задаваль-нення патрэб вялікага князя, а таксама ваяводаў для кармлення за службу.
Экстрэмізм — схільнасць да крайніх поглядаў, учынкаў і мер, звычайна ў палітыцы.
Эксцэс — крайняе праяўленне чаго-небудзь, празмер-насць, нястрыманасць; вострае сутыкненне.
Эксцэленцыя — паважлівы зваротак да саноўных асоб, вяльможаў, прадстаўнікоў вышэйшага каталіцкага духа-венства.
Юрыдыкі — адміністрацыйна адасобленыя часткі гарадоў ці прыгарадаў, якія на правах уласнасці валежалі феадалам, царкве ці манастырам. На іх, як на прыватную ўласнасць,не пашыралася адміністрацыйная ці судовая ўлада гарадсхога самакіравання. Мяшчане (жыхары гарадоў) вялі барацьбу за ліквідацыю юрыдыкаў.
ЛГГАРАТУРА
Арлоў У. У пошуках украдзенага скарбу // Полымя. 1993. № 2, 3.
Блннова Т. Мезунты в Белоруссйн. Мн., 1990.
Блінова Т. Езуіцкі музей у Полацку // Мастацтва Беларусі. 1993. № 3.
Быков А., й. Лойола Его жнзнь н обшественная деятель-ность. Спб., 1890.
Во/.ьтер Ф. Опыт нсторнческнй н крнтнческнй о ііесогласчя’ церквей .в Польше сочннен Носнфом Бурднльоном профеСсором права обшенародного, а с фран-цузского переведен (Васнлнем Треднаковскнм). Спб., 1768.
Велнковнч Л. йезунты вчера н сегодня. М., 1972.
Велнковнч Л. Черная гвардня Ватнк<. ча. М.. 1980.
* Грнзннгер Т. Мезунты, полная нсторня нх явных к тайных деяннй от основаанй ордена до настояіцего временн. Спб., 1899.
Грыцкевіч А Рэлігійнае пытанне і знешняя палітыка ца-рызму перад падзеламі Рэчы Паспалітай // Весці Акадэміі наВук Беларускай ССР. Серыя грамадскіх навук. 1973. № 6.
Грнцкевнч А. Соцнальная борьба горожан Белорусснн (XVI—XVIII вв.). Мн.. 1979.
Грыцкевіч А. Каталіцкая царква // Францыск Скарына і яго час: Энцыкл. даведнік. Мн„ 1988.
Губер Ж. Мезунты, нх нсторня, ученне.. органнзацня н 'ірактнческая деятельность в сфере обшественной жнзнн, полнтнкн н релнгнн. Спб., 1899.
Демьяновнч А Незумты в Западной Россня, 1569—1772. Спб., 1872.
Карпачев А., Козловскнй П. Дннамнка чнсленностн населення Белорусснн во второй половнне XVII—XVIII вв.
140
// Тезнсы докладов н сообгценнй десятой сесснн снмпознума по аграрной нсторнн Восточной Европы. М., 1968.
Козловскнй П. Землевладенне н землепользованне в Белоруссмм в XVIII — первой половнне XIX в. Мн.. 1982.
Копысскнй 3. Соцнально-полнтаческое развнтае городов
Белорусснн в XVI — первой половнне XVII в. Мн.. 1975.
Казбярук У. Гістарычныя арэлі // Полымя. 1993. № 7.
Лнлов A. О зловредных действнях незунтов в отношення православной церквн в конце XVI н в начале XVII в. Казань, 1886.
Лойка П. Прыватнаўласніцкія сяляне Беларусі: эвалюцыя феадальнай рэнты ўдругой палове XVI—XVIII ст. Мн., 1991.
Мараш Я. Нз нсторнн борьбы народных масс Белорусснн протнв экспанснн католнческой церквн. Мн.. 1969.
Мараш Я. Ватакан н католмческая церковь в Белорусснн. Мн.. 1971.'
Мараш Я. Очеркн нсторнн экспанснн католнческой церквн в Белорусснн XVIII века. Мн., 1974
Мелешко В. Очеркн аграрной нсторнн Восточной Белорусснн (вторая половнна XVII—XVIII в.). Мн., 1975.
Мелешко В. Классовая борьба в белбрусской деревне во второй половнне XVII—XVIII в. Мн., 1982.
Мнтрошенко й. Незукты в восточной часта Белорусснн с 1579 по 1772 год // Полоцко-Внтебская старнна Вып. 2. Вятебск, 1912.
Морошкнн М. йезунты в Росснн в царствованне Екатернны II н до нашего временн. Спб., 1888.
Подокшнн С. Реформацня н обіцественная мысль Белорусснн н Лнтвы (вторая половнна XVI—XVII в.|. Мн., 1970.
Падокшын С. Філасофская думка эпохі Адраджэння ў Беларусі. Ад Францыска Скарыны да Сімяона Полацкага. Мн., 1990.
Пнчета В. Земское право в статутах 1529 н 1566 гг. // Белоруссня н Лнтва XV—XVI вв М.. 1961.
Поссевнно А. йсторнческне сочннення о Росснн XVI в. М„ 1983.
Слнвов й. йезунты в Лнтве // Рус. вестн. 1875. № 9.
Тондн А. йезунты. М., 1955.
Literatura antyjezuicka w Polsce. Warszawa, 1963.
Lukaszewicz J. Dzieje kosciolow wyznania helweckiego w Litwie. Poznan, 1842.
Lukaszewicz J. Historya szkoi w Koronie i w Wielkim Ksi^stwie Litewskini od najdawniejszych czasow az do roku 1794. Poznan, 1849.
141
MorzyJ. Kryzys demograficznyna Litwiei Bialorusi wdrugiej poiowie XVII wieku. Poznan, 1965.
Relacye nuncyuszdw apostolskich i innych osob o Polsce od roku 1548 do 1690. Berlin. Poznan. 1864.
Tazbir J. Jezuici w Polsce do polowy XVII wieku // Szkice z dziejow papiestwa. Warszawa. 1961.
Unia Polski z Litw^ / Dokumenty i wspomnienia. Zebra!
Henryk Moscicki. Warszawa. 1919.
Zaf^ski S. Jezuici w Polsce. Krakow. 1908.
ЗМЕСТ
Парадокс гісторыі.................................6
У пошуках прызнання............................. 14
На хвалі Рэфармацыі............................. 22
Вецер з Захаду.................................. 36
На ўздыме ...................................... 50
Разгром Рэфармацыі.............................. 72
Грошы не пахнуць................................ 92
У засені двухгаловага арла......................104
Слоўнік гістарызмаў, забытых 1 іншых малазразумелых слоў, што сустракаюцца ў тэксце.................130
Літаратура .....................................140
Навукова-папулярнае выданне
ЦЯРОХІН Станіслаў Фёдаравіч
МНОПЯ ПРЫЙДУЦЬ ПАД ІМЕМ MAIM Езуіты на Беларусі
Загадчык рэдакцыі A. 1. Саламевіч
Рэдактар Т. С. Бялінская
Мастацкі рэдактар I. А. Дзямкоўскі
Мастак С. М. Катранкоў Тэхнічны рэдактар М. I. Ванкевіч Карэктары Г. В. Алешка, Л. К. Сямёнава ІІабор і верстка выкананы на камп'ютэрнай тэхніцы выдавецтва «Полымя». Падпісана ў друк з арыг.-макета 08.11.95. Фар.чат 84x108 1/32. Паіісра пісчая № 1. Гарнітура «Балтнка». Афсетны друк Ум. друк. арк. 7.56. Ум. фарб.-адб 7,87. Ул.-выд арк 7,0.
Тырож 2000 экз. Выд. № 9270. Зак. 1
Выдавецтва «Полымя» Міністэрства культуры і друку Рэсаублйо Беларусь.
Ліцэнзія ЛВ № 432. 220600, Мінск, пр. Машэрава, 11.
Друкарня іДмГ». 220002, Міііск, вул. Крапоткіна, 89
КНІГІ ОНЛАЙН
