Моц смаку
Юры Качук
Памер: 232с.
Беласток 2010
2 Пераклад і ўдакладненне Ю.К.
3 У.Арлоў, Г.Сагановіч. Дзесяць вякоў беларускай гісторыі (862 1918): Падзеі. Даты. Ілюстрацыі. Вільня: Наша Будучыня, 1999.
“У 1953 г.1 у аб’яднаным калгасе імя Будзённага (вёскі Варонічы, Старое Сяло) працавала 610 чалавек. Па выніках работы за год на адзін працадзень калгаснікам было выдадзена па 300 грамаў пшаніцы, 300 грамаў жыта, 3 грамы цукру і 22 капейкі.” 2
Гэта значыць, што савецкі прыгонны селянін атрымоўваў, нават калі працаваў без выхадных, каля 80 рублёў за год. Валютны рублёвы курс з 1950 па 1957 год быў ад 4 да 10 рублёў за адзін даляр; у выніку заробак за год ад 8 да 20 даляраў (праўда, яшчэ каля аднаго кілаграма цукру ды прыкладна па 100 кг пшаніцы і жыта). Вось гэты рацыён савецкага прыгоннага селяніна можна параўнаць хіба толькі з рацыёнам ленінградца-блакадніка...
Ад другой паловы 70-ых гадоў ХХ-га стагоддзя святочны навагодні пачастунак савецкаму народу (за яго ж грошыкі) стаў “багацейшым” як у “культурніцкай”, так і спажывецкай разнастайнасці:
- савецкая салата “Аліўе
- “Савецкае Шампанскае” (гэта словазлучэнне гучыць так, як і “антарктычны кракадзіл”);
- адзін з самых амаральных савецкіх фільмаў “Іронія лёсу
— “мора расейскай водкі
заліўная рыба, якая аказалася “гадасцю”, і на змену якой прыйшлі “кількі ў тамаце”, але савецкі народ аказаўся няўдзячным і празваў іх “брацкая магіла”... Але гэта яшчэ так сабе ў параўнанні з тым, як савецкія студэнты называлі інстытуцкія ды ўніверсітэцкія сталоўкі абшчапіту 3: “Бухенвальд” (Мінск, вул. Якуба Коласа), “Бычынае вока” (таксама Мінск, тады Ленінскі праспект) і ...
1 Праз 14 год пасля “вялікайрэвалюцыі”, якая пачалася для Заходняй Беларусі 17 верасня 1939 года “вызваленнем ад Дабрабыту”.
2 Памяць: Гіст.-дакум. Хроніка Зэльвенскага раёна. Мн. : ПК “Паліграфафармленне”, 2003. Старонка 361.
3 Недарэчна называць іх установамі грамадскага харчавання, бо насельніцтва СССР не было грамадствам, а ежу насельніцтва цяжка назваць харчаваннем.
БУТЭРБРОД "ЗАВАЁВА ПРАЛЕТАРЫЯТА, ЯКІ БУДУЕ КАМУНІЗМ''
Депшы (паслязароЕкавы) варыянш:
Складнікі:
4 лусты хлеба, 16 кілек, 1 буйны памідор, 40 г сметанковага масла, зеляніна.
Кількі ачысціць ад галоў, вантробаў і костак. Лусты хлеба намазаць маслам, на іх пакласці кількі, потым нарэзаны кружкамі памідор. Пасыпаць сечанымі кропам, пятрушкай і шчыпярамі цыбулі.
САВЕЦКАЯ САЛАТА "АЛіўЕ"
Складнікі:
300 г мяса ці “доктарскай каўбасы ”, 3 бульбіны, 4 яйкі, 3 салёныя агуркі, 200 г зялёнага гарошку, 200 г маянэзу.
Бульбу зва-
рыць у лупінах, ахаладзіць, ачысціць. Яйкі зварыць укрутую. Варанае мяса ці “доктарскую каўбасу”,
бульбу, салёныя агуркі нарэ-
заць дробнымі кубікамі, дадаць
зялёнага гарошку і маянэзу. Усё змяшаць.
На “свята вялікайрэвалюцыі” асартымент пачастунку савецкаму народу пашыраўся стравай “Селёдка “под шубой”\ якая нагадвала колерам і зместам радок савецкага верша: "Нас бросала молодость на кронштадскйй лёд ”...2
Гулі “фуры” (шматтонныя грузавыя аўтамабілі), праносячыся праз Зэльву, вывозячы з Ваўкавыскага мясакамбіната ў Маскву тысячы тонаў мяса і мясных вырабаў, і з іншых месцаў вывозілася не толькі харчаванне, але й іншыя каштоўнасці. Калонія плаціла сваю болын чым дзевяцімільярдную даляравую даніну...3
Толькі з набыццём Беларуссю Незалежнасці адбывалася амаль трохгадовае Адраджэнне... Змаганне за Незалежнасць сваёй Бацькаўшчыны унёсак у Дабрабыт сваіх дзяцей, унукаў, нашчадкаў...
За гады Незалежнасці пабачылі свет дзве выдатныя кнігі, прысвечаныя беларускай кухні:
цудоўная кніга І.Я.Яшкіна ‘Трыбы ў традыцыйнай беларускай кухні” (Мінск, “Беларуская Энцыклапедыя”, 1995 г.), якая змяшчае такую колькасць грыбных рэцэптаў, што аж дзіву даешся, як яшчэ мала ведаеш пра Вялікасць Беларускага Народа, які з уласцівай толькі яму шчырасцю дзеліцца сваім багаццем;
грунтоўная і змястоўная кніга “Наша страва. Сапраўдная беларуская кухня”, укладальнік Алесь Белы (Мінск, выдавец І.П.Логвінаў, 2009 г., (Кнігарня “Наша Ніва”)). Кніга захапляе адраджэннем традыцый, цікавымі гістарычнымі матэрыяламі і вяртаннем з небыцця арыгінальных нацыянальных рэцэптаў.
Спадзяюся і я, што вынайдзеная мною канструкцыя і змест кнігі спадабаецца чытачам, а тым больш дасць магчымасць для самавыразу, бо як сказаў ужо
раней узгаданы Ж.А.Брыя-Саварэн: “Адкрыццё новай стравы значыць для шчасця чалавецтва куды больш, чым адкрыццё новай зоркі”.
I няхай не палохаюць некаторыя кухарскія няўдачы, бо гэта мы беларусы, сустракаем з рогатам, як дзядзька Антось і яго пляменнікі, пасля няўдалай спробы зварыць бульбяныя клёцкі ў бярозавым соку:
А тут Алесь як зарагоча!
За ім адзін, другі паехаў.
Такіх было тут жартаў, смехаў,
Што ўсіх трасло і калаціла
I дзядзьку смехам захваціла.
Ну, дзядзька, як на смак, прызнайся?
Паскудства, брат, і не пытайся!5
Хачу выказаць вялікую ўдзячнасць у стварэнні гэтай кнігі:
сваёй жонцы Лілі, бо ніжэй пададзеныя стравы (на фотаздымках) у першую чаргу гатаваліся для яе і для дачкі Юлі, без натхнення нічога б не атрымалася;
сябру і брату Алесю Чахольскаму, які столькі зрабіў, каб гэта кніга ўбачыла свет;
сябрам Яніне Чыжэўскай і Войцеху Кавальчуку за вялікую дапамогу і парады;
сябру Васілю Шамруку, беларускаму мастаку, за дапамогуў афармленні кнігі сваімі працамі і парадамі;
сябрам Жане і Міколу Зембам, Лілі і Анатолю Сідоркам, Сержуку Печарыцу і Валянціну Суліцэнку за шчырае сяброўства і спагадлівасць.
ЮРЫ КАЧУК, Зэльва, Беларусь
1 “Селядзец “пад футрам”.
2 “Нас кідала маладосць на кранштадскі лёд”
3 Зянон Пазьняк. Шлях да свабоды. Штомесячны грамадска-палітычны і літаратурна-мастацкі часопіс “Беларусь”. №7 (619), ліпень 1990 г.
4 Якуб Колас. Новая зямля.
ТАБЛІЦА ПЕРАЛІКУ НА ГРАМЫ
ЕМІНА
ШКАЯНКА
СТААОВАЯ
ЧАЙНАЯ АЫЖКА
1 ШТУКА
(250 ма)
ДЫЖКА
МуКА I КРуПЫ
Мука
160
25
10
-
Крухмал
200
30
10
-
Сухары молатыя
125
15
5
-
Крупы грэцкія
210
25
-
-
Шматкі аўсяныя
90
12
-
-
Крупы манныя
200
25
8
-
Груца
(крупы пярловыя)
230
25
-
-
Панцак (крупы ячныя)
180
20
-
-
Рыс
230
25
-
-
Проса
180
20
-
-
Фасоля
220
25
-
-
Гарох
220
-
-
-
МАЛАКО I МАЛОЧНЫЯ ПРАДУКТЫ
Малако
250
20
-
-
Масла сметанковае (топл.)
245
20
5
-
Смятана
250
25
10
-
АГАРОДНІНА (сярэдні памер)
Агурок
100
Бульбіна
-
-
-
100
Морква
-
-
-
75
Цыбуліна
-
-
75
Працяг на старонцы 20
Пачатак на старонцы 19
ТАБЛІЦА ПЕРАЛІКУ НА ГРАМЫ
ЕМІНА
ШКАЯНКА (250 ма)
СТАЛОВАЯ ЛЫЖКА
ЧАЙНАЯ ЛЫЖКА
1 ШТУКА
РОЗНАЕ
Цукар
200
25
8-10
-
Соль
325
30
10
-
Воцат
250
15
5
-
Жэлацін
-
15
5
-
Алей
240
20
5
-
Перац чорны молаты
-
-
5
-
Мёд
-
30
9
-
Сочыва
-
45
20
-
Павідла
-
36
12
-
Цукар
200
25
8-10
-
Соль
325
30
10
-
Воцат
250
15
5
-
Таматавая паста
-
30
10
-
САДАВІНА, ЯГАДЫ, АРЭХІ
Агрэст
210
-
-
-
Арэхі (ядро)
165
30
-
-
Брусніцы
140
-
-
-
Вішні
165
-
-
-
Грушы
-
-
-
135
Журавіны
145
-
-
-
Маліны
180
-
-
-
Слівы
-
-
-
30
Памідор
-
-
-
75-120
Парэчкі чорныя
155
-
-
-
Парэчка чырвоныя
175
-
-
-
Трускаўкі
-
—
-
8
Чарэшні
165
-
-
-
Чарніцы
200
-
-
-
Яблык
-
-
-
90-200
— *>:-■
g®
9famam\i
(Вызначыць, накрлькіяйрі свезрыя, мо^на наступным чынам. У1 літры вадыраспусціць 12 грам буйной солі і апусшць у гэты раствор яйра:
яйка сённяшняе уутра апусраеййа на дно 5орам;
яй^а адно-двухдзённае ўстае на дно тупым ранйом угару;
яйра пяцідзённае спачатўу засіпаецца на плыву, а затым nacmynoea апусраейца;
яйра дзесяйі-дванагшашдзённае напалову высоўваеййа з вады.
Ад яйра, ярре вая^ыць у сярзднш 60 грам, застаецца раля 7 гралі шрарлупіны. ^ялор с^ладае прыкладна 2/3, зраўтор1/3 масы яйра.
ЯЙКІ ЎСМЯТКУ
1. Асцярожна апусціць яйкі ў кіпень. Варыць 2-3 хвіліны, затым хутка выняць.
2. Асцярожна апусціць яйкі ў падсолены кіпень, закрыць накрыўкай і зняць з агню. Праз 4-5 хвілін яйкі ўсмятку гатовыя.
3. Пакласці яйкі ў халодную ваду, паставіць на агонь. У момант закіпання вады яйкі будуць гатовыя. У гэтым выпадку неабходна, каб аб’ём вады быў дакладна ■ разлічаны на колькасць яйкаў.
ЯЙКІ "Ў МЯШЭЧАК"
Асцярожна апусціць яйкі ў падсолены вар
і кіпяціць 5 хвілін. Потым апусціць у халодную
ваду. Ачысціць ад шкарлупіны.
ЯЙКІ ЎКРУТУЮ
Варыць гэтак жа, як яйкі ўсмятку, але на працягу 10 хвілін. Ваду моцна пасаліць, каб шкарлупіна не трэснула.
Каб атрымаць яйкі з жаўтком у цэнтры, трэба пакласці іх у вар і на працягу некалькіх хвілін паварочваць. А каб яйкі лёгка ачысціліся, трэба апусціць іх затым у халодную ваду.
^атат^і
“ГНЯЗДО” 3 ЯЙКАМ
Лершая “мудрагеліста ” прыгатаваная мною ў Л{ыйці страва. J[y^p і не памятаю ад ярой аднакласніцы атрымаў гэты рэцэпт Больш за трыййайь гадоў таму...
Складнікі:
1 яйка, 1 луста хлеба,
1 скрылька сала, 3 ук-
рухі каўбасы, 2 зубкі часнаку, соль.
У сярэдзіне
? лусты шклянкай выразаць дзірку. Сала нарэзаць дроб-
нымі кубікамі і пад скварыць на патэльні.
Каўбасу смажыць разам
салам, дадаўшы хлеб. Як
толькі адзін бок хлеба падсмажыцца,
перавярнуць і ў дзірку лусты ўбіць сырое яйка, пасаліць і пасыпаць здробненым
часнаком і скваркамі, паклаўшы на куты частку каўбасы, а на кружок хлеба
астатнюю каўбасу і таксама пасыпаць часнаком і салам. На патэльню пакласці
накрыўку і давесці страву да гатовасці бялка.
ЯЙКІ НА ГРЭНКАХ
Складнікі:
5 яйкаў, 5 лустачак хлеба ці булкі, 50 г сметанковага масла, 50 г цёртага сыру, зеляніна кропу і пятрушкі.
Грэнкі падрумяніць з аднаго боку. Яйкі зварыць “у мяшэчак”, ачысціць шкарлупіну. Бляху вышмараваць маслам, паскладаць грэнкі падсмажаным бокам дагары, пакласці на кожную па палоўцы варанага яйка, пасыпаць цёртым сырам і паставіць у духоўку на некалькі хвілін. Пасыпаць зелянінай.
Нататіўі
КАЛАТУХА
Складнікі:
5 яйкаў, 150 г малака, 1 cm. лыжка мукі, 30-40 г сала, соль.
Сырыя яйкі пасаліць, змяшаць з мукой. Сумесь паступова развесці малаком і працадзіць праз сіта. Масу выліць на добра змазаную тлушчам патэльню і запячы ў духоўцы да залацістага колеру.
ЯЕЧНЯ 3 СЫРАМ
Складнікі:
3 яйкі, 50 г свінога бачка, 30 г цёртага сыру, зеляніна пятрушкі і цыбулі, перац, соль.
КНІГІ ОНЛАЙН
