Мур
Жан-Поль Сартр
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 231с.
Мінск 1991
У той вечар Леі на звычайным месцы не было. Я крыху пачакаў, але так яе і не ўбачыўшы, вырашыў, што яна, відаць, захварэла. Тады быў пачатак студзеня і было вельмі холадна. Я быў расчараваны: я ўвогуле чалавек уражлівы, а тады, ужо загадзя, я так жыва ўявіў сабе асалоду, якую павінен атрымаць ад гэтага вечара. Праўда, на вуліцы Адэсы была яшчэ адна шлюха — брунетка, якую я даўно запрыкмеціў,— крыху пераспелая, але такая дзябёленькая і пухлявая; дый я ўвогуле ніколі не гідзіўся пераспелымі: яны, калі распрануцца, па-мойму, выглядаюць яшчэ болын гола, чым іншыя. Але тая не ведала, якія ў мяне ўмовы, і мне было крыху сорамна выкласці ёй усё вось так — адразу з парога. Дый потым, я не надта давяраю розным новым знаёмствам: гэтыя бабы могуць схаваць у сябе за дзвярыма якогась паскудніка, а потым, калі ўсё гатова, гэты тып раптам выскачыць і забярэ ў вас усе вашыя грошы. I лічыце, што пашанцавала, калі яшчэ не надае кухталёў. Але ў той вечар на мяне найшла чорт ведае якая адвага. Я вырашыў зайсці дадому па рэвальвер і потым паспрабаваць-такі з гэтай брунеткай.
Калі чвэрткай гадзіны пазней я падыходзіў да яе, маючы сваю зброю ў кішэні, я ўжо не баяўся нікога. Пры поглядзе зблізу яна паказалася нейкай няшчаснай і нечым нагадала маю суседку з дома насупраць, ад’ютантаву жонку. Я быў задаволены: я даўно ўжо хацеў пабачыць гэтую ад’ютанціху галяком. Раніцай, калі ад’ютант выпраўляўся на службу, яна апраналася пры адчыненых вокнах, і я часта хаваўся ў сябе за фіранкай, спадзеючыся яе заспець. Але яна, на жаль, прыбіралася ў глыбіні пакоя.
У гатэлі «Стэла» са свабодных нумароў заставаўся
толькі адзін — на пятым паверсе. Мы рушылі ўгору. Брунетка была даволі грузная і ледзь не на кожнай прыступцы спынялася, каб аддыхацца. Што да мяне, дык я адчуваў сябе выдатна: нягледзячы на свой жывот, я зусім не пацею, і каб задыхацца, пяці паверхаў мне мала. Калі мы дайшлі да пляцоўкі на пятым паверсе, яна спынілася і, з цяжкасцю пераводзячы дых, прыціснула правую руку да сэрца. У левай у яе быў ключ,
— Высока,— сказала яна і паспрабавала мне ўсміхнуцца.
Я нічога не адказаў, забраў у яе ключ і адчыніў дзверы. Потым, не вымаючы рэвальвера з кішэні, выставіў яго руляй наперад і адпусціў толькі тады, калі запаліў святло. У пакоі было пуста. На мыйніцы ляжаў пакладзены імі маленькі квадратны кавалачак зялёнага мыла — каб было чым памыцца. Я ўсміхнуўся: са мной ва ўсіх іх бідэ ды квадратных кавалачках мыла ніякай патрэбы няма. Кабета ў мяне за спінай яшчэ шумна дыхала, гэта мяне распаляла. Я павярнуўся, і яна пацягнулася да мяне губамі. Я яе адштурхнуў.
— Раздзявайся,— сказаў я.
У пакоі быў мяккі фатэль, я сеў і прымасціўся як мага ўтульней. У такія моманты я заўсёды шкадую, што не навучыўся курыць. Кабета зняла сукенку, потым спынілася і скінула на мяне недаверлівым вокам.
— Як цябе завуць? — спытаў я, адкідваючыся ў фатэлі.
— Рэне.
— Дык вось, Рэне, ты давай хутчэй, я чакаю.
— А ты што — не распранаешся?
— Ты давай, давай,— сказаў я,— пра мяне можаш не клапаціцца.
Яна скінула да ног майткі, потым падабрала і акуратна паклала на сукенку разам са станікам.
— А ты, аказваецца, маленькі пракуда, мой дара-
жэнькі? Бач ты, які гультай,— сказала яна.— Хочаш, каб усё за цябе зрабіла твая дзяўчынка?
Адначасова яна падышла і, абапершыся рукамі на падлакотнікі, з цяжкасцю паспрабавала прымасціцца ў мяне паміж ног на кукішкі. Але я сурова яе падняў.
— Ну-ну, без гэтага, без гэтага,— сказаў я.
Яна зірнула на мяне са здзіўленнем.
— Але тады што ж ты хочаш, каб я табе зрабіла?
— Нічога. Пахадзі, гуляй, болей я ад цябе нічога не патрабую.
Яна пачала хадзіць туды-сюды па пакоі. Выгляд у яе быў нязграбны. Увогуле, нічога болып так не прыгнятае жанчын, як хадзіць галяком. Яны зусім не прызвычаеныя ставіць ступакі плазам. Шлюха хадзіла, выгнуўшы спіну, са звіслымі, як дзве вяроўкі, рукамі. Што да мяне — я быў на сёмым небе: вы ўявіце сабе — я спакойненька сяджу сабе ў фатэлі, зашпілены пад самае горла (я нават не зняў пальчатак), а гэтая пераспелая паня, цалкам раздзеўшыся па маім загадзе, круціцца вакол, як ваўчок.
Яна павярнулася да мяне тварам і, каб захаваць прыстойнасць, какетліва ўсміхнулася:
— Ты лічыш, што я прыгожая? Га? Лашчыш вока?
— Цябе гэта вельмі турбуе?
— Слухай,— спытала яна раптам абураным голасам,— і доўга ты хочапі, каб я так хадзіла?
— Сядзь.
Яна села на ложак, і мы моўчкі ўтаропіліся адно на аднаго. У яе была гусіная скура. Было чуваць, як за сцяной тукае будзільнік. Раптам я сказаў:
— Развядзі ногі.
На нейкую долю секунды яна завагалася, але развяла. Я зірнуў ёй паміж ног і пацягнуў носам паветра. I потым мяне разабраў смех, я зарагатаў — так моцна, што на вочы набеглі слёзы. Я адно паспеў ёй сказаць:
— Ды ты хоць сабе ўяўляеш?
I зноў пакаціўся ад смеху.
Яна паглядзела на мяне неяк аслупянела, потым густа пачырванела і сціснула калені.
— Поскудзь,— працадзіла яна праз зубы.
Але я зарагатаў яшчэ болей. Тады яна рэзка падскочыла і схапіла з крэсла свой станік.
— Гэй, ну,— сказаў я,— яшчэ не ўсё скончана. Я дам табе пяцьдзесят франкаў, але за свае грошы я ўсё-ткі хачу нешта мець.
Яна знервавана схапіла майткі.
— 3 мяне досыць, зразумеў? Я не ведаю, што табе яшчэ трэба. I калі ты прымусіў мяне падняцца, каб тут здзекавацца з мяне...
Тады я выняў свой рэвальвер і выставіў перад ёю. Яна сур’ёзна зірнула на мяне і моўчкі выпусціла з рук майткі.
— Пахадзі,— сказаў я,— гуляй.
Яна гуляла яшчэ пяць хвілін. Тады я даў ёй свой кій і прымусіў з ім пазабаўляцца. Калі я адчуў, што майткі ў мяне змакрэлі, я ўстаў і працягнуў ёй банкноту ў пяцьдзесят франкаў. Яна ўзяла.
— Да пабачэння,— сказаў я,— спадзяюся, за такую цану я не вельмі цябе натаміў.
Я пайшоў, пакінуўшы яе голую пасярод пакоя, са станікам у адной руцэ і пяцідзесяціфранкавай банкнотай у другой. Я не шкадаваў сваіх грошай: я яе ашаламіў, а такую пароду, як шлюхі, здзівіць вельмі няпроста. Спускаючыся па лесвіцы, я падумаў: «Вось чаго б мне хацелася — здзівіць іх усіх». Я радаваўся, як дзіця. 3 пакоя я прыхапіў з сабой кавалачак зялёнага мыла і, вярнуўшыся дахаты, доўга цёр яго пад цёплай вадой, пакуль ён не абярнуўся пад пальцамі ў танюткую плеўку, падобную да мятнага ледзяша, які вельмі доўга смакталі.
Але ўначы я раптам прачнуўся і ўбачыў яе твар, і вочы, якімі яна глядзела, калі я выняў гэтую штуку,
і яе тлусты жывот, што падскокваў пры кожным кроку.
Які ж я быў дурань, сказаў я сабе. I адчуў горкія згрызоты: пакуль я быў там, я павінен быў стрэліць, прадзіравіць гэты жывот, як друшляк. Гэтаю ноччу і яшчэ тры ночы пасля мне ўвесь час сніліся шэсць маленькіх чырвоных дзірачак вакол пупа.
3 таго часу я ўжо болей не выходзіў без рэвальвера. Я разглядаў у людзей спіны і па хадзе стараўся ўявіць, як бы яны ўпалі, каб я ў іх стрэліў. У мяне тады ўзнікла прывычка кожную нядзелю хадзіць да «Шатле» і чакаць заканчэння канцэрта класічнай музыкі. Недзе каля шостай гадзіны я чуў званок, білецёркі адчынялі вялікія зашклёныя дзверы і замацоўвалі іх кручкамі. I тут пачыналася: натоўп выходзіў паволі; людзі іпілі, нібы плылі, з вачыма, яшчэ поўнымі кроз, і сэрцамі, яшчэ поўнымі салодкіх пачуццяў. Многія здзіўлена азіраліся вакол: вуліца, напэўна, здавалася ім нейкаю шызаю. I тады яны загадкава ўсміхаліся: нібыта вярталіся з нейкага іншага свету ў гэты. А ў гэтым іх чакаў я. Я соваў правую руку ў кішэню і з усяе сілы сціскаў дзяржанне рэвальвера. Праз нейкі час я ўжо наяве бачыў, як пачынаю ў іх страляць. I яны сыпаліся, як гарох, падалі адзін на аднаго, а тыя, хто выжыў, у паніцы кідаліся назад у тэатр, у штурханіне разбіваючы ўшчэнт зашклёныя дзверы. Гэтая гульня мяне вельмі ўзбуджвала: урэшце ў мяне пачыналі дрыжаць рукі, і каб супакоіцца, я быў вымушаны ісці да Дэера выпіць порцыю каньяку.
Жанчын бы я не забіваў. Я страляў бы ім у задніцу. Ці па лытках — хай бы паскакалі.
На той час я нічога яшчэ канчаткова не вырашыў. Але размеркаваў рабіць усё так, нібы рашэнне прынятае. Перш за ўсё я пачаў з уладжвання розных пабочных дробязяў. Хадзіў практыкавацца ў тыр на кірмашы Данфер-Рашро. Праўда, мішэнямі сваімі не магу пахваліцца, але ж людзі — намнога лепшыя цэлі,
асабліва калі страляць ва ўпор. I апроч таго — я заняўся самарэкламай. Я выбраў дзень, калі ўсе мае калегі сабраліся ў канторы. Гэта было раніцай у панядзелак. Я быў з імі падкрэслена прыязны — з прынцыпу, хоць мне рабілася пагана пры адной толькі думцы, што ім трэба будзе паціскаць рукі. Каб павітацца, яны здымалі пальчаткі, прычым у іх была нейкая пахабная манера распранаць руку — спачатку яны задзіралі пальчатку і потым паволі сцягвалі яе, торгаючы за пальцы і выстаўляючы напаказ галізну пакамечанай зморшчынкамі тлустай далоні. Я пальчатак не здымаў ніколі.
Раніцай па панядзелках рабіць асабліва няма чаго. Машыністка з гандлёвага аддзела прынесла нам тады квіткі ад рахункаў. Лёмэрсье далікатна з ёю пажартаваў, і потым, калі яна выйшла, яны са скептычнаю кампетэнтнасцю пачалі абмяркоўваць яе вартасці. Потым загаманілі пра Ліндберга. Ліндберг усім падабаўся.I я сказаў:
— А я дык, напрыклад, люблю чорных герояў.
— Гэта што — неграў? — спытаўся Масэ.
— He, чорных — у тым жа сэнсе, што чорная Maria. Ліндберг — светлы герой. Ён мяне не цікавіць.
— Ага,— з’едліва прамовіў Буксэн,— спачатку паспрабавалі б самі, ці лёгка пераляцець Атлантыку.
Я растлумачыў ім, як сабе разумею чорнага героя. — Анархіст,— падсумаваў Лёмэрсье.
— He,— мякка адмовіўся я,— анархісты таксама па-свойму любяць людзей.
— Ну, значыць, увогуле нейкі вар’ят.
У гэты момант слова ўзяў Масэ, які больш за іншых разумеў у літаратуры.
— Я ведаю, які тып вы мелі на ўвазе,— сказаў ён.— Яго звалі Герастрат. Яму вельмі карцела праславіцца, і ён не знайшоў нічога лепшага, як падпаліць Эфескі храм, адно з сямі дзівосаў свету.
— А як звалі архітэктара храма?
— He памятаю,— прызнаўся Масэ,— па-мойму, яго імя наогул невядомае.
— Няўжо? А імя Герастрата вы, значыць, памятаеце? Як бачыце, яго разлік быў не такі ўжо благі.
На гэтых словах размова скончылася, але я быў спакойны: прыйдзе час, і яны яе ўспомняць. Што да мяне, дык гісторыя з Герастратам, пра якога я раней нічога не чуў, мяне падбадзёрыла. Больш за дзве тысячы гадоў мінула з таго часу, як ён памёр, а яго ўчынак яшчэ зіхцеў, як чорны алмаз. Я пачынаў верыць, іпто лёс у мяне будзе кароткі і трагічны. Спачатку гэта мяне спалохала, але потым я прызвычаіўся. Вядома, калі паглядзець на гэтае пытанне з пэўнага пункту, яно здаецца пачварным, але з іншага боку — гэта надае кожнаму імгненню нейкую асаблівую сілу і прыгажосць. Калі я выходзіў цяпер на вуліцу, я адчуваў ва ўсім целе незвычайную моц. Я заўсёды меў пры сабе рэвальвер, тую самую штучку, што выбухае і робіць грукат. Але ўпэўненасці мне цяпер надаваў не ён, я сам быў яе вытокам: я ўваходзіў у тую пароду істот, што самі па сабе рэвальверы, петарды і бомбы. I аднойчы на астатнім крэсе свайго змрочнага жыцця, я мусіў выбухнуць і асвяціць увесь свет кароткім і зыркім полымем, падобным да ўспышкі магнію. У той час некалькі ночаў запар мне сніўся аднолькавы сон. Я бачыў сябе анархістам, іпто стаіць на дарозе, дзе павінен праехаць цар. Пад вопраткаю ў мяне хавалася пякельная машынка. У вызначаны час картэж паяўляўся, бомба выбухала, і мы ўзляталі ў паветра — я, цар і тры абвешаныя золатам афіцэры — на вачах у ўсяго натоўлу.
КНІГІ ОНЛАЙН
