Мур
Жан-Поль Сартр
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 231с.
Мінск 1991
Вось швейцарцы — дык гэтыя, вядома, гэта людзі выхаваныя, бо яго сястра выйшла замуж за швейцарца, і той зрабіў ёй пяцярых дзяцей. Ён іх паважае за адны ўжо іхнія горы. А я не магу мець дзяцей — такая ў мяне фізіялогія, што тут зробіш, але я ніколі не думала, што лічыцца выхаваным тое, што робіць ён, калі ідзе са мной у горад і ўвесь час толькі і бегае ў прыбіральні, а я павінна чакаць і перыцца на вітрыны — на каго я тады падобная? — а ён выходзіць пасля і, як нейкі стары дзед, згінаючы ногі, падцягвае штаны».
Люлю выняла палец з прарэшка і крыху паварушыла нагамі, ёй было прыемна адчуваць сваю жвавасць побач з гэтым млявым, знерухомленым целам. Да яе вуха данеслася ціхае булькатанне: «Бурчыць у жываце; як я гэта ненавіджу, ніколі немагчыма зразумець, у каго гэта — у яго ці ў мяне». Яна заплюшчыла вочы: «Нейкая вадкасць пераліваецца ў мяккіх, перакручаных трубках; і так ва ўсіх — у Рырэты і ў мяне (не хачу пра гэта думаць, ад гэтага толькі пачынае балець у жываце). Ён кажа, што любіць мяне, але ж ён не любіць маіх вантробаў: каб яму паказалі ў слоіку мой апендыкс, ён бы яго не пазнаў; увесь час мяне ціскае, а каб яму сунулі ў рукі слоік, ён бы нічога і не адчуў, і не падумаў бы: «Гэта належыць ёй». А трэба было б, каб чалавека любілі цалкам — і стрававод, і пячонку, і кішкі. А можа, іх не любяць, таму што не прызвычаіліся? Можа, каб іх бачылі ўвесь час — як напіыя рукі ці плечы,— дык іх таксама любілі б? Напэўна, марскія зоркі любяць адна адну болей, чым мы: яны, калі вылазяць на пляж пагрэцца на сонейку, высоўваюць страўнік — каб ён трошкі праветрыўся, і ўсе могуць яго пабачыць. Цікава, а кудой бы мы высоўвалі свой — праз пуп?» Яна заплюшчыла вочы, і перад ёй адразу закруціліся сінія кругі — як учора, на кірмашы. «Я страляла ў іх гумовымі стрэламі, і ў іх былі літары, якія запальваліся, па адной, кожны раз, як па-
цэліш, і лотым складалася назва горада; але ён так і не даў мне выбіць цалкам «Дыжон» са сваёю маніяй ляпіцца ззаду; божа, як я ненавіджу, калі да мяне лезуць ззаду; вось бы добра было, каб у мяне ўвогуле не было спіны: я цярпець не магу, калі са мной нешта робяць, а я пры гэтым нічога не бачу, і галоўнае — немагчыма ўбачыць іх рук, толькі адчуваеш, як яны ходзяць уверх-уніз, і ніколі не здагадаешся, куды яны цэляць; яны на вас зырацца на ўсе вочы, а вы іх нават не бачыце; яму гэта болын за ўсё падабаецца; Анры дык такое ў галаву ніколі не прыйдзе, а гэты — толькі і думае, каб прыляпіцца ззаду, хоць ведае, што я паміраю ад сораму, што ў мяне гэты зад ёсць; калі мне сорамна, дык гэта яго яшчэ больш распаляе; не хачу пра яго думаць (ёй раптам зрабілася страшна), хачу думаць пра Рырэту». Яна думала пра Рырэту штовечар у аднолькавы час, якраз перад тым, як Анры ўва сне пачынаў трызніць і енчыць. Але цяпер нешта перашкаджала, у думкі пастаянна стараўся пралезці іншы, на нейкае імгненне яна нават убачыла чорныя кучаравыя валасы і падумала: «Ну вось, пачынаецца»,— яе прабрала дрыготка; ніколі не ведаеш, што потым выйдзе: калі твар, дык няхай яшчэ, але бывалі ночы, калі яна была няздольная заплюшчыць вачэй ад брыдкіх успамінаў. «Гэта жудасна, калі ў мужчыне ведаеш усё, асабліва гэта. 3 Анры ўсё іначай, я яго магу ўяўляць з галавы да ног, і мяне гэта адно замілоўвае: ён такі млявы, мяккі, і цела ў яго бясколернае, шэрае, толькі жывоцік ружовенькі; ён кажа, што ў добра складзенага мужчыны, калі ён сядзіць, на жываце павінна быць тры складкі, а ў яго іх шэсць, толькі ён лічыць кожную другую і не хоча заўважаць астатнія». Раптам яна ўспомніла пра Рырэту, і ёй зрабілася прыкра: «Люлю, вы яшчэ не ведаеце, што такое прыгожае мужчынскае цела». Смех, натуральна — ведаю; яна, вядома ж, мае на ўвазе — цвёрдае, як камень, з маслакамі,
а мне такое не падабаецца, у Патэрсана было такое, дык я, калі ён мяне сціскаў, адчувала сябе як нейкі вусень; за Анры я таму і пайшла, што ён мяккі і нагадвае свяшчэнніка; усе свяшчэннікі — такія пухленькія, як жанчынкі, асаблів' ,ў сваіх сутанах, можна нават падумаць, што ў іх на нагах панчохі; памятаю, калі мне было пятнаццаць, мне ўвесь час карцела паціху задзерці ім расу і паглядзець на іх мужчынскія ногі і на трусы — мяне, напэўна, вельмі здзівіла б, каб у іх там нешта было, паміж ног; адной рукою я трымала б сутану, а другою ласкава так павяла б уверх, уздоўж ног — туды, куды ўсе разумеюць; урэшце, мне не тое каб вельмі падабаліся жанчыны, але гэтая мужчынская штуковіна, калі яна пад плаццем,— яна такая пяшчотненькая, як вялікая кветка, а галоўнае — яе ніколі па-сапраўднаму немагчыма ўзяць у рукі; каб яна хоць магла паляжаць спакойна, дык не — адразу пачынае варушыцца, як нейкі звярок, і цвярдзее, мяне гэта заўсёды палохае; калі яно цвёрдае і прамое, як палка, яно адразу робіцца грубым і жорсткім; каханне ўсё-такі жудасная брыда! Анры я любіла якраз за тое, што яго маленькая штучка не цвярдзее ніколі; яна ніколі не падымае галоўкі, гэта нават мяне весяліла, і я часам яе цалавала; і зусім я яе не баюся — не больш за бязвіннае дзіцятка; а па вечарах я брала яго мяккую штучку ў рукі, а ён чырванеў і, уздыхаючы, адварочваўся, і я на яе не ціснула, і мы так доўга ляжалі, пакуль ён не засынаў. Тады я клалася на спіну, і думала пра свяшчэннікаў, пра нешта чыстае, пра жанчын, і лашчыла сабе спачатку жывот, свой прыгожы роўны жывот, і апускала рукі, апускала, і прыходзіла прыемная асалода; я толькі сама ўмею рабіць сабе прыемна ».
Кучаравыя валасы, валасы негра. I трывога ў горле стаіць камяком. Але яна моцна сціснула павекі, і ўрэшце выйшла вуха, маленькае малінавае Рырэціна вуха,
крыху залацістае, нібы зробленае з цукровага ледзяша. Але звычайнага задавальнення не ўзнікла, бо ў той самы момант Люлю пачула Рырэцін голас. Ён быў пісклявы і катэгарычны і таму заўжды раздражняў Люлю: «Мілая мая Люлю, вы тавінны паехаць з П’ерам; гэта адзіная разумная рэч, якую варта зрабіць». «Рырэта мне, вядома, падабаецца, але мяне раздражняе, калі яна пачынае напускаць на сябе важнасць і сама ж захапляецца тым, што кажа». Напярэдадні, у кавярні «Пад купалам», Рырэта схілілася да яе і з гэткім разумным, крыху няўважлівым выглядам прамовіла: «Вы не можаце больш заставацца з Анры, вы ж яго не любіце, гэта было б злачынства». «Яна не выпускае ніводнага выпадку, каб не сказаць пра яго блага, а я лічу, што гэта няветліва: ён заўсёды быў з ёй вельмі прыязны; ну, не люблю я яго — магчыма, але ж не Рырэце мне пра гэта казаць; у яе наогул — усё проста і лёгка: любіш — не любіш; а я — не такая простая. Перш за ўсё, у мяне ёсць свае звычкі, я да яго прызвычаілася, дый потым — ён мне падабаецца, ён мой муж. Як бы мне хацелася яе пабіць, мне заўсёды карціць зрабіць ёй балюча, таму што яна тлустая». Гэта было б злачынства... «Яна тады падняла руку, і я ўбачыла яе падпаху; мне заўжды падабаецца, калі на ёй нешта без рукавоў, каб рукі былі голыя». Падпаха. Яна разявілася, як рот, і Люлю ўбачыла шызае, трошкі пакамячанае зморшчынкамі цела, пакрытае кучаравенькімі валосікамі, падобнымі да завітай прычоскі. П’ер называе яе «пухлявенькая Мінерва», ёй гэтая мянушка страшэнна не падабаецца». Люлю ўсміхнулася, прыгадаўшы свайго малодшага браціка, Рабэра,— як ён аднойчьі спытаў, убачыўшы яе ў камбінацыі: «Чаму ў цябе валасы пад рукамі?» — а яна яму адказала: «Гэта такая хвароба». Яна любіла апранацца перад брацікам, бо ў яго заўсёды ўзнікалі забаўныя думкі. «Цікава, і дзе ён іх толькі знаходзіць? » Ён перабіраў усе Люлюіны
рэчы, клапатліва складаў сукенкі, у яго такія спрытныя рукі, пазней з яго выйдзе вялікі кравец. «А што, цудоўнае рамяство, а я буду яму маляваць тканіны. Забаўна ўсё-такі, каб дзіцё марыла зрабіцца краўцом; каб я была хлопец, дык я, напэўна, хацела б быць даследчыкам ці акторам', але ўжо не краўцом; але ён заўсёды быў летуценнік, не надта гаваркі, нешта думае ўвесь час сваё; а я хацела б быць мнішкай — каб хадзіць і збіраць ахвяраванні па розных прыгожых маёнтках. Я адчуваю, як вочы ў мяне мякчэюць і ўсё цела — таксама, зараз засну. Уяўляю сабе мой прыгожы бледны твар пад вялікім каптуром, вось калі б у мяне быў далікатны і добра выхаваны выгляд. Я ўваходзіла б у сотні цёмных перадпакояў. Але пакаёўка амаль адразу запальвала б святло, і я бачыла б фамільныя карціны з партрэтамі, бронзавыя статуэткі на століках з гнутымі ножкамі. I вешалы. Да мяне выходзіла б пані, з маленькаю запісной кніжачкай і банкнотай на пяцьдзесят франкаў: «Вазьміце, сястра мая».— «Дзякую, васпані, няхай дапаможа вам бог. Да пабачэння». Але я была б не сапраўдная мнішка. У аўтобусе я часам пачынала б строіць вочкі якому-небудзь тыпчыку: ну, ён спачатку слупянеў бы, вядома, а пасля чапляўся б да мяне на вуліцы і мянціў розную лухту — тады я нацкоўвала б на яго паліцэйскага і яго забіралі б. А ахвяраваныя грошы я пакідала б сабе. Што б я на іх купляла? СУПРАЦЬЯДДЗЕ. Ідыятызм». Вочы размякаюць — прыемна, быццам іх абмакнулі ў ваду, і ва ўсім целе такая ўтульнасць. Прыгожая зялёная папская карона, са смарагдамі і ляпіс-лазуркам. Яна пачала круціцца, круціцца і раптам абярнулася жудаснай бычынаю галавой; але Люлю гэта не спалохала, яна толькі прамармытала: «Ратуся... каслацёр... усё». Сярод бясплодных палёў марудна цякла доўгая чырвоная рака. Люлю ўспомнілася ручная мясарубка, потым брыльянцін. «Гэта было б злачынства!» Яна аж
падскочыла і уся напружылася, уперыўшыся злымі вачыма ў цемру. «Яны катуюць мяне, няўжо ім гэта няясна? Я выдатна разумею, што Рырэта робіць усё з самымі добрымі намерамі, але калі ўжо яна такая разумная з іншымі, дык павінна ж яна зразумець, што і мне трэба падумаць. Як ён заявіў: «Прыйдзепі!» — і паглядзеў такімі вачыма — як вуголле. «Паедзеш са мной, да мяне, я хачу, каб ты ўся мне належала». Ненавіджу яго гэтыя вочы, калі ён строіць з сябе гіпнатызёра; так мне ціскаў руку — як цеста мясіў; калі толькі ўбачу гэтыя вочы, дык заўсёды чамусьці прыгадваюцца валасы ў яго на грудзях. «Прыйдзеш. Я хачу, каб ты ўся належала мне»,— як гэта можна казаць падобныя рэчы? Я ж яму не сабака.
А я тады села і ўсміхаюся: раней яшчэ спецыяльна напудрылася, вочы падвяла — ён жа гэта любіць,— a гэты нічога нават не заўважыў; ён, па-мойму, наогул глядзіць не на твар, а толькі на грудзі; вось бы я хацела, каб яны ў мяне ссохліся — каб яго пазлаваць; праўда, яны і так у мяне невялікія, лічы, нават маленькія... «Паедзеш са мной, у Ніцу, на маю вілу». Кажа, яна ў яго белая, з мармуроваю лесвіцай. Насупраць самага мора. I яшчэ кажа: «Будзем хадзіць там цэлы дзень голыя». Забаўна, відаць, сябе адчуваеш, калі ўвесь голы ідзеш па лесвіцы; няхай падымаецца першы, каб на мяне не глядзеў, а то я нагі не змагу падняць, буду толькі слупом стаяць і марыць, каб ён аслеп; але што гэта зменіць: калі ён побач, у мяне заўсёды такое ўражанне, быццам я голая. А як ён схапіў мяне тады за плечы і нібыта са злосцю кажа: «Ты ўтрэскалася ў мяне, ты мяне любіш!» — я аж спалохалася, кажу: «Ага». А ён: «Я хачу зрабіць цябе шчаслівай, мы будзем ездзіць катацца — на машыне, на параходзе, паедзем у Італію, я падару табе ўсё, што захочаш». Кажа, у яго на віле амаль няма мэблі, дык мы будзем спаць на падлозе — проста, маўляў, будзем
КНІГІ ОНЛАЙН
