Мур
Жан-Поль Сартр
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 231с.
Мінск 1991
лаву. У Рабу ўвесь твар быў у чорных кропках, і Люлю дзеля забавы выціскала іх пазногцямі. «Фу, паскудства, аж млосна робіцца, але што зробіш — яна ж нават не ведае, што такое прыгожы мужчына. Ах! Як я люблю зграбненькіх мужчын — гэта ж так сімпатычна, калі ў мужчын прыгожыя рэчы: кашулі, гэтыя іх чаравікі, а прыгожыя казытлівыя галыптучкі!.. Ну, вядома, усё строгае — можа быць,— але ж такое ласкавае, і ва ўсім адчуваецца сіла, ласкавая сіла: напрыклад, гэты іх пах англійскага тытуню, змяшаны з адэкалонам; а якая ў іх скура, калі паголяцца,— гэта ўжо... вядома, гэта яшчэ не жаночая, але такая, ну, быццам добра выдубілі; а іх дужыя рукі — абдымаюць вас, а вы кладзяце ім галаву на грудзі і адчуваеце ласкавы, дужы пах дагледжанага мужчыны, а яны шэпчуць ласкавыя словы; і ўсё такое прыгожае — прыгожыя, строгія чаравікі з бычынай скуры, і яны шэпчуць: «Любая мая, мілая мая, любая»,— і адчуваеш, як усё ўсярэдзіне ажно млее»,— Рырэта ўспомніла пра Луі, які яе кінуў летась, і ў яе сціснулася cappa: «Вось ужо хто любіў толькі сябе, толькі і ўмеў, што манернічаць: гэтая яго жуковіна з пячаткай, залаты партсігар, усякія маніі... Якія ж яны ўсё-такі бываюць часам псяюхі, яшчэ горшыя за жанчын. He, лепш за ўсё — мужчына гадоў пад сорак, каб за сабой яшчэ даглядаў, валасы з сівізной на скронях, зачасаныя назад, гэткі сухі, шырокія плечы, спартыўны выгляд, і галоўнае — каб ведаў жыццё і быў вельмі добры, бо некалі сам папакутаваў. Люлю — гэта ж зусім дзяўчо, ёй яшчэ пашанцавала, што ў яе такая сяброўка, як я, бо П’еру ўсё гэта пачынае ўжо надакучаць, і некаторыя на маім месцы даўно б пакарысталіся, a я — наадварот, угаворваю яго ўвесь час пацярпець яшчэ, а калі ён са мной ласкавы трошкі болын, чым трэба,— раблю выгляд, што не заўважаю, пачынаю гаманіць пра Люлю і заўсёды знаходжу слова, каб пака-
заць яе з выгоднага боку, але ж яна гэтага не заслугоўвае, яна нават не ўсведамляе, як ёй шанцуе, вось пажыла б трошкі адна, як я, калі Луі мяне кінуў, дык убачыла б, што такое вярнуцца дадому ўвечары, адпрацаваўшы ўвесь дзень, і ўбачыць, што ў пакоі ў цябе пуста, а самой паміраць ад жадання пакласці хоць каму-небудзь галаву на плячо. Адкуль яшчэ толькі бярэцца смеласць устаць назаўтра, і ісці зноў на працу, і быць прываблівай і вясёлай, і ўсіх яшчэ падбадзёрваць — калі самой, здаецца, лепш памерці, чым жыць так далей».
Гадзіннік выбіў палову дванаццатай. Рырэта падумала пра шчасце, пра сінюю птупіку, птушку шчасця, непакорную птушку любві. I раптам схамянулася: «Люлю спазняецца на паўгадзіны — усё як звычайна. Яна ніколі не кіне мужа, у яе на гэта не хопіць сілы волі. Па сутнасці, яна застанецца з Анры толькі дзеля рэспектабельнасці: здраджвае яму, але думае, што калі ўжо ёй кажуць: «Пані»,— дык гэта не лічыцца. А што яна пра яго расказвае — яго ж, здаецца, павесіць мала, але паспрабуйце ёй нагадаць, што яна сама яшчэ ўчора казала: яе аж трасе ад гневу. He, я ўжо зрабіла ўсё, што магла, і сказала ўсё, на што была здольная,— тым горш для яе, пасля няхай наракае сама на сябе».
Перад саборам спынілася таксі, і з яго выйшла Люлю. Яна несла вялікі чамадан, і твар у яе быў крыху ўрачысты.
— Я кінула Анры,— крыкнула яна яшчэ здалёк. Яна падышла, згінаючыся пад цяжарам чамадана. На губах у яе была ўсмешка.
— Як, Люлю? — аслупянела прамовіла Рырэта.— Няўжо вы хочаце сказаць, што?..
— Але,— сказала Люлю.— Кончана, я кінула яго. Рырэта ўсё яшчэ не магла паверыць:
— I ён гэта ведае? Вы сказалі яму?
Люлю зрабіла гнеўныя вочы і вымавіла:
— А як жа ж!
— Ну-у, Люлюшачка!
Рырэта не ведала, што і думаць, але вырашыла, што ва ўсякім выпадку Люлю трэба падбадзёрьіць.
— Як гэта добра,— сказала яна,— якая ж вы смелая.
Ёй хацелася дадаць: «Цяпер вы бачыце, што гэта было зусім не цяжка». Але яна ўтрымалася. Люлю дазволіла на сябе палюбавацца. На шчоках у яе была чырвань, вочы гарэлі. Яна села, паставіўшы чамадан побач з крэслам. На ёй было шэрае ваўнянае паліто і светла-жоўты пуловер з закручаным каўняром. Але на галаве не было шапкі. Рырэце не падабалася, калі Люлю хадзіла без шапкі, і ў яе адразу ўзнікла знаёмае пачуццё, у якім дзіўна спалучаліся і папрок, і паблажлівая ўсмешка,— Люлю заўсёды яго выклікала. «Што мне ў ёй падабаецца,— падумала Рырэта,— дык гэта яе жыццяздольнасць».
— Умэнт,— сказала Люлю,— я выклала яму ўсё, што было ў мяне на душы. Яго як абухом ударылі.
— Я ўсё апамятацца не магу,— прызналася Рырэта.— Мілая Люлю, што гэта на вас найшло? Вы што — ільвінага мяса аб’еліся? Я ўчора яшчэ ўвечары была гатовая галавой прысягнуцца, што вы яго ніколі не кінеце.
— Усё праз майго малодшага брата. Проста, калі ён са мной курчыць з сябе начальніка, дык няхай яшчэ, але я цярпець не магу, калі ён лезе да маіх крэўных.
— А што здарылася?
— Ну, дзе гэты гарсон! — сказала Люлю, круцячыся на крэсле.— У гэтым «Саборы» заўсёды — як толькі патрэбны гарсон, дык ніводнага няма. Хто нас абслугоўвае, гэты брунецік?
— Ён,— сказала Рырэта.— А ведаеце, што я яго пакарыла?
— Ну? Тады пасцеражыцеся той паненкі з умывальні, ён увесь час вакол яе круціцца: ейны залётнік. Але па-мойму, у яго гэта толькі падстава, каб паглядзець, як жанчыны заходзяць у прыбіральню: калі яны выходзяць, ён заўжды глядзіць ім у вочы, каб увагнаць у чырвань. Дарэчы, я вас на хвілінку пакіну, трэба пайсці затэлефанаваць да П’ера, ну і пыса ў яго будзе! Калі ўбачыце гарсона, папрасіце мне каву з вяршкамі; я ўсяго на хвілінку, а потым усё раскажу.
Яна ўстала, ступіла некалькі крокаў і зноў вярнулася да Рырэты.
— Вой, Рырэтачка, я такая шчаслівая!
— Люлю, дарагая,— прамовіла Рырэта, беручы яе за рукі.
Люлю вызвалілася і лёгкай хадой перасекла тэрасу. Рырэта правяла яе позіркам. «Ніколі не падумала б, што яна будзе на гэта здольная. А якая радасная,— падумала яна крыху абурана.— Каб паслухала мяне, дык даўно б ужо так зрабіла. Ва ўсякім выпадку, усё роўна — усё гэта дзякуючы мне, бо нельга не прызнаць, што я на яе маю вялікі ўплыў».
Праз колькі імгненняў Люлю вярнулася.
— П’ер так і сеў,— сказала яна.— Хацеў, каб я расказала ўсё падрабязна, але я сказала, што потым; дык ён запрасіў мяне папалуднаваць разам. Кажа, можа, заўтрашнім вечарам ужо з’едзем.
— Якая ж я шчаслівая, Люлю,— сказала Рырэта.— Ну, расказвайце ж хутчэй. Гэта вы сёння ноччу ўсё вырашылі?
— Ды ведаеце, нічога я не вырашала,— сціпла прамовіла Люлю,— яно неяк само рашылася.— Яна знервавана пастукала па століку рукой: «Гарсон! Гарсон! Гэты гарсон мяне давядзе, я хачу кавы».
Рырэта была ўражаная: на месцы Люлю, у такіх
важных абставінах, яна і не падумала б траціць час дзеля нейкай кавы. Але Люлю проста цуд, нават дзіву даешся, як гэта можна быць такой бесклапотнай, як птушка.
Люлю выбухнула смехам:
— Каб вы бачылі Анрыеву пысу!
— Мне вось цікава, што пра ўсё гэта скажа вашая маці,— сур’ёзна прамовіла Рырэта.
— Мая маці? Яна будзе за-ча-ра-вана,— з упэўненасцю канстатавала Люлю.— Ён заўжды быў з ёю няветлівы. Ведаеце, яна ўжо яго во дзе мела. Увесь час толькі папрокі — я такая, ды я сякая, кепска яна мяне выхавала: маўляў, адразу відаць, што мяне выхоўвалі, як у падваротні. Я нават, ведаеце, калі 1 зрабіла гэта, дык таксама і дзеля яе.
— Але што ўсё-такі здарылася?
— Ён уляпіў Рабэру поўху.
— Дык значыць, да вас прыходзіў Рабэр?
— Ну я ж кажу: сёння раніцай. Праходзіў міма і зайшоў, бо маці хоча аддаць яго ў вучні да Гомпеса. Ды я, па-мойму, ужо вам казала. Ну і вось, ён зайшоў, якраз як мы снедалі, а Анры ўзяў ды ўляпіў яму поўху.
— Але за што? — спытала Рырэта з лёгкаю прыкрасцю. Яна цярпець не магла гэту Люлюіну манеру расказваць.
— Яны пагыркаліся,— нейкім няпэўным тонам прамовіла Люлю,— а малы не даў сябе ў крыўду. Ён заўсёды яму дае адпор. А тут так і сказаў: «Стары псюк»,— проста ў твар. Бо Анры назваў яго кепска выхаваным — натуральна, ён жа нічога новага выдумаць не можа; я там загіналася. Тады Анры ўзяў, устаў — мы снедалі ў вялікім пакоі — і як улепіць яму поўху! Я ледзь яго не забіла.
— I тады вы пайшлі?
— Пайшла,— здзіўлена спытала Люлю,— куды?
— Ну, я думала, што тады вы яго і кінулі. Паслухайце, міленькая Люлю, трэба расказваць усё па парадку, іначай я нічога не разумею. Скажыце,— спытала яна, адчуўшы нейкае падазрэнне,— а вы сапраўды яго кінулі? Гэта праўда?
— Ну але ж, я вам ужо цэлую гадзіну тлумачу.
— Добра. Значыць, Анры даў Рабэру поўху. I што пасля?
— А пасля,— сказала Люлю,— я зачыніла яго на балконе, пацеха, так? Ён яшчэ быў у піжаме. Стаіць там і стукаецца ў шыбу, але ж не адважваецца разбіць — ён жа скупы, як смерць. Я дык на яго месцы ўсё спляжыла б, няхай нават рукі ў кроў бы разбіла. А потым прыперліся Тэксье. Дык ён пачаў ім усміхацца — праз акно: маўляў, усё гэта ў нас так, жарты.
Побач праходзіў гарсон, і Люлю злавіла яго за РУку.
— Ага, нарэшце, значыць, з’явіліся? Вас не вельмі патурбуе прынесці мне кавы з вяршкамі?
Рырэта адчула сябе няёмка і па-змоўніцку ўсміхнулася гарсону. Але твар у таго застаўся змрочны, ён толькі пакланіўся з падкрэсленаю дагодлівасцю, у якой адчуваўся папрок. Рырэта злавалася на Люлю: ніколі не ўмее выбраць правільнага тону з ніжэйшымі па становішчы — то вельмі фамільярная, то, наадварот, занадта патрабавальная і сухая.
Люлю засмяялася.
— Гэта я зноў уявіла Анры, як ён у піжаме стаіць на балконе і аж трасецца ад холаду. А ведаеце, як мне ўдалося яго зачыніць? Ён быў у пакоі. Рабэр плача, a гэты чытае яму маралі. Ну, я адчыніла акно і кажу: «Анры, ты глядзі, таксі збіла нашу квятнярку!» Гэты падбег да мяне — а ён любіць квятнярку, тая неяк казала яму, што сама швейцарка, дык ён думае, што яна ў яго закаханая. «Дзе? — кажа.— Дзе?» А я ціхутка так — раз у пакой і зачыніла дзверы! I крычу яму
праз шыбу: «Будзеш ведаць, як рукі распускаць з маім братам». Цэлую гадзіну трымала яго на балконе, a ён так і перыўся на нас сваімі вырачанымі вачыма, аж пасінеў ад гневу. А я яму высуну язык ды частую Рабэра цукеркамі; а пасля прынесла ў пакой свае рэчы і пачала апранацца — перад Рабэрам: я ж ведаю, што ён гэтага цярпець не можа. А Рабэр цалаваў мяне ў рукі, у шыю — як маленькі мужчына; ён наогул цуд; карацей — мы паводзілі сябе, быццам Анры і няма. За ўсім гэтым я нават памыцца забылася.
КНІГІ ОНЛАЙН
