Мур
Жан-Поль Сартр
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 231с.
Мінск 1991
Рырэта паспрабавала пацягнуць сяброўку сілком, але тая напружылася і як загіпнатызаваная ўперылася ў Анры. Нарэшце яна прамовіла:
— Па-мойму, ён нас заўважыў.
Здавалася, гэта яе вельмі спалохала, яна разам абмякла і паслухмяна паддалася Рырэце.
— Цяпер, Люлю, прашу,— сказала Рырэта, цяжка пераводзячы дых,— дзеля ўсяго святога, не азірайцеся. На бліжэйшай жа вуліцы павернем направа, гэта будзе Дэлямбр.
Яны шыбавалі на ўвесь дых, расштурхваючы прахожых. Часам Люлю пачынала адставаць і прымушала сябе цягнуць, а потым раптам сама кідалася наперад і валакла сяброўку. Але не паспелі яны дайсці да рага вуліцы Дэлямбр, як Рырэта заўважыла за Люлюінай спінай высокі карычневы цень; зразумеўшы, што гэта Анры, яна аж затрэслася ад абурэння. Люлю ішла побач, апусціўшы павекі, што надавала ёй нейкі хітра-ўпарты выгляд. «Што, наракае цяпер на сваю неабачлівасць. Але надта позна. Тым горш для яе».
Яны паскорылі хаду, але Анры не адставаў: ён паранейшаму моўчкі ішоў следам. Яны прабеглі ўсю вуліцу Дэлямбр і пасунуліся далей — да Абсерваторыі. Рырэта чула, як у Анры парыпваюць падэшвы. Іх ступе, нібы рэха, туравала роўнае і глухое сапенне: гэта дыхаў Анры (дыханне ў яго заўсёды было шумнае, але не да такой ступені: відаць, каб іх дагнаць, яму давялося бегчы; а можа, ён хрыпеў ад хвалявання).
«Трэба рабіць выгляд, быццам мы яго не заўважаем,— падумала Рырэта.— Проста быццам яго няма». Але яна не ўтрымалася і зірнула на Анры краем вока. Ён быў белы як палатно, павекі ў яго былі настолькі апушчаныя, што здавалася, ён ідзе з заплюшчанымі вачыма. «Чысты самнамбул»,— з пэўнай гідлівасцю падумала Рырэта. Вусны ў Анры дрыжалі, ад чаго маленькі, напалову адклеены кавалачак ружовага пластыра на ніжняй губе дрыжаў таксама. Рырэта адчувала сябе ніякавата, але баялася яна не Анры — у жыцці яе заўсёды палохалі дзве рэчы: хваравітасць і нездаровая страсць. Яны ступілі яшчэ колькі крокаў, і раптам Анры, не гледзячы, паволі выпрастаў руку і ўчапіўся ў Люлюін локаць. Люлю перакрывіла рот, нібыта збіраючыся заплакаць, уся перасмыкнулася і вызваліла руку.
— Ух-ф-ф! — выдыхнуў Анры.
Рырэце жудасна карцела спыніцца: у яе ўжо кало-
ла ў баку і ў вушах усё гудзела. Але Люлю перайшла ўжо ледзь не на бег; яна таксама нагадвала самнамбулу. Рырэта нават падумала, што, калі зараз адпусціць руку і спыніцца, тыя абое так і пойдуць далей — моўчкі, з заплюшчанымі вачыма і бледныя, як мерцвякі.
Раптам Анры сказаў нейкім дзіўным, сціснутым хрыпам голасам:
— Вяртайся са мной дадому.
Люлю не адказала, і Анры зноў, тым жа сіпатым голасам і з такою самаю інтанацыяй, прамовіў:
— Ты мая жонка. Вяртайся дадому.
— Няўжо вы не бачыце,— адказала Рырэта цераз зубы,— яна не хоча вяртацца. Пакіньце яе ў спакоі!
Але Анры, здаецца, не чуў. Ён паўтараў сваё:
— Я твой муж, я хачу, каб ты вярнулася са мной.
— Прашу вас, пакіньце яе ў спакоі,— пісклявым голасам сказала Рырэта.— У вас нічога не выйдзе, асабліва калі будзеце так назаляць. Дайце прайсці спакойна.
Анры здзіўлена зірнуў на Рырэту.
— Гэта мая жонка,— сказаў ён,— яна мая, я хачу, каб яна вярнулася са мной.
Ён зноў ухапіў Люлю за руку, і гэты раз яна ўжо не вызвалілася.
— Ідзіце прэч! — сказала Рырэта.
— He пайду, я буду хадзіць за ёю паўсюль, я хачу, каб яна вярнулася дадому.
Ён гаварыў праз сілу. Але раптам скурчыў грымасу і, агаліўшы зубы, крыкнуў на ўсё горла:
— Ты мая!
Некаторыя прахожыя пачалі з усмешкамі азірацца. Анры тузаў Люлю за руку і рыкаў, як звер, выскаляючы зубы. На шчасце, побач праязджала пустое таксі. Рырэта махнула рукой, і машына спынілася. Анры спыніўся таксама. Люлю памкнулася была рушыць да-
лей, але яны цвёрда ўтрымалі яе на месцы, кожны за сваю руку.
— Вы павінны зразумець,— сказала Рырэта, цягнучы Люлю да таксі,— такім прымусам вам вярнуць яе ніколі не ўдасца.
— Пусціце яе, пусціце маю жонку,— сказаў Анры і пацягнуў Люлю ў іншы бок.
Люлю стаяла бязвольная, як ануча.
— Дык вы сядаеце ці не сядаеце,— нецярпліва крыкнуў шафёр.
Рырэта выпусціла Люлю і пачала дубасіць Анры па руках. Але той, здавалася, не заўважаў. Раптам ён аслабіў хватку і ўтаропіўся на Рырэту дурнымі вачыма. Рырэта таксама глядзела на яго. Ёй было цяжка сабрацца з думкамі, усярэдзіне яна адчувала толькі непрыемную млосць. Некалькі секунд яны стаялі, узіраючыся адно ў аднаго, і аддыхваліся. Нарэшце Рырэта схамянулася, абхапіла Люлю за стан і ўвапхнула ў таксі.
— Куды едзем? — спытаў шафёр.
Анры падаўся за імі, каб таксама сесці ў таксі, але Рырэта з усяе сілы адштурхнула яго і хутчэй зачыніла дзверцы.
— О! Едзьце, едзьце,— прабалбатала яна шафёру.— Мы пасля вам скажам — куды.
Таксі зрушыла, і Рырэта адвалілася на спінку сядзення. «Як усё гэта было непрыстойна»,— падумала яна. Яна ненавідзела Анры.
— Мілая Люлю, куды вы хочаце паехаць? — спытала яна ласкава.
Люлю не адказала. Рырэта абняла яе і зрабіла ўмольны выгляд.
— Ну, што вы, трэба ж адказваць. Хочаце, я завязу вас да П’ера?
Люлю зрабіла невыразны рух, які Рырэта палічыла за згоду, і, перагнуўшыся наперад, сказала:
— Вуліца Месін, адзінаццаць.
Азірнуўшыся, Рырэта заўважыла, што Люлю глядзіць на яе нейкім дзіўным поглядам.
— Які ж ён...— пачала была Рырэта.
— Ненавіджу вас,— зараўла Люлю,— ненавіджу П’ера, ненавіджу Анры. Што вы да мяне ўсе прычапіліся? Вы мяне мучыце!
Раптам яна змоўкла, і рысы твару ў яе перакрывіліся.
— Паплачце,— сказала Рырэта з непарушнаю годнасцю,— паплачце, вам будзе лягчэй.
Люлю перагнулася напалам і зарыдала. Рырэта абхапіла яе рукамі і моцна прыціснула да сябе. Час ад часу яна пачынала пяшчотна гладзіць сяброўку па валасах, але ўсярэдзіне ў яе ўсё заставалася пагардлівае і халоднае.
Калі машына спынілася, Люлю ўжо не плакала. Яна выцерла вочы і напудрылася.
— Прабачце,— сціпла папрасіла яна,— гэта ўсё нервы. Я проста не магла вынесці такога яго выгляду. Мне балюча было на яго глядзець.
— Ён нагадваў арангутанга,— прамовіла Рырэта памяркоўным, ужо супакоеным голасам.
Люлю ўсміхнулася.
— Калі мы сустрэнемся? — спытала Рырэта.
— О! Цяпер толькі заўтра. Вы ж ведаеце, П’ер, аказваецца, праз сваю маці не можа запрасіць мяне начаваць у сябе. Я буду ў «Тэатральнай» гасцініцы. А заўтра можаце прыходзіць з самага ранку. Гадзіне а дзевятай, калі вам не цяжка, бо пасля я збіраюся схадзіць да мамы.
Твар у Люлю быў змярцвела-бледны, і Рырэце падумалася, што гэта проста кашмар, як хутка Люлю ўмее рабіцца зусім непрыгожай.
— Вы пастарайцеся ўжо сёння болей не хвалявацца.
— Праўда,— сказала Люлю,— я страшэнна стамілася. Спадзяюся, П’ер не будзе мяне позна затрымліваць. Але ж ён такі, што ніколі не разумее такіх рэчаў.
He адпускаючы таксі, Рырэта папрасіла завезці яе дадому. Па дарозе яна падумала была, ці не схадзіць у кіно, але душа не ляжала. Дома яна скінула капялюш на крэсла і ступіла да акна. Але адразу адчула, як яе вабіць ложак: ён быў такі белы, такі ласкавы, млявы, у мяккай засені, што адцяняла на ім кожны выгін. Кінуцца на яго, адчуць пяшчотнае казытанне падушкі аб гарачыя шчокі. «Я дужая. Я ўсё зрабіла дзеля Люлю. Я. А цяпер я адна. I ніхто нічога не зробіць дзеля мяне». Ёй было так шкада сябе, што яна адчула, як да горла падступае слёзны камяк. «Паедуць у Ніцу, і я іх болей не ўбачу. Вось так — я падарыла ім шчасце, а яны ніколі і не ўспомняць мяне. I я застануся тут, і буду працаваць па восем гадзін, і прадаваць фалыпывыя перлы ў магазіне «Бурма»...» Першыя слязіны пакаціліся па шчоках, і Рырэта паволі ўпала на ложак. «У Ніцу...— паўтарыла яна, заліваючыся гаручымі слязамі,— у Ніцу... да сонца... на Рыв’еру...»
III
«Ф-фэ!»
Чорная ноч. Здаецца, нехта ходзіць па пакоі — нейкі мужчына, у пантофлях. Вось ён вельмі асцярожна пераставіў адну нагу, потым другую, але ўсё роўна — не можа, каб падлога трошкі не рыпнула. Цяпер спыніўся і, пасля кароткае цішыні, зноў, раптам апынуўшыся ў іншым куце, як маньяк, пачынае бадзяцца без мэты. Люлю было холадна, коўдра, якою яна накрылася, была зусім тонкая. «Ф-фэ!» — гучна прамовіла яна і сама спалохалася свайго голасу.
«Ф-фэ! Я ўпэўненая: ён цяпер запаліў цыгарэту,
ідзе па вуліцы і глядзіць на зорнае неба, ён неяк казаў, што яму падабаецца шызае парыжскае неба. He спяшаючыся вяртаецца дадому, не спяшаючыся: ён казаў, што заўжды пасля гэтага адчувае сябе паэтычна і лёгка, як выдаеная карова; ён пра гэта цяпер і не думае — а я тут ляжу ўся ўквэцаная. Дый чаго здзіўляцца, што ён чысты, сваё паскудства ён пакінуў тут, у змроку, увесь ручнік запэцканы і прасціна таксама, якраз пасярэдзіне ложка, немагчыма нават як след выпрастаць ногі, увесь час адчуваеш на скуры гэтую вільгаць, ф-фэ, якое паскудства, а ён сабе чысценькі і сухі, я чула, як ён свісцеў пад акном, калі выйшаў; ста‘яў там на вуліцы, сухі, свежы, у прыгожай вопратцы, у сваім дэмісезонным плашчыку — трэба прызнаць, ён умеё апранацца, любой жанчыне было б прыемна прайсціся з ім побач; стаяў пад акном, а я тут ляжала голая ў цемры, і трэслася ад холаду, і абцірала рукамі жывот, бо мне ўвесь час здавалася, што я ўся яшчэ мокрая. Сказаў: «Я падымуся да цябе на хвілінку, толькі зірнуць, які ў цябе пакой». А сам праседзеў аж дзве гадзіны. А як ложак рыпеў, які ж тут паскудны жалезны ложак! Цікава, і дзе ён толькі знайшоў TaKyra гасцініцу? Казаў жа, што правёў тут аднойчы два тыдні, што мне будзе тут добра, але якія тут ідыёцкія пакоі, я паглядзела два, дык ніколі такіх маленькіх не бачыла, і ўсё аж напакавана мэбляй; розныя зэдлікі, канапы, столікі — і ўсё так і смярдзіць любоўю; не ведаю, жыў ён тут два тыдні ці не, але пэўна, што не адзін: відаць, так ён мяне паважае, што ўсунуў сюды. А як калідорны хіхікаў, калі мы пайшлі наверх, па пысе відаць — алжырац, ненавіджу гэтых тыпаў, яны мяне палохаюць, так і зырацца мне на ногі, а гэты, напэўна, вярнуўся ў свой заканурак і падумаў: «Ужо, відаць, пачалі»,— і панавыдумляў сабе рознага пахабства, яны ж, мусіць, робяць са сваімі жанчынамі чорт ведае што; калі да такіх трапіш, на ўсё жыццё заста-
нешся крывая; пакуль П’ер да мяне прыставаў, я толькі пра гэтага алжырца і думала — як ён думае, чым я займаюся, і ўяўляе сабе ўсякую найжудаснейшую брыду, якую толькі можна ўявіць. Але ж нехта ў гэтым пакоі ходзіць!»
КНІГІ ОНЛАЙН
