Мур
Жан-Поль Сартр
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 231с.
Мінск 1991
— А той, значыць, так і сядзеў на балконе. Ну, пацеха! — Рырэта рагатала ад душы.
Раптам Люлю пасур’ёзнела.
— Баюся, як бы ён не прастудзіўся,— сказала яна, перастаўшы смяяцца,— калі злуешся, не думаеш.— I зноў весела дадала: — А як ён нам пагражаў кулакамі — вой! — і ўсё нешта там балбоча, балбоча, я нават паловы не зразумела, што ён казаў. А потым Рабэр пайшоў, і адразу пазванілі Тэксье. Я іх запрасіла ў кватэру, дык ён, як іх убачыў,— так і расплыўся ўсмешкай; і так, і сяк ужо перад імі там выдыгаў, на балконе, а я ім кажу: «Вы паглядзіце на майго мужанька, які цыпачка; праўда, ён падобны да рыбкі ў акварыуме?» Ну, Тэксье павіталіся з ім, праз шыбу,— яны, вядома, крьіху аслупянелі. Але гэтыя ўмеюць трымацца, каб не падаць выгляду.
— Я сабе ўяўляю,— праз смех выціснула Рырэта.— Ха-ха-ха! Ваш муж на балконе, а Тэксье ў пакоі! — Яна некалькі разоў паўтарыла: «Ваш муж на балконе, а Тэксье ў пакоі...» — ёй вельмі хацелася знайсці якія-небудзь смешныя і асабліва маляўнічыя словы, каб апісаць гэтую сцэну Люлю,— яна лічыла, што ў Люлю не стае гумару,— але словы так і не знайшліся.
— А я пасля адчыніла дзверы,— сказала Люлю,— Анры ўваходзіць, пацалаваў мяне перад Тэксье і кажа:
«Ах ты малая гарэза! Вось жа,— кажа,— малая гарэза, хацела са мной штуку выкінуць!» А я ўсміхаюся, і Тэксье таксама, далікатна так, усміхаюцца — усе ўсміхаюцца. А як яны пайшлі, ён як дасць мне ў вуха. Тады я бяру шчотку ды як кіну яму, і ў самы рот: так абедзве губы ў куточку і рассекла.
— Мілая Люлю, мая вы нябога,— пяшчотна прамовіла Рырэта.
Але Люлю не прыняла гэтага жэсту спагады: яна сядзела прамая, патрасаючы з ваяўнічым выглядам чорнымі кудзерамі і кідаючы з вачэй маланкі.
— Тут мы ўсё адно аднаму і сказалі. Я абмыла яму сурвэткай вусны і кажу: усё, маўляў, з мяне досыць, я цябе больш не кахаю і жыць з табой болып не збіраюся. Ён як заплакаў, пачаў казаць, што наложыць на сябе рукі. Але мяне гэтым ужо не проймеш: памятаеце, Рырэта, летась, калі была гэтая гісторыя з Рэнані, ён мне тады таксама кожны дзень ныў: вось будзе вайна, ды я пайду на фронт, ды мяне там заб’юць, будзеш пасля мучыцца за ўвесь боль, што мне прычыніла. Я яму тады сказала: «Ага,— кажу,— ты ж імпатэнт, цябе забракуюць». Але ўсё роўна давялося яго супакоіць, a то ён гразіўся зачыніць мяне ў вялікім пакоі на ключ: паклялася яму, што раней чым праз месяц не з’еду. Тады ён паперся ў кантору: вочы чырвоныя, кавалак пластыру на губе — карацей, жах. А я ўзяла прыбрала ў хаце, паставіла сачавіцу на агонь і сабрала чамадан. А яму пакінула ў кухні на стале цыдулку.
— I што вы яму напісалі?
— Я напісала яму так,— з годнасцю прамовіла Люлю.— «Сачавіца на пліце. Еш і выключы газ. У халадзільніку ёсць вяндліна. А я сытая па горла і знікаю. Бывай».
Яны разам засмяяліся, і некаторыя прахожыя пачалі азірацца. А Рырэта падумала, што яны, мусіць,
чароўна глядзяцца збоку. Ёй нават зрабілася прыкра, што ўсё гэта не на тэрасе «Вьеля» ці «Міра». Калі яны адсмяяліся і нарэшце змоўклі, Рырэта заўважыла, што ім больш няма пра што гаманіць. Яна была трошкі расчараваная.
— Ну, мне пара бегчы,— сказала Люлю і ўстала.— Мяне апоўдні чакае П’ер. А што ж мне рабіць з чамаданам?
— Пакіньце мне,— сказала Рырэта,— я папрашу, каб за ім прыглядзела тая паненка з умывальні. Калі мы цяпер убачымся?
— Я зайду да вас а другой гадзіне, сходзім разам, мне трэба купіць цэлую кучу ўсяго: я ж болып за палову з сабой не ўзяла. Цяпер трэба будзе, каб П’ер даў мне грошай.
Люлю пайшла, і Рырэта клікнула гарсона. Яна адчувала сябе ўрачыста важнаю і вельмі маркотнай. Падбег гарсон: Рырэта даўно заўважыла, што, калі яго кліча яна, ён заўсёды прыходзіць хутка.
— 3 вас пяць франкаў,— сказаў ён і дадаў крыху сухім тонам: — Вам, відаць, было вельмі весела, нават у кавярні было чуваць, як вы смяяліся.
«Люлю яго пакрыўдзіла»,— з прыкрасцю падумала Рырэта і, пачырванеўшы, сказала:
— У маёй сяброўкі сёння нешта з самага ранку нервы крыху не ў парадку.
— Але выглядала яна цудоўна,— з пачуццём прамовіў гарсон.— Вельмі вам удзячны, паненка.
Ён сунуў у кішэню шэсць франкаў і пайшоў прэч. Рырэта была трошкі здзіўлена, але прабіла паўдня, і ёй падумалася, што зараз Анры якраз павінен вярнуцца дадому і знайсці Люлюіну запіску: пры гэтай думцы ўсярэдзіне ў яе ўсё самлела ад задавальнення.
* * *
— Будзьце ласкавы, я хацела б, каб усё гэта да заўтрашняга вечара было ў «Тэатральнай» гасцініцы, вуліца Еандам,— сказала Люлю касірцы з выглядам велікасвецкай пані. I потым, павярнуўшыся да Рырэты, дадала: — Ну, усё, Рырэта, папхнуліся адсюль.
— На чыё імя? — спыталася касірка.
— Пані Люсьене Крыспэн.
Люлю перакінула паліто цераз руку і адразу ўзяла наўзгалоп; ледзь не подбегам яны спусціліся па доўгай лесвіцы Самарытанкі. Рырэта старалася не адстаць і некалькі разоў ледзь не ўпала, бо не паспявала нават глядзець пад ногі: яе вочы сачылі толькі за тонкім сіне-жоўта-канарэйкавым сілуэтам, што скакаў наперадзе. «Якое ж у яе непрыстойнае цела»... Кожны раз, як Рырэта бачыла Люлю са спіны ці ў профіль, яе літаральна ашаламляла непрыстойнасць сяброўчыных форм, хоць гэтаму цяжка было знайсці нейкае тлумачэнне: проста вось такое ўзнікала ўражанне. «Ну, гнуткае ў яе цела, тонкае, але ўсё роўна — ёсць у ім нешта вульгарнае, і ўсё, хоць ты мяне забі. Напэўна, гэта таму, што яна любіць, каб на ёй усё было вельмі абцягнутае. Кажа, што саромеецца за свой зад, а сама носіць такія спадніцы, што так і ліпнуць да задніцы. Праўда, зад у яе маленькі — намнога меншы, чым мой,— але затое болей прыкметны. Асабліва ў параўнанні з яе худой таліяй — ён здаецца зусім круглым, і так туга сядзіць у спадніцы, як уліты, а галоўнае — увесь час танцуе».
Люлю азірнулася, і сяброўкі абмяняліся прыязнымі ўсмешкамі. Калі Рырэта думала пра бессаромнае Люлюіна цела, у яе ўзнікала змяшанае пачуццё, у якім спалучаліся ганьбаванне і прыемная млявасць: маленькія грудзі тырчком, гладкая, жоўтая скура — калі дакранаешся, здаецца, яна як гумовая,— доўгія сцёгны
і наогул усё цела — доўгае і нахабнае, з доўгімі членамі. «Як у негрыцянкі,— падумала Рырэта.— Яна падобна да негрыцянкі, якая танцуе румбу». У люстры каля дзвярэй-круцёлкі Рырэта злавіла адбітак сваіх поўных форм. «У мяне болей спартыўны выгляд,— падумала яна, беручы Люлю пад руку.— Можа быць, апранутая яна і эфектнейшая, але калі нам распрануцца, дык я, безумоўна, буду лепш за яе».
Пэўны час яны ішлі моўчкі. Потым Люлю сказала:
— П’ер быў проста чароўны. I вы таксама, Рырэтачка, вы проста чароўная, я вельмі вам абаім удзячная.
Яна прамовіла гэта вельмі ненатуральна, але Рырэта не надала значэння: Люлю ніколі не ўмела дзякаваць — яна была надта сціплая.
— Як гэта мне непрыемна,— раптам сказала Люлю,— але трэба купіць станік.
— Тут? — спытала Рырэта. Яны якраз праходзілі каля лаўкі, іпто гандлявала бялізнай.
— He. Гэта я проста ўбачыла і таму прыгадала. Станікі я звычайна купляю ў Фішэра.
— На бульвары Манпарнас? — ускрыкнула Рырэта.— Люлю, не трэба рызыкаваць,— дадала яна сур’ёзным тонам.— Вам цяпер лепш радзей бываць на Манпарнасе, асабліва ў такі час: мы ж можам натрапіць на Анры. Гэта будзе вельмі непрыемна.
— На Анры? — сказала Люлю, паціснуўшы плячыма.— Ды ну, з чаго гэта?
Ад абурэння ў Рырэты аж да скроняў пачырванелі шчокі.
— Вы ўсё такая ж, мая мілая Люлю,— калі вам нешта не падабаецца, дык вы проста нічога не хочаце заўважаць. Вам карціць пайсці да Фішэра, і вы пачынаеце мне даводзіць, што Анры на Манпарнасе не бывае. Але вы выдатна ведаеце, што ён кожны дзень там праходзіць каля шостай гадзіны: ён жа заўсёды тудою
ходзіць. Вы мне самі казалі: ён ідзе спачатку па вуліцы Рэн, а потым на рагу бульвара Распай чакае аўтобуса.
— Перш за ўсё, яшчэ толькі пяць,— сказала Люлю,— і апроч таго, ён, можа быць, сёння зусім не хадзіў на працу: пасля той цыдулкі, што я пакінула, ён мог увогуле злегчы.
— Слухайце, Люлю,— раптам сказала Рырэта,— але ж у Фішэра ёсць яшчэ адна лаўка, вы ж ведаеце,— на вуліцы Чацвёртага верасня, непадалёку ад Оперы.
— Ды ну-у,— прамовіла Люлю нейкім млявым голасам,— туды яшчэ столькі цягнуцца.
— Ну, вы мне падабаецеся, міленькая Люлю! Столькі цягнуцца! Ды гэта два разы ступіць, нават бліжэй чым да вашага Манпарнаса.
— Мне не падабаецца, што яны там прадаюць.
Рырэта здзіўлена ўсміхнулася, падумаўшы, што ва ўсіх лаўках у Фішэра прадаюць адно і тое ж. Проста на Люлю часам находзіла зусім незразумелая ўпартасць: Анры, бясспрэчна, быў чалавек, якога ёй хацелася меней за ўсё ўбачыць, а яна як знарок лезла яму пад ногі.
— Ну добра,— памяркоўна адказала Рырэта,— хадзем на Манпарнас. Ва ўсякім разе, Анры такі высачэзны, што мы яго заўважым раней, чым ён нас.
' — Дый увогуле, што такога? — здзівілася Лю-
лю.— Нават калі і сустрэнем — ну, сустрэнем, і ўсё. He з’есць жа ён нас.
Люлю прапанавала прайсціся да Манпарнаса пешкі: яна сказала, што ёй трэба трошкі прадыхацца. Яны рушылі па вуліцы Сены, потым па Адэон і Важырар. Рырэта пачала расхвальваць П’ера, каб паказаць Люлю, які ён быў малайчына ва ўсіх гэтых абставінах.
— Як я люблю Парыж! — раптам сказала Люлю.— Я буду так пасля шкадаваць!
— Ды што вы кажаце такое, Люлю! Я нават уявіць
сабе не магу, як вам шанцуе, што вы едзеце ў Ніцу, a вы яшчэ шкадуеце Парыж.
Люлю не адказала і толькі сумна пачала глядзець па баках, нібы нешта шукаючы.
Калі яны выйшлі ад Фішэра, выбіла шэсць гадзін. Рырэта ўхапіла Люлю пад локаць і памкнулася як Mara хутчэй звесці прэч, Але тая як аслупянела перад квяточнай лаўкаю Баўмана.
— Мілая Рырэтачка, вы паглядзіце, якія азалеі. Вось калі ў мяне будзе прыгожы салон, я яго ўвесь пазастаўлю такімі.
— Я не люблю вазонных кветак,— сказала Рырэта ў роспачы.
Яна павярнула галаву ў бок вуліцы Рэн і, натуральна, праз нейкую хвіліну ўбачыла доўгі, нязграбны сілуэт Анры. Ён быў без шапкі, у спартыўнага крою куртцы з карычневага цвіду. Рырэта ненавідзела карычневы колер.
— Вунь ён, Люлю, вунь,— скорагаворкай прамовіла яна.
— Дзе? — спытала Люлю.— Дзе?
Яна была ўсхваляваная не менш за Рырэту.
— Ззаду, на тым тратуары. Цякайма, толькі крый божа — не азірайцеся.
Але Люлю азірнулася.
— Ага, бачу,— сказала яна.
КНІГІ ОНЛАЙН
