КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
I Марыя так паглядзела на Яна, што сама зьбянтэжылася і пачырванела. А Ян падумаў, што за такі погляд ён гатовы кінуцца на дзесяцёх рольскіх. - Тую пастку на паляне ён зрабіў на ўсялякі выпадак, сказаў Мікалай, — ён вельмі зьдзівіўся, На службе князя Радзівіла калі ўбачыў цябе. Але, пераканаўшыся, што ты адзін, перастаў турбавацца. - Усё мінула. Хутка будзем на месцы. Яны імчалі ўглыб краіны. Бясьпеку, аднак, адчулі толькі ў Барысаве першай буйной фартэцы на іхным шляху. Тут можна было не баяцца маскавітаў. Затрымлівацца ў Барысаве яны ня сталі і, зьмяніўшы коней, паскакалі далей. Ззаду засталіся Смалявічы, Менск, Койданава, Сьвержань. Тут, у самым цэнтры Літвы, жыцьцё ішло сваім разьмераным парадкам. На дарогах было шмат падарожнікаў. Месьцічы займаліся рамяством і гандлем, сяляне апрацоўвалі валокі. Нішто ня сьведчыла пра небясьпеку, якая затаілася паблізу. Як быццам ня быў захоплены Полацак і яго ваколіцы. Як быццам не набліжалася на гэтыя землі з усходу злавесная пагроза. Нарэшце ўдалечыні паказаўся Нясьвіж. Сэрца Яна затрапятала. Ён быў дома. Калі ён пакідаў горад пяць месяцаў таму, ніколі б не падумаў, што назаве Нясьвіж сваім домам. Але цяпер цяжкасьці першых месяцаў службы здаваліся яму нязначнымі. На іх ён амаль забыўся. У ягонай памяці аб тым часе засталіся самыя лепшыя ўспаміны. I як бы ён зараз хацеў, каб разам з вяртаньнем у горад вярнуўся і той былы час! На жаль, гэта было немагчыма. Рана ці позна павінна пачацца вялікая вайна. Былому часу ніколі не вярнуцца. Але нават на такую пэрспэктыву Ян глядзеў зараз ня так змрочна, як раней. Вяртаньне ў Нясьвіж як быццам дало яму сілы і падаравала надзею. Яны прамчаліся па рынкавай плошчы і накіраваліся да замку. Нясьвіскі замак быў невялікіх памераў, рублены з дрэва. Разьмяшчэньне Нясьвіжа ў далечыні ад магчымых месцаў баявых дзеяў не патрабавала будаўніцтва вялікай абарончай цытадэлі, таму для такога буйнога магната, якім быў князь Радзівіл, замак выглядаў даволі сьціпла. Каля брамы ім перагарадзілі шлях драбы. - Стой! Хто такія? Ян пад’ехаў да камандзіра. - Паведаміце, што з Полацку прыбыў жаўнер з аддзелу паручніка Вітковіча. Мінула паўгадзіны, калі іх прапусьцілі ў замак. Адзін з жаўнераў правёў іх да пана Гурэвіча, камандзіра харугвы, у якой служыў Ян. Заранковіч, ідучы па тэрыторыі замку, прагна ўзіраўся ў твары мінакоў з надзеяй пабачыць кагосьці знаёмага. Усё ў замку засталося такім жа, як і да ад’езду ў Полацак. Урэшце, з таго часу не мінула яшчэ і паўгады, а Яну здавалася, што ён адсутнічаў прынамсі некалькі год. Да пана Гурэвіча павінны быў ісьці адзін Ян. Перад тым як увайсьці да камандзіра, Ян сказаў Мяжэвічам, якія з выразам лёгкага спалоху на тварах трымаліся ў незнаёмым месцы, каб яны не хваляваліся і чакалі яго. Ян зайшоў у пакой, пакланіўся і стаў на зважай. - Ваша міласьць, вяльможны пан ротмістар. Пан Гурэвіч падыйшоў да Яна і ўважліва паглядзеў на яго. — Як тваё імя? - Ян Заранковіч. - Ці ты быў у аддзеле Вітковіча? - Так, ваша міласьць. - Тваё імя здаецца мне знаёмым. Чаму толькі зараз вярнуўся ў Нясьвіж? - Ваша міласьць, для адказу на пытаньне пана мне неабходна мець трохі часу. Пан Гурэвіч паказаў на крэсла. - Тады сядай і апавядай, а сам сеў насупраць яго. Ян распачаў падрабязны аповед пра падзеі, удзельнікам якіх яму давялося быць. Ён распавёў пра бойку з бандай Рольскага і першыя страты ў аддзеле, пра прыбыцьцё ў Полацак, пра атрыманьне весткі аб набліжэньні маскавітаў і рашэньні пана Вітковіча застацца абараняць горад. Далей ён апісаў аблогу Полацка, яго захоп, сьмерць і паланеньне абаронцаў. Ён падрабязна распавёў пра жудасную бойню і зьдзек, учыненыя Іванам Жахлівым над тымі, хто застаўся ў жывых, і пра гераічную сьмерць пана Вітковіча. Калі Заранковіч апавядаў пра бойку з бандай Рольскага, пан Гурэвіч успомніў, дзе ён чуў ягонае прозьвішча. Махвіч, які прынёс вестку аб выправе Івана Жахлівага на Полацак, паведаміў, хто паланіў правадыра разбойнікаў. У аповедзе Заранковіча, як адзначыў сам сабе пан Гурэвіч, гэта падрабязнасьць адсутнічала. Ян тым часам працягваў. Ён апісаў шлях з Полацку, атаку аддзела пана Збараскага і ўсё, што адбылася за час іх ад’езду з Віцебску. Калі Заранковіч скончыў свой расповяд, пан Гурэвіч вымавіў: Тое, што ты мне распавёў, павінен пачуць князь. На жаль, ты спазьніўся на некалькі дзён. Яго мосьць накіраваўся ў Вільню на вальны сойм. Сёньня адпачывай, а заўтра з раніцы паскачаш да князя. Я не зьдзіўлюся, калі табе давядзецца выступаць перад панамі радай, а можа і перад самім манархам. - Дазвольце пытаньне, ваша міласьць? - Так? - 3 Віцебску са мной прыбылі дзеці пані Мяжэвіч. Яны просяць аўдыенцыі ў князя. - Я думаю, ім ня мае сэнсу ехаць з табой. Падчас сойму ў князя ня будзе часу займацца прыватнымі пытаньнямі. Да вяртаньня князя я вазьму іх пад сваю апеку, а потым адрэкамэндую іх яго мосьці. - Дзякую, ваша міласьць. Пан Гурэвіч устаў з крэсла. - Так, з табой усё. Адпачывай, а заўтра паскачаш у Вільню. Запрасі да мяне тваіх спадарожнікаў. Ян пакланіўся і выйшаў. Марыя і Мікалай з нецярплівасьцю чакалі яго. - Ну што? - Князь зьехаў у Вільню на вальны сойм. Заўтра раніцай я выпраўляюся да яго рабіць даклад аб падзеньні Полацка. - А мы? — неспакойна запыталася Марыя. - Пакуль князь ня вернецца, вамі будзе апекавацца пан Гурэвіч. Ён чакае на вас. - Проста зараз? -спытаў Мікалай. - Так. Ідзіце, не прымушайце яго чакаць. Я буду тут. Мяжэвічы нясьмела ўвайшлі да пана Гурэвіча. Аўдыенцыя працягвалася нядоўга, і хутка яны зноў далучыліся да Яна. Амаль адразу зьявіўся пахолак і пакланіўся ім. - Прашу вашмосьцяў кіравацца за мной. Пахолак завёў іх у пакоі, якія пан Гурэвіч часова выдзеліў у карыстаньне Мяжэвічам. Ян суправаджаў брата з сястрой, і па меры таго, як набліжалася хвіліна растаньня, усё цяжэй станавілася ў яго на сэрцы, асабліва пры думцы аб тым, што заўтра ён на нявызначаны час зьедзе з Нясьвіжа. Ля дзьвярэй у пакой яны спыніліся. Ян паглядзеў на Марыю. - Ну вось і ўсё. - Ян, мы з Мікалаем вельмі ўдзячныя табе за ўсё, што ты зрабіў для нас. Калі ты вернешся? - Нават ня ведаю. Можа, зраблю даклад князю і ён тут жа выправіць мяне назад. А, можа, давядзецца затрымацца. - Мы будзем чакаць цябе. - А я буду чакаць сустрэчы з вамі. Ён зьвярнуўся да Мікалая. - Калі вярнуся з Вільні, буду прасіць пана Гурэвіча прыняць цябе на службу. Ты добры ваяр. Дзякую Богу за сустрэчу з табой. - Я таксама, Ян, дзякую Госпаду за тое, што ты паехаў з намі і выцягнуў нас. Калі б ня ты, страшна падумаць, што з намі было б. Ці ты завітаеш да нас заўтра перад ад’ездам? — Я выеду вельмі рана. Вы яшчэ будзеце спаць. Ян павярнуўся, каб сыходзіць, але раптам спыніўся і, паглядзеўшы Марыі ў вочы, сказаў: - Мне будзе сумна бяз вас. Марыя зьбіралася нешта адказаць, і Яну надзвычай важна было пачуць, што менавіта, але яе апярэдзіў Мікалай: - Нам без цябе таксама. Вяртайся хутчэй. Будзем маліцца за цябе. - Дзякуй вялікі, і я за вас таксама. Дзьверы за імі зачыніліся, і Ян адчуў сябе жахліва самотным. Усе пачуцьці перамяшаліся ў ім: сімпатыя да прыгожай панны, неспакой напярэдадні будучай вайны, радасьць ад пасьпяховага вяртаньня ў Нясьвіж. Харугвы, у якой служыў Ян, у замку не аказалася яна была на вышкале ў полі і павінна была вяртацца ўвечары. Знаходзіцца аднаму ў чатырох кутах Яну было цяжка, таму ён выйшаў з памяшканьня і зрабіў сабе шпацыр па замку, які апусьцеў пасьля ад’езду князя і часткі двару ў Вільню. Потым ён пайшоў у горад. Там некаторы час хадзіў вуліцамі, успамінаючы, як яны рабілі гэта з Турам, Радынам і іншымі таварышамі, што загінулі ў Полацку. Думкі Яна пастаянна вярталіся да Марыі. Ніколі раней ён ня меў падобных пачуцьцяў. Ніколі раней ён не сустракаў такой прыгожай панны. Яму здавалася, што ён таксама не абыякавы ёй. Прычым ён нават ня мог дакладна растлумачыць самому сабе, на чым заснаваная гэтая ўпэўненасьць. Але ці трэба казаць, што пераконваць сябе ў гэтым яму не было патрэбы? Таму ў будучыню Заранковіч глядзеў з над- зеяй. Толькі паездка ў Вільню трохі турбавала яго. Але для сябе ён вырашыў: гэта ад Госпада. Растаньне праверыць тыя пачуцьці, якія нарадзіліся ня так даўно і цяпер займалі ўсе яго думкі. Ян пачаў маліцца, і сьветлы настрой агарнуў ягоную істоту, ён яшчэ раз перажыў Божую любоў і дзякаваў Госпаду ўсім сэрцам, што застаўся жывым тады, калі выжыць было немагчыма. Заранковіч толькі пасьпеў вярнуцца ў замак, як убачыў сваю харугву. Шыхт закутых у жалезныя панцыры вершнікаў набліжаўся да замку з боку лесу, пакідаючы пасьля сябе хмары пылу на дарозе. Уперадзе ехалі вайсковыя музыкі трубач і бубніст, якія агалошвалі ваколіцу гучнай музыкай. За музыкамі пагойдваўся ў сядле харунжы, які праводзіў вышкал, за ім сьцяганосец, які трымаў штандар з гербам Радзівілаў “Трубамі”, а далей стройныя шыхты рыцараў з дзідамі ў руках. Пры выглядзе гэтай моцы, гэтых упэўненых рухаў і гордых паставаў вершнікаў сэрца Яна напоўнілася лікаваньнем. Праз пэўны час гэтыя і тысячы іншых рыцараў пойдуць на маскавітаў. I небясьпека, што пагражала яго краіне, ужо не здавалася былому абаронцу Полацка такой вялікай. Так, праціўнік быў магутны. Апошнія падзеі даказалі гэта, і зараз ня трэба нікога пераконваць у неабходнасьці мабілізацыі ўсіх вайсковых сілаў Вялікага Княства. Але ён верыў, што нарэшце будзе сабрана вялікае войска і вораг будзе адкінуты з захопленых земляў. Літва яшчэ не загінула, пакуль гэтулькі На службе князя Радзівіла сэрцаў гатовыя служыць ёй на полі бітвы. Госпад не забыўся пра зямлю, якая славіць Ягонае Імя. Так разважаў Ян, з хваляваньнем назіраючы за набліжэньнем войска. Ён стаяў трохі ў баку ад шляху харугвы, якая была ўжо ў замку. Цікава, ці пазнае яго хто? Харунжы пан Макоўскі пашыхтаваў ваяроў, прамовіў ім некалькі словаў і распусьціў. I адразу некалькі чалавек на чале з Пятром Махвічам падбеглі да Заранковіча. Ян! Гэта ты? Жывы?!! Прыяцелі атачылі яго, пачалі абдымаць, засыпалі пытаньнямі. Вестка аб тым, што з Полацку прыбыў жаўнер аддзелу паручніка Вітковіча, хутка разьляцелася сярод ваяроў, так што ледзьве ня ўся харугва сабралася вакол Заранковіча. Мноства рук пацягнулася да яго, быццам жадаючы пераканацца ў тым, што перад імі стаіць чалавек з плоці і крыві, а ня здань. Ян не пасьпяваў адказваць на прывітаньні і пытаньні. Нарэшце гэты вэрхал спыніў Махвіч.