КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Сэрца ў бянтэжным адчаі зайшлося. (Мушу радкі прыгадаць!), Толькі Анэткам маім і Антосям Часу нямашка чытаць'. Дарэчы, апошнім часам Я. Янішчыц пісала і прозу. Яе нарысы «Людзі мы розныя» і іншыя, прысвечаныя сучаснай вёсцы, перасыпаны надзвычай трапнымі назіраннямі, заўвагамі і вельмі непасрэднымі замалёўкамі. Героі іх — людзі з самавітымі, эпічна ўгрунтаванымі характарамі, што сведчыць пра не абы-якія апавядальніцкія магчымасці аўтара. Калі мы закранулі так званую жаночую лірыку, то хочацца сказаць і пра некаторых іншых паэтэс розных пакаленняў. Да/нута Бічэль-Загнетава (н. у 1938 г.) — з пакалення «шасцідзясятнікаў». 3 самага пачатку яна звярнула на сябе ўвагу сваёй ураўнаважанай і ўнутрана гарманізаванай паэтычнай мовай. Гэта даверлівая размова з чытачом пра месца чалавека ў жыцці, імкненне раскрыць свет яго духоўных каштоўнасцей, хараство маральных ідэалаў. Яе вершам уласцівы тонкае майстэрства паэтычнай ідэалізацыі, дар адухаўляць рухі чалавечай душы, простыя і ясныя пачуцці. Перасыпаю сонечны пясок, вучуся простай шчырасці ў Купалы. На кросенцах, дзе гукі не ступалі, сную, не дыхаючы, паясок2. «Перасыпаю сонечны пясок...» Творчасць паэтэсы прасякнута пачуццём глыбокага патрыятызму, грамадзянскасцю, любоўю да чалавека працы, ставіць актуальныя маральна-этычныя праблемы. Развіва- 1 Янішчыц, Я. Каліна зімы — Мінск, 1987. С. 71. 2 Бічэль-Загнетава, Д. Ты — гэта ты,Мінск, 1976. С. 45. ючыся ў рэчышчы народн?.-паэтычных традыцый, яе паэзія вызначаецца яскравай вобразнасцю, багаццем мовы, шчырасцю і эмацыянальнасцю. У дачыненні да Д. Бічэль-Загнетавай хочацца адзначыць плыннасць верпіа, працягласць радка, пластыку і канкрэтнасць, творчы зварот да фальклорных жанраў і сродкаў выяўлення. Тут грудочак ціхага прыпыну, Шчырага вяртання ў забыццё. Татачка, нашто мяне пакінуў На такое светлае жыццё? Люд вакол прыветлівы, харошы. Многа буду цешыцца яшчэ. Прытулюся да агароджы — He прывыкну без тваіх плячэй1. «Тут грудочак цгхага прыпыну...» У яе вершах знаходзім і непасрэднасць шчырага пачуцця, і філасафічнасць, якія праяўляюцца праз рэалістычную канкрэтнасць. На апошняй хацелася б сііыніцца асобна. Канкрэтнасць у Д. Бічэль-Загнетавай (лірычная сітуацыя, дэталі, прадметны свет, падрабязнасці) таму рэалістычная. іпто звязана з асабістым жыццёвым досзедам паэтэсы. якая выступае ад імя многіх пакаленняў сваіх продкаў. Адсюль сувязь з фальклорам. Аднак кантакт з вуснай народнай творчасцю не скоўвае яе, а якраз адкрывае шырэйшы пілях да паэтычнага пранікнення ў сучаснасць. Гэта не стылізацыя пад фальклор, тут прысутнічае ўсвядомлены, мэтанакіраваны адбор выяўленчых сродкаў з тых, якія выпрацаваны ў фальклоры і ў літаратуры. Жанчыне, як вядома, гістарычна ўласціва глыбінная духоўна-псіхалагічная родавая ўстойлівасць. Беларускія паэтэсы выступаюць ахоўніцамі народных традыцый, у гэтым пераконвае і паэзія Раісы Баравіковай (н. у 1947 г.). Дзе жніво маё? — Поле не зжата, томіць вочы зялёны загон. С.кажа восень, чым буду багата, мне б хапіла і жменькі з яго... 1 Бічэль-Загнетава, Д. Дзе ходзяць басанож.— Мінск, 1983. С. 43. Каб было прад людзьмі не ганебна, моцна веру ў жыцці аднаму: мне дажаць сваё поле патрэбна, каб было з чаго сеяць яму...1 «За жнівом надыходзяць дажынкі...» У яе паэзіі гарманічна ўзаемадзейнічаюць традыцыйнанародная вясковая свядомасць і індывідуальна-асабовая. Р. Баравікова — тонкі лірык. Шмат увагі надае асабовай, інтымнай тэме, вершам пра каханне, у якіх чалавек выпрабоўваецца на вернасць, чэснасць, высакароднасць. Творам паэтэсы ўласцівы значнасць мастацкіх абагульненняў, глыбокі псіхалагічны падтэкст, гістарызм вобразнага мыслення, што знаходзіць адпаведнае стылявое выяўленне ў простым, непадманным слове. У гэтым жа радзе прадстаўніца наступнага пакалення — Соф’я Шах (н. у 1947 г.). Яе лірычная гераіня — з высокім болевым парогам. Яна ставіць перад сабой (і перад намі) хвалюючыя пытанні маральнага зместу, запрашае да роздуму. He збожжам там, у полі за сялом,— гарчак-трава зямельку заглушыла. Пакінуты, дзічэе родны дом, і тыкаецца ліпа ў дах тужліва. Ды драпае аслеплае акно — нібыта абудзіць яшчэ спрабуе пагаслае далёкае святло і голас, што ніколі не пачую... Гарката роздуму паэтэсы адпавядае праўдзе жыцця, аб’ектыўнай існасці тых працэсаў і падзей, якія маюць месца сёння, асабліва на вёсцы. Паэзіі С. Шах уласцівы яскрава выяулены спавядальны характар, што дае ёй магчымасць праўдзіва раскрыць дыялектыку ўнутранага жыцця сучаснага чалавека, свет яго думак і эмоцый. У яе вершах чуецца тонкая лірычная мелодыя, якая робіць размову з чытачом яшчэ больш даверлівай. На прыкладзе творчасці П. Броўкі, Е. Лось, Я. Янішчыц, Д. Бічэль-Загнетавай, Р. Баравіковай, С. Шах відаць, што ў 1 Баравікова, Р. Адгукніся голасам жалейкі — Мінск, 1984. С. 4. фармаванні стылявога аблічча паэзіі актыўны ўдзел прымае пэўны тып верша. У самым агульным плане даследчыкі выдзяляюць паводле рытмічных уласцівасцей два тыпы верша: сабраны і свабодны. Першы звязаны з далейшым развіццём класічных традыцый, напеўнасці, музычнасці. Другі абапіраецца на разнастайныя магчымасці верлібра, празаізацыі. Паэзія Е. Лось і іншых прыгаданых паэтэс пры ўсёй разнастайнасці рытмікі выяўляе схільнасць да першага тыпу верша, які грунтуецца на музычна-песеннай аснове. Гэты ж тып верша ў многім выкарыстоўваецца і прадстаўнікамі іншых, вызначаных намі стылявых плыняў. Своеасаблівае адраджэнне і ўзмацненне лірычна-апавядальнай плыні ў беларускай паэзіі прыпадае на ўзмежжа 60—70-х гг. Захапленне эксперыментатарствам у гэты час адыходзіць на задні план (як, дарэчы, і ў 20-х гг.). Паэзія, па назіраннях крытыкі, «стала цішэй». З’явілася нават вызначэнне — «ціхая паэзія». Пры ўсёй яго ўмоўнасці гэта цэлы кірунак у сучаснай паэзіі, які можа пахваліцца такімі імёнамі, як Аляксей Прасолаў, Мікалай Рубцоў, Уладзімір Сокалаў, Анатоль Жыгулін, Станіслаў Куняеў і іншыя, чые творы сведчаць аб жыццяздольнасці класічнай паэтыкі XIX ст. У беларускай паэзіі гэты кірунак развіваецца ў рамках лірычнаапавядальнага стылявога цячэння. «Ціхасць» — характэрная фармальна-стылявая (калі памятаць, што форма змястоўная) рыса паэзіі Анатоля Грачанікава (1938—1991), якому экспрэсія мала ўласціва або зусім не ўласціва. «Давай жа, агеньчык, пабудзем адны // 3 сваёю нявечнаю доляй». Ен сузіральнаспакойны, яго вобразнасць не пазбаўлена пластычнасці. Раздумваючы над жыццём, паэт звяртае погляд да роднай вёскі: Нахмурыла хата чало, Цяпер яна нібы чужая. Маё гаманкое сяло Маўкліва мяне сустракае... Як цяжка вяртацца дамоў Як вусцішна робіцца ў хаце. Калі ты дажыў да грудкоў, Спачылі дзе бацька і маці...1 «Нахмурыла хата чало...» У вершы А. Грачанікава гарманічна ўзаемадзейнічаюць думка і эмоцыя — адно вядзе за сабой другое. Свет паэта пры ўсёй канкрэтнасці і будзённасці сваіх рэалій не выглядае адназначным. Яму ўласцівы паўната і праўдзівасць асабіста перажытага, тонкі псіхалагічны малюнак, жывое адчуванне прыроды. Лірычна-апавядальны тон яго паэзіі звязаны з натуральнасцю, нязмушанасцю радка, яго жыццёвай канкрэтнасцю, пластычнасцю дэталей, непаспешлівасцю і выверанасцю інтанацыі. Духоўная актыўнасць А. Грачанікава як паэта праяўлялася вельмі разнастайна. Часам немагчыма нават было вызначыць тэму верша — паэт імкнуўся да ўсебаковага і глыбокага ахопу рэчаіснасці, якая знаходзіла адбітак у яго лірычным перажыванні, у ёмістым, багатым на эстэтычныя адценні слове. З'явілася адчуванне ўнутранай тэмы, якая ішла з глыбіні асабістага досведу, неаддзельная ад часу. Пад знакам шчасця і бяды Так жыць на свеце трэба, Нічым каб не зняславіў ты Людзей, зямлю і неба. Ва ўнутранай тэме знаходзіць адлюстраванне лёс паэта і тая задача, якую ён перад сабой ставіць і якая можа быць рэалізавана на шляхах актыўнага самавыяўлення, самараскрыцця асобы, скарачэння дыстанцыі паміж лірычным героем і аўтарам. А. Грачанікаў напісаў такія радкі: Вучылі ўсіх, Як трэба жыць, Людзей карміць, Дзяцей лячыць... I трэба ж так дажыцца: 1 Грачанікаў, А. Я вас люблю.— Мінск, 1986. С. 16. Як нам самім карміцца, Як нам самім лячыцца?1 Лірыка А. Грачанікава ў апошні перыяд жыцця паэта ўбірала ў сябе ноткі і адкрытай публіцыстычнасці, непакою. Адзін з найвыдатнейшых вершаў 80-х гг.— «Маміна хустка» Сяргея Законнікава (н. у 1946 г.). Як шмат можна сказаць праз звычайныя дэталі, падрабязнасці, успаміны, калі яны сагрэты шчырай любоўю! Пахне яна клапатлівай спякотай, песняй пчалы, сырадоем духмяным, спрэчкай спрадвечнаю бульбы з асотам і мурагом, што ў сяннік напіханы. Пахне яна залатой павуцінкай, хрумсткай антонаўкай, роснаю пожняй, ржэўнікам шэрым, счарнелым націннем, голасам выраю ў небе трывожным. Пахне яна маладзенькім марозам, дранікам, што на патэльні пячэцца. Пахне яна нечым родным і розным. Як прытулюся — аж зойдзецца сэрца. Мы вырастаем марудна і хутка... Пахне маленствам маміна хустка2. Верш гучыць па-сучаснаму, праблемна, але вырас ён з усёй папярэдняй творчасці паэта, вернасці тым каштоўнасцям народнага жыцця, якія паэт сцвярджаў, пачынаючы з самых першых кніг. Чарам аўтарскай інтанацыі вабіць Леанід Галубовіч (н. у 1950 г.) — у яго вершах шмат дабрыні і даверу. Часам яны нагадваюць дзённік паэта, у якім раскрываюцца духоўны свет нашага сучасніка, яго мараль і чалавечая свядомасць. Аўтар смела закранае самыя надзённыя праблемы часу і сённяшняга грамадства, і гэта станоўча ўплывае на лірычны голас 1 ЛіМ. 1990. 30 сак. 2 Анталогія беларускай паэзіі: У 3 т. Т. 3. С. 432. паэта, робіць яго паўнагучным і багатым на эмацыянальныя адценні. У перпіай кнізе «Таемнасць агню» ён пісаў: ...Цяпло і холад, цемра і святло Прадоўжаць круг заведама вячысты. О, хоць бы тое квеценню ўзышло, Што выстыла і выстаяла чыстым1. У яго свая паэтыка, свой мастацкі «арсенал». Гэта паэт раскаванага стылю, пераважна размоўна-інтанацыйнага ладу, «вуснай» рытмамелодыкі. Ен валодае гнуткай, пластычнай інтанацыяй, здольнай перадаць прастату і складанасць думкі, тонка яе акцэнтаваць, данесці само дыханне часу. Усё гэта павялічвае адчуванне непаўторнасці творчай індывідуальнасці мастака, яго арыгінальнасці.