КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
He так даўно ў букінісце, перабіраючы кнігі, я выпадкова разгарнула адну — старую, зацёртую, вельмі любімую некім кніжку з казкамі народаў свету. Па змятым лістку разбя- галіся вялікія крываватыя літары, ужо трохі выцвілыя. — Жыў сабе на свеце вожык,— старанна пісаў нехта. Гэта быў дробны кавалачак вожыкавай сагі. Можа быць, нават старт вялікага падарожжа, поўнага прыгод. Але пакуль што вожык проста жыў — ці, дакладней, як той кот Шродзінгера, знаходзіўся ў стане нявысветленасці. Ягоная гісторыя яшчэ не прарасла, не пусціла карэнне, але ўжо бясспрэчна існавала. Сам безыменны вожык, як ні круці, а ўсё-такі існаваў. Гэта была альфа і амега, пачатак пачаткаў. Ды і, увогуле, нават фінал любой гісторыі — гэта проста пачатак новай. Штосьці заканчваецца, штосьці пачынаецца, як пісаў Анджэй Сапкоўскі. Таму сапраўдныя гісторыі, як і жыццё, не заканчваюцца ніколі. — А ты калі пачала выдумляць? — пытае мая маленькая сяброўка. I ёй, як нікому іншаму, я заўсёды адказваю праўду. Нават калі гэтая праўда гучыць трохі па-казачнаму. Я кажу: — Даўным-даўно. Муза Сімковіч прачнуўся з раніцы нечакана радасны. Ціхутка ляжаў пад коўдрай, глядзеў у столь. Успамінаў. У сне прыйшло да яго тонкае дзяўчо, пранізанае святлом, з ясным тварыкам, з мудрымі вачыма. Дзявочая постаць, захутаная ў нешта бязважкае, белае, быццам снег, быццам мара, быццам чайкі, кудысь ляцела, і падсіненыя дажджом хмары плылі над і пад ёй, і сонца павольна падымалася над морам. I словы яшчэ былі — жылі ўпрост у спакуслівых дзявочых вуснах, але іх, як Сімковіч не намагаўся, успомніць не мог. Ды і ці важна гэта? I бездакорны прыгожы тварык, і фігурка, і поза — усё так і стаяла перад вачыма. Там, унутры, віравала, і радасная гарачыня расплывалася па ўсім целе з кожным ударам сэрца. Сімковіч спружыніста падскочыў з ложка, рашуча адкінуўшы коўдру, і, як быў, стаў за мальберт. Размяў пальцы, прыкрыў на хвілінку вочы, каб згадаць, каб затрымаць тую, у сне пабачаную, у яе адвечным палёце, і ўзяўся за пэндзаль. Маляваў апантана, упэўнена, з імпэтам, з жарсцю, так, як, мусіць, не працаваў ужо гадоў пяць. I, працуючы, з ціхім захапленнем разумеў: перад гэтым, што зараз вырываецца з-пад ягоных рук, усё, раней зробленае,— лухта. Бо гэта — адзінае. Сапраўднае. Такое, што раз у жыцці бывае, і тое не ў кожнага. Працаваў, не зважаючы ані на голад, ані на стому, ані на тэлефон, які раз-пораз падаваў голас з суседняга пакойчыка. 3 асобных штрыхоў, з асобных ліній паступова пачынала глядзець Яна — тая самая, светлая, з натхнёным позіркам мяккіх вачэй. I Сімковіч бачыў гэта, заўважаў дробныя рысы Сапраўднага ў толькі-толькі распачатай працы і радаваўся, як дзіцёнак, і мармытаў пад нос, і гаварыў з Ёю, і смяяўся. Толькі пад вечар, стомлены, спустошаны, адваліўся ад новай работы, агледзеў прыдзірліва. Яшчэ раз не без задавальнення ўпэўніўся, што гэта — Яна, і з салодкім заміраннем сэрца адступіў. Хацелася паліць. I яшчэ хацелася да людзей, бо радасці ў душы было аж занадта, бо падавалася: грудзі вось-вось не вытрымаюць, не змесцяць — і разарвецца тое нікчэмнае, што завецца Балерам Сімковічам, а незямная, нябачаная, невыносная радасць атрымае свабоду. Запаліўшы, нетаропка крочьгў па вуліцы, HenKan асабліва светлай, нейкай нетутэйшай. Нязвыклай. Чароўнай. Узіраўся ў твары мінакоў і ў кожным з іх бачыў адбітак той, сваёй, адзінай, ледзь-ледзь схопленай фарбаю на палатне. I дзеля гэтага прыхаванага адбітку любіў, пакутліва і радасна любіў кожнага мінака паасобку і ўсё чалавецтва цалкам. Вось, здавалася б, абняў, прыціснуў да сябе адразу ўсіх: і цёплае красавіцкае сонца, і кволыя гарадскія дрэўцы, і ўсе гэтыя змрачнаватыя сталінскія забудовы — усіх, усё абняў бы з бясконцай цеплынёй. У такім настроі Сімковіч дайшоў да кавярні. Шпульнуў недакурак у сметніцу — і не пацэліў. Засмяяўся, падняў — і не пацэліў зноў. — Ды што ж ты... — абурыўся скрозь зубы. I не пацэліў у трэці раз. Гэта была дробязь, лухта, асабліва калі параўнаць з той сусветнай усеабдымнай радасцю, якая жыла ў Сімковічы. I ўсё-такі ў кавярню ён увайшоў спахмурнелы. I думкі бездапаможна круціліся, і ўсё згадвалася: што Яна тады і там, у сне, казала? Здавалася, што вось-вось атрымаецца ўспомніць — і ўсё адразу стане на сваё месца. У кавярні народу было няшмат. Мармытаў нешта сваё маленькі тэлевізар поруч з барнай стойкай. Тут жа сумавалі некалькі афіцыянтаў. За адным з круглых столікаў, укрытых пажоўклымі абрусамі, Сімковіч заўважыў прыяцеляў і рушыў да іх. Прыяцелі, Сівіцкі і Куфаль, абмяркоўвалі самыя блізкія выставы. Меркавалі, хто і што будзе паказваць, паўтаралі даўнія плёткі і барадатыя, як сам руды Сівіцкі, жарты. Сімковіч сядзеў паміж імі, недасяжны і далёкі, і толькі моўчкі пасміхаўся. Ведаў: перад той, якую здолеў схапіць, выцягнуць з уласнага трызнення, усе гэтыя размовы — нікчэмнасць. I Сівіцкі з ягонымі саладжавымі партрэцікамі, і Куфаль з ягонымі пошлымі нацюрморцікамі, і тыя, іншыя, астатнія, імя якім — легіён. Адчуванне ўласнай несумненнай перавагі доўга хаваць не атрымалася. — А ты чаго гэта ціхі такі? — падазрона спытаў Куфаль, паправіўшы акуляры з тоўстымі шкельцамі. — Набраўся,— аўтарытэтна заключыў Сівіцкі. — Набубеніўся. — Сядзіць, смяецца,— гнуў сваё Куфаль. — Мона Ліза мясцовага разліву. — Р-р-разлівачна і на вынас! — дзіка зароў Сівіцкі, пужаючы афіцыянтку. Сімковіч, паморшчыўшыся, адмахнуўся ад іх, быццам ад мух. Зрэшты, яны, з іх маленькімі праблемкамі, з іх шэранькімі размовамі і былі — мухі. Нават меней, чым мухі. Асабліва перад Ёю. Адзінаю, непаўторнаю, вечнаю. — Я — пішу зараз,— выгукнуў Сімковіч радасна. I раптам сарамліва заружавеў, як адзінаццацікласніца, што распавядае сяброўкам пра аб'ект свайго кахання. — Н-ну? — прыўзняў бялёсыя бровы Сівіцкі. — 3 чым вас і віншую. — Для выставы? — дзелавіта азваўся Куфаль. — Ці хтось замовіў? Сімковіч толькі зноў усміхнуўся. Уздыхнуў глыбока, абвёў прыяцеляў позіркам. I, зноў адчуваючы бязмежную цеплыню, загаварыў пра Яе, пра тонкія рукі, пра валасы, што лятуць па ветры, і, самае галоўнае, пра вочы. Было дзіўна і нязвыкла ўбіраць яе не ў фарбу, а ў словы, але Сімковіч стараўся, як мог. I пачуваў сябе пры гэтым не меней як Дантэ, халера яго вазьмі, Аліг'еры. — Сапраўдная,— нарэшце сказаў Сімковіч, як быццам бы падагульняючы сваё апісанне. Задаволены і горды, ён бачыў, як выцягнуліся твары ў разумніка Куфаля і нават языкатага Сівіцкага. Ім — дзе. Ім — як. Яны такога не сняць, завязлыя ў сваім, звыклым, застылыя ў аднойчы абраных формах, фарбах, зместах. Са сваёй зорнай вышыні акрылены Сімковіч і Куфаля, і Сівіцкага шчыра пашкадаваў. Але шкадавання гэтага, у параўнанні з велізарнай радасцю, было так мала, што яно амаль і не адчувалася. Каб толькі не сядзела ў галаве, каб не назаляла, як стрэмка, згадка пра тыя згубленыя словы. Яна нешта казала — але што? I чаму не згасае ўпэўненасць, што словы тыя былі чамусь важныя? Сімковіч пакруціў галавой, быццам намагаючыся вытрасці адтуль непрыемныя думкі. I, па-ранейшаму прасветлены, празрысты для ўсеабдымнай радаснай цеплыні, мовіў: — Гайда пакажу. Пайшлі. Сонца паспела сесці, караскаўся па дахах змрок, і вуліцы пачалі абрастаць шарамі жоўтага святла. Сімковіч па святле крочыў і гаварыў многа і не надта звязна пра карціну, пра сапраўднае і пра Яе. Куфаль і Сівіцкі, агаломшаныя, сцішаныя, быццам прыціснутыя веліччу, ішлі моўчкі. Каля самага дома Сімковіча — шэранькай пяціпавярхоўкі — Сівіцкі, аднак, прачысціў горла і загаварыў. He таму, што гаварыць хацелася, не таму, што размова таго патрабавала, а проста каб не маўчаць. Веліч Сімковіча і ягоная ж абразлівая паблажлівасць пачынала ўжо добра раздражняць абодвух ягоных прыяцеляў. — Глядзі-тка,— прапеў Сівіцкі, задуменна праводзячы пальцамі па рудой барадзе. — У вас тут новы рэкламны шчыт паставілі. Прагрэс, так бы мовіць, дакаціўся. Сімковіч толькі чмыхнуў: знайшоў, да душы, калі гаварыць пра нейкую там рэкламу. I гэта амаль на парозе неймавернай, нябачанай, са сну і мрояў сатканай прыгажосці. Сапраўднай прыгажосці. Сапраўднага мастацтва. — Падумаеш,— пагардліва сказаў Сімковіч, скоса зірнуўшы на шчыт. Зірнуўшы адзін раз, зірнуў і другі, і трэці. A пасля, вырачыўшы вочы і прыадкрыўшы рот, так і замёр — быццам істота з вядомай карціны Эдварда Мунка набыла цялеснае ўвасабленне. На шчыце сярод падсіненых пульхных аблокаў плыла, быццам мара, быццам чайка, раскінуўшы тонкія рукі, ягоная муза. I светлыя вочы глядзелі і пранікнёна, і сумна, і з пунсовага роту, здаецца, ліліся словы. Пад ножкамі ў музы быў змепгчаны агромністы пачак цыгарэт з зыркім, узмоцненым неонавымі агеньчыкамі надпісам. — Гармонія,— ледзь варушачы вуснамі, чытаў аслупянелы Сімковіч, і ўласны шэпт здаваўся яму громам,— Гармонія, лёгкая, быццам узмах пэндзля. Расказвалі пасля, быццам Сімковіч спрабаваў ці то застрэліцца, ці то зарэзацца. Хлусілі, вядома. Проста піць стаў болей. Шчасце Сонечка фарбуе вусны ў цёмна-чырвоны колер. Бліжэйшы да чорнага нават, чым да ўласна чырвонага. He па душэўнай схільнасці і не таму нават, што асабліва пасуе, а проста — модна. — Трэнд! 3 той жа прьгчыны падмазвае бровы так густа, што, калі ідзе па вуліцы, падаецца спачатку, быццам адны толькі бровы і ідуць. 3-пад броваў паглядаюць круглыя вочы — вочы сумнай галкі. Як галка, Сонечка любіць бліскучыя рэчы. Праўда, адрозна ад птушкі, не проста цягне ў гняздо, а старанна накручвае на сябе — і ззяе золатам, і брынкае, і звініць пры хадзе. Хадзіць на тонкіх ножках, на тонкіх абцасіках па абледзянелым тратуары няпроста, але Сонечка — змагар па натуры і лёгкіх шляхоў не шукае. Шукае яна, як, мусіць, усе людзі на свеце, шчасця. Шчасце Сонечцы адчайна не даецца, вылузваецца з рук. Пакутлівае, непадатлівае шчасце. Праз гэта Сонечка часта збягае ў цёмны куток пад лесвіцай, дзе ўздыхаюць скразнякі. I з павуціння, з пылу, з цемры гучным тэатральным шэптам кажа свайму шчасцю ў слухаўку: — Ды як ты можаш? Ды як жа?! Што адказвае шчасце, невядома. Верагодна, адказ не самы задавальняючы, таму што Сонечка, вяртаючыся ў гандлёвую залу, саркастычна падціскае цёмна-чырвоныя вусны. Сонечка ў маленькай краме — касір. Цэлы дзень прабівае хлеб, і булкі, і пірожныя, і малако з кефірам. Касавы апарат дзынкае, рассыпае сярэбраныя званочкі па зале, паўзуць бясконцыя чэкі. Гараджане напіраюць на вітрыны, вывучаюць кошты.