КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— А таму што няма чаго тут выдручвацца, ясна? Калі гульня перавальвае за сярэдзіну, каменьчык пачынае лётаць так хутка, што адно паспявай адскокваць. Спрытныя павялічылі свае надзелы ўдвая ці ўтрая, нязграбы або за трычатыры хады страцілі ўвесь свой надзел і з румзаннем пабеглі скардзіцца мамкам ці бабцям, або засталіся на дробным «астраўку» пасярод чужых земляў. Калі б паглядзець зверху — дык не раўнуючы які-небудзь Ліхтэнштэйн. Уладар такога «астраўка» пасміхаецца з затоенай горыччу, быццам капітан карабля, што павольна ідзе на дно. Але, вядома, гуляць самотны капітан усё роўна працягвае: часам у буйных магнатаў на самым дне душы варушыцца сумленне — і яны скідваюць, так сказаць, з барскага плечука некалькі слядкоў. Зрэшты (заўважым асобна), не толькі ў сумленні ці чалавечнасці справа. А проста хітры хват-магнат спрабуе аддаліць момант супрацьстаяння адзін на адзін з асноўным сваім канкурэнтам. Уладар незалежнага «Ліхтэнштэйна» настолькі напоўнены самай шчыраю ўдзячнасцю, што пачынае агрэсіўна накідвацца на асноўнага саперніка свайго дабрадзея. Шансаў у маленькага астраўка, зразумела, аніякіх, але сапернік хвата пад такім напорам часта траціць неабходную для сапраўднага стратэга стрыманасць. А саперніку-дабрадзею толькі таго і трэба. Застаюцца, у рэшце рэшт, двое магнатаў. 3 прыблізна аднолькавымі па велічыні надзеламі, прыблізна аднолькава спрытныя і хітрыя. — Гоп! Чуваць, як баба Наста з першага паверха ўключыла любімы бразільскі серыял і як за язмінавымі кустамі голасна плача хтось з пакрыўджаных недарэкаў, які раней вылецеў з гульні. Трымаўся з апошніх сіл, усміхаўся праз слёзы, каб боль і пакуту кплівым праціўнікам не паказваць, а пасля мужна пайшоў у язмін і зароў ужо там. Ад адчаю, ад крыўды, ад расчараванасці ў людзях зароў. Астатнія беззямельныя, пакуль тое, натрэслі зялёных грушак, частуюцца, з камфортам седзячы на турніках, ды яшчэ, нахабныя, гучна кпяць з потных, стомленых, перапэцканых землеўладальнікаў. Магнаты, угледзеўшы салодкія грушы, не вытрымліваюць, кідаюць сваё марнае захопніцтва і таропка выходзяць у адкрыты «Космас». Цуда-каменьчык ашчадна вяртаецца ў свой схоў да наступнай гульні. Падступае млявы цёплы вечар, гукі і цені робяцца густымі. Распаранае чырвонае сонца, пасечанае шматпавярхоўкамі, тлустымі скібамі падае на асфальт, на бетонныя клумбы, на цёмны бэз, і пахкі язмін, і сухую акацыю, на алычу і грушы. 3 вышыні турніка, адпаліраванага да бляску далонямі некалькіх пакаленняў, падзеленае кола «Зямлі» падаецца да смешнага нязначным і дробным. I нават дзіву даешся: ці варта было дзеля гэтага цягаць адзін аднаго за чубы і адсыпаць добрую меру кухталёў? Буркуюць клапатлівыя шызыя галубы. Расчараваны ў язміне адплакаўся, паяснеў душой і разам з усімі радасна корпаецца ў пясочніцы. Шчаслівы і ціхі, дапамагае будаваць пясчаныя гарады з магістралямі і плошчамі, з тэлевышкамі і мастамі. Тут, у пясочніцы, няма хітрых феадалаў, што цаляюць каменьчыкамі па нагах. Тут спакойна. «Зямное» кола, зацертае маленькімі нагамі, забытае, павольна патанае ў цёплым летнім паўзмроку. «Космас» разліваецца вакол, велізарны, цёмны, неабдымны, магутны, вырастае вышэй за турнік, за гаражы, за дрэвы, за дамы. Вышэй і болей за ўсё і ўсіх. I страшна, павіснуўшы на турніке, доўга глядзець у неба, у бясконцыя россыпы зор, бо здаецца, быццам сам падаеш туды, быццам падаеш уверх. I трымціць высока-высока калматая блакітная зорка. Можа быць, таксама чыёсьці «Сонца» са сваёй лічбай на баку. — Заўтра выйдзеш? Будзем у «Зямлю» гуляць? — A то ж! Дар На ніжняй паліцы ў цеснай школьнай бібліятэцы, у неахайным стосе, дзе чаго толькі ні было накідана: і капітан Врунгель, і пан Клякса, і іншыя,— былі таксама і Яны. Патрапаныя часам і неашчаднымі рукамі, так што з вокладак выпадалі старонкі, і ўсё роўна — такія любыя, такія прыгожыя... Гэта часопісы. А Яны жылі якраз у гэтых нязручных (не ўлазяць у партфель) часопісах «Раман-газеты». На першым па нябачаным лясным краі, пад нябачанымі (але дакладна нетутэйшымі) нябёсамі ехаў на белым кані рыцар. Глядзеў кудысь за рамку, пранікнёна і сумна, і ягонае падарожжа таксама падавалася сумным, так што сціскала сэрца. I яшчэ — падарожжа было вечным; ён не прыпыняўся ніколі, не мог прыпыніцца, і — не мог дасягнуць мэты. I яго — Рыцара — з вечным сумам і вечным імкненнем наперад аднаго было дастаткова, каб закахацца навечна, назаўсёды, да болю — у саму кнігу. А кніга была — «Уладар пярсцёнкаў» Толкіена. Праўда, у якасці назвы значылася — «Храннтелн», так што рыцар быў — «Храннтель», Ахоўнік, a падарожжа ягонае ператваралася ў бясконцую варту, вечную варту між маўклівых гор і лясоў. Што ён захоўваў, ад каго аберагаў — было няважна (і зараз няважна). Важна было, што — вартуе, беражэ, што заўсёды будзе вартаваць. Ільсняныя лісты пад вокладкай пачыналі аповед пра хобітаў, і я дзівілася (нават сердавала): чаму? Рыцар не быў — не мог быць — адным з іх, увесь гэты пастаральны Шыр быў для яго цесным, занадта дамашнім ды звыклым. Пра хобітаў я чытала (і зараз так чытаю), думаючы адно: калі ж, калі з'явіцца Той, з вокладкі? Кніжныя хобіты між тым пілі піва ў «Зялёным Драконе», размаўлялі пра надвор'е ды ўраджаі (нецікава), і раптам — заміранне сэрца — праскоквала згадка пра «таямніцу». Праз лясы Шыра да далёкага, тады мною яшчэ нябачанага Мора ішлі эльфы. Ішлі, каб сесці на караблі і адплыць далёка — на Захад. Знікалі незваротна, назаўсёды з краю розных там хобітаў (ха, так ім і трэба). Але гэта было сумна, так тужліва і сумна, што хацелася плакаць: як жа, эльфы сыходзяць, а хто застанецца?.. I хацелася бегчы за імі, яшчэ няяўнымі, незразумелымі, і прасіць: застаньцеся! А яны не чулі, ішлі — праз лясы — няўхільна ішлі на Захад. У школе выкладалі геаграфію, і Захадам для мяне была Польшча. Можа, Германія. За акіянам (хто ж не ведае?) была Амерыка, а за ёй, зноў цераз акіян,— Еўразія. А там, праз кіламетры, кіламетры, кіламетры — зноў я. Сумніўна, каб эльфы (эльфы!) адплывалі ў ЗША. Яны і не адплывалі туды — гэта было ясна. Так прыйшло разуменне, што свет гэты — эльфаўскі, сумны і бясконца дарагі гэтым сумам — свет іншы, не мой. Чый? А Д. Р. Р. Толкіна, вядома. Бокладкі не лгуць. Так Рыцар з Ахоўніка ператвараўся ў Бандроўніка — вечнага вандроўніка. Што ён адзін з тых самых загадкавых эльфаў, якія няспынна імкнуліся на нейкі свой, толькі ім зразумелы Захад, было відавочна. Залатыя валасы кратаў нябачны, але неабходны для ночы, гор і лясоў вецер, праблісквалі ў святле месяца даспехі, белы конь рушыў наперад, застаючыся на месцы. Эльфы сустракаліся і раней — у казках Андэрсена, у цішком прачытаным (і амаль незразумелым мне ў шэсць гадоў) Шэкспіры. Але гэтыя былі несапраўдныя. Сапраўдныя тыя, што — ноч, і месяц, і вецер у валасах, і белы конь, і дзікія горы за плячыма. Андэрсенаўскія раздражнялі матылёвымі крыльцамі і несур'ёзнасцю: кветачкі, дурненькія Тумбеліны-Дзюймоўкі ды параненыя ластаўкі не выклікалі ў мяне аніякай спагады. Тамтэйшы прынц эльфаў (казачны Ілжэдзмітрый) — проста вялікі матыль, а матылёў нельга любіць, нельга па матылях сумаваць, нельга матылямі захапляцца. Шэкспіраўскія былі бліжэй, таму што — магія, таму што — насмешнікі, таму што — ноччу, пад месяцам. Але шлюбныя перыпетыі Аберона з Тытаніяй таксама не краналі, хутчэй нават падаваліся лішнімі, непатрэбнымі. Нашто ўсе гэтыя дробныя, нязначныя каханнейкі, нікчэмныя любові, калі ёсць магія, і месяц, і стары лес, і вакол ноч, і толькі гэта — сапраўдная, шчымлівая, цяжкая і нязбыўная любоў? Таму было гэтак: — Будзеш мульцік пра Дзюймовачку глядзець? — гэта мама ад тэлевізара. Я: — Не-а! — Чаму гэта? — Яна несапраўднаяі Так Андэрсен быў рашуча адрынуты. I як патлумачыць, чаму гэтыя (мае!) эльфы — сапраўдныя, а тыя — не? Чаму гэтых я люблю, a тымі грэбую? А зноў-такі — за месяц над плячом у вершніка, за цёмныя хвоі і суровыя клыкі гор, за белага каня, які — я ведаю — нясецца так, што перахоплівае дыханне, і ўсё ж — на месцы стаіць. У Андэрсена такога быць не Marno, Андэрсен — для нудных дарослых, дакладней — створаны для такіх дзяцей, якімі іх уяўляюць нудныя дарослыя. А сапраўдныя дзеці любяць іншае, таямнічае, няўлоўнае, жорсткае ў гэтай сваёй няўлоўнасці, такое, што не любіць — немагчыма. Пасля ў кнізе зноў былі хобіты, і зноў было чаканне: калі ж — Яны? Чарадзей Гэндальф быў кепскаватай заменай, хоць я ўжо тады ведала (цалкам незнаёмая са скандынаўскімі мовамі), што ён — эльф. He Гэнд-Альф («эльф з чароўным посахам» з ісландскай), а проста — эльф, адзін з Тых, маіх, толькі пад маскаю, пад прывязной барадой. Таму што — вандроўнік, таму што — маг, таму што з'яўляецца і знікае нечакана. I дзеля яго даводзілася мірыцца з усімі гэтымі бясконцымі хобітамі, іхнімі бясконцымі звычаямі, бясконцымі святкаваннямі ды сняданнямі-абедамі-вячэрамі. А падарожжа Фрода і Ко было толькі падарожжам да Іх, туды, дзе Яны, прэч ад тоўсценькіх, па вялікім рахунку, неблагіх, але нудных (як Дзюймовачка) хобітаў. Пярсцёнак Усяўладдзя ж быў толькі прычынай, апраўданнем дарогі; і пярсцёнак быў — Іхні, эльфаўскі, з выкшталцонай вяззю Іхніх літар, што праступалі зыркім агнём на золаце, што спавівалі цэлы свет старажытнымі чарамі. Золата — зыркае, як агонь, і золата — злое, таму што чары — злыя; і вось хобіты ідуць (на золку) да эльфаў, каб тыя дапамаглі, бо гэтыя чары назаляюць. I эльфы абавязкова дапамогуць — яны ж Ахоўнікі, вершнікі з залатымі валасамі, закаваныя ў бліскучыя латы (не з золата — з міфрылю), яны выратуюць і развеюць злое золата — залою. I лес за межамі Шыра — цёмны, варожы, стары — адназначна ўжо Іхняя тэрыторыя, так што я не здзівілася, калі раптам (і не раптам зусім) сустрэліся Яны. Абрыўкі песень, і святло вогнішчаў, і гукі дзіўнай — Іхняй — мовы, і цёмныя дрэвы, поўня, цьмяныя прароцтвы. усё — толькі кароткі прыпынак на шляху, які ніколі не скончыцца, на шляху да Мора, да якога яны ідуць вечна і да якога ніколі — ніколі-ніколі — не дойдуць. Або сягнуць, як напрыканцы кнігі, уздымуць белыя ветразі і знікнуць за даляглядам, так што застанецца толькі стаяць на беразе, і глядзець, і плакаць... Радасць, якая мяжуе з сумам, сум ад радасці і радасць ад суму — вось Іх сапраўдная сутнасць. I вось чаму Яны, уласна, сапраўдныя: таму што, сыходзячы, пакідаюць у сэрцы пустку, што пячэ і душыць горыччу, таму што не