Наш дом
Маргарыта Латышкевіч
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 355с.
Мінск 2018
У фінале звычайна пастаўлена ажно сем клічнікаў. Чым болей клічнікаў — тым болей эмацыйнай выразнасці, разумееце.
Мы «мы» былі але куды і як?П
«Мы» больш не «мы»! А я не ты дакладна!!!
Ты не шукай, больш не вярнуся я!
М.ая любоў!!! Уся выпіта!!! Да дна!
Калі ж гэта проза, то ўрывак не далучаны ў вордаўскім файле да ліста, а, усім на радасць, уціснуты непасрэдна ў тэкст паведамлення, прычым — дзеля высокага мастацтва — набраны якім-небудзь вясёленькім нечытэльным шрыфтам:
Яна падняла свае брыльянцістыя вочы з падлогі і засмяялася быццам, калакольны звон. Яна была прыгожая, яе прыгажосць была прыгажэйшай за іншых жанчын і ён любіў яе за яе прыгажосць як, ніхто да яго ніколі яе не любіў.
Цытаваць яшчэ, мусіць, і не варта — і так ужо палова супрацоўнікаў рэдакцыі ходзяць
сівымі, а другая, найбольш уразлівая палова проста ціха плача па цёмных куточках.
Цікава, што гэтую катэгорыю аўтараў звычайна дужа трывожыць гучнае, але не вельмі зразумелае ім паняцце «аўтарскага права», і любыя лісты суправаджаюцца пагрозлівай прыпіскай:
— Просьба, перадрукоўваючы матэрыялы, указваць аўтарства і за свае не выдаваць.
Тон такі хваравіты, такі неспакойны, што ўяўляецца: сярод ночы бедныя прачынаюцца з трывожным крыкам, лезуць пад ложак з кішанёвым ліхтарыкам і доўга правяраюць, ці ўсе вопусы на месцы, ці не скралі ворагі, каб прысвоіць чужыя дасягненні.
Нашы рэдактары бязмоўна пераглядаюцца, быццам рымскія аўгуры, па-над рукапісам з такімі радкамі:
як сонца дорыць людзям выпраменне так я любіў цябе і выліў любленне ў твор напаўнятленны.
Але нават у такіх яркіх выпадках, пры ўсёй спакусе мы стараемся плагіятарскія замашкі стрымліваць і старанна запэўніваем клапатлівага «напаўнятленнага» аўтара, што і не збіраліся нічога выдаваць за сваё.
Аўтар не асабліва верыць, праўда, і звычайна рэзкім надламаным голасам просіць аддаць рукапісы, у тым ліку электронныя.
— Вярніце мне мае файлы! Усе, усе мае файлы, якія былі ў вас!
...Запаветная камбінацыя «Ctrl+С, Ctrl+V» у такіх выпадках дужа дапамагае.
Частая памылка, што дапускаюць не вельмі абазнаныя аўтары,— гэта зварот у выданне, пра якое яны нічога не ведаюць. He тое што не трымалі ў руках, а літаральна нічога. He кажу, што малады пісьменнік павінен вывучыць на памяць наклад ці падпісны індэкс выдання, дзе хоча друкавацца (хоць апошняе было б і няблага, між іншым), але асобныя нюансы лепш за ўсё ўдакладняць папярэдне.
Як мінімум, варта зараней ведаць мову выдання.
He два і не тры разы (і нават не трыццаць тры) мы атрымлівалі прапановы супрацоўніцтва ад аўтараў, якія пішуць выключна па-руску і перакладаць сябе любімых не плануюць — як і звяртацца да перакладчыкаў. Спробы ж патлумачыць, што наша выданне беларускамоўнае, звычайна ўспрымаюцца як асабістая абраза. Самы частотны контраргумент у такім выпадку:
— He, даруйце, але ж у нас дзве дзяржаўныя мовы!
Мы даруем, вядома, але працягваем настойваць, што беларускамоўная традыцыя часопіса, якая доўжыцца болей за паўстагоддзя, усётакі нечага вартая. Можа быць, нават вартая павагі.
Адрасанты крыўдзяцца.
Некаторыя, праўда, пачынаюць шукаць падыход да незгаворлівага рэдактара, блытаючы таго з гламурнай дзяўчынкай і мяркуючы, відаць, што і рэдакцыйнае «не» можа азначаць «так, але пазней».
— А вы ўсё-такі надрукуйце! Ну што вам, шкада, ці што?
Чытачоў нашых нам сапраўды — шкада.
— Вы не падумайце, што я тут набіваюся на жаласць, але...
Але даведкі ад дактароў, што пацвярджаюць хранічныя неўрозы, кампліментарныя выпіскі з асабістых спраў, ганаровыя граматы за «забеспячэнне літаратурнай часткі навагодняга ранішніка», зварот да вышэйшых інстанцый са скаргамі, нарэшце, сямейныя фота з дзеткамі — нішто не здолее пераканаць жорсткую рэдакцыю.
Апрача хіба якасна напісанага, таленавітага твора, які кажа за сябе сам.
Але гэты — самы відавочны варыянт — чамусь «напаўнятленнымі» не разглядаецца.
Увогуле, працаваць з паштовай скрынкай перыядычнага выдання, не пакрыўдзіўшы пры гэтым тузін-другі чалавек, немагчыма фізічна.
Адзін з супрацоўнікаў рэдакцыі (легендарных) паставіў рэкорд, за адну толькі чацвярговую раніцу так ці іначай закрануўшы пачуцці і прафесіянальную годнасць паўтысячы аўтараў (некаторых, праўда,— неаднаразова).
Перыядычна нас нават спрабуюць праклясці — калена да сёмага, восьмага. Аднак здараецца гэта так часта, што адзін праклён амаль імгненна кампенсуе другі. Ведаеце ж, мінус на мінус дае плюс, такое вось матэматычнае вуду.
Даведаўшыся пра ўсё гэта, адзін мой добры знаёмы, чалавек нястомнага практычнага розуму, настойліва раіў застрахаваць жыццё, асабліва ад няшчасных выпадкаў. Матываваў загадкава:
— Ты ж, гэта самае, таго. Рэдактар.
Я абяцала падумаць.
Звыклы дзень у праклятай рэдакцыі праходзіць прыблізна так:
— Што гэта ў нас пад дзвярыма такое валяецца, ніхто не ведае?
— А, дык гэта жытнёвы залом.
— У Мінску — і залом?
— Ну. Бач, азадачыўся чалавек, ажно няёмка.
— Эстэтычненька выглядае, вунь і стужачка чырвоная.
— Стараўся, стараўся.
— А чаму гэта ў мяне на стале магільная зямля?
— Аўтар твой учора заходзіў, адхілены рукапіс забіраў. Мусіць, пакінуў. У якасці камплімента.
— Ого, а падавалася — такі сухар! Ссыпай на падваконне, пад вясну, як звычайна, рассаду завядзём.
— Мінулым годам такія памідоры ўдаліся — забыць не магу!..
— Асцярожна, не сядай у той фатэль!
— А што?
— Таня туды склала нашыя куклы вуду. Вечарам забярэ.
— А ёй нашто?
— Сабака ў яе іх любіць. Гуляецца — ажно не адарваць.
— Але ж іголкі...
— Падумаеш, іголкі Валер дастаў. У яго маці шые, ну вось і...
Яшчэ адно несумненнае ўпрыгажэнне суровых рэдакцыйных будняў — людзі «новага часу», якія за сваё няпростае жыццё звыклі, што купіць можна ўсё, абы назваць правільную цану, і тэлефануюць ці пішуць, каб спытацца, колькі каштуе «за старонку».
— Каб вось зараз жа надрукавалі!
Інфармацыя пра тое, што рэдакцыя, наадварот, сама выплачвае сякія-такія ганарары (хоць не грандыёзныя і не «вось зараз жа», вядома), павяргае іх у шок і прымушае знікнуць, не толысі не пакінуўшы рукапіс, але і не развітаўшыся.
Мы, аднак, уваходзім у іх становішча і не пераймаемся гэтым.
Чалавек, можа, з паўгады спецыяльна адкладаў у схованку за насценным дываном грошы «на публікацыю». Чалавек маральна рыхтаваўся, як будзе камандным тонам збіваць заяўленую цану, як «дасць на лапу», каб друкавалі хутчэй, у тым жа месяцы, пажадана — пад дзень нараджэння цёткі (вось той быў бы гешэфт!).
А тут — такое.
I падаецца: сядзіць недзе такі вось агаломшаны, разбіты кагнітыўным дысанансам чалавек, хапае ротам паветра, быццам рыбіна на беразе. I вочы круглыя, і ў вачах адно-адзінае пытанне:
— Ды як гэта?!
Кепска пачуваць, што падмануў нечыя чаканні, ох як кепска.
Болей за ўсё трапяткіх, а пазней, на жаль, падманутых чаканняў, вядома, у самых юных — у пачаткоўцаў-падлеткаў. У сілу ўзросту перспектывы сваіх вопусаў яны бачаць у залатым святле ранняга поспеху. Уласна, гэта іх, як
людзей не проста асуджаных на прызнанне, але і дужа адказных, надзвычай турбуе.
добры дзень я вучуся і пішу і хачу пісаць але баюся што пачну друкаваць вершы ў вас і мне будзе гэта перашкаджаць вучыцца поспех і ўсё такое
Вершы, калі і дасылаюцца, то выключна пасля двух-трох лістоў з падрабязным, неймаверна шматслоўным апісаннем боязі гэтага самага поспеху (і ўсяго такога) і неабходнасці схавацца пад псеўданімам, каб ніхто не здагадаўся пра аўтарства шэдэўраў.
Калі ўчытацца ў дасланае, то неспакой аўтара адносна распаўсюджання ягонай творчасці можна ў нечым і зразумець:
Гэта вельмі зімняе ўрэмя мы хадзілі і строілі бабу вугалькі ёй былі як бы вочы і із-пад моркаўкі нос ёй тожэ я сядзеў каля печкі і думаў можа быць дажа пройдзе то ўрэмя чо запомню я
што тады строілі мы усе ўмесце
Часам, аднак, падманваць чаканні ўпросттакі неабходна.
снежную бабу
Творчая асоба
У новай кампаніі, у новым працоўным калектыве вас далікатна паклічуць адысці ўбок. Вы адкладзеце справу або цікавую размову, пойдзеце ў кут. I там самым інтымным чынам, на вушка вам скажуць нешта кшталту:
— Ну, бачылі вы нашу Галачку (Кацечку, Машаньку, et cetera, et cetera1)?
Вы, як чалавек сумленны, пахітаеце галавою: ніякіх мясцовых Галачак вам яшчэ бачыць не даводзілася. На гэты просты жэст пачуеце дакорлівае:
— Як жа так! Наша ж Галачка — яна такая... такая... I быццам пячатка, быццам прысуд: — ...творчая!..
Абавязкова акажацца, што Галачка што-небудзь піша. Аднаго разу нават даслала тое, напісанае сваё, у мясцовую газету, але...
— Інтрыгі!..
11 гэтак далей, і гэтак далей (лац.).
Калі Галачка піша, ёсць вялікая верагоднасць, што яна яшчэ і спявае. Можа быць, нават здольная акампаніраваць сабе на гітары. Атрымліваецца, праўда, чамусьці ўвесь час ці то «Сабачы вальс», ці то «Свеціць месяц», але ж гэта дробязі. Галоўнае, душэўна. I Галачцы падабаецца.
Дабрачыннасць Галачкі, як ні сумна, невычэрпная, так што яна звычайна яшчэ і малюе. Ва ўсякім выпадку, спрабуе. Але папера інтрыгуе супраць яе гэтаксама, як і рэдакцыйныя калегіі большасці перыядычных выданняў, таму на падступную паперу Галачка не пакладаецца. Выхад знаходзіцца просты і геніяльны: фота.
На паскораным онлайн-курсе «Зрабіся фатографам за тры дні» Галачка хутка авалодвае прафесійнай лексікай і пры размове так і сыпле ракурсамі, вытрымкамі ды фільтрамі. Вакол яе працоўнага месца, адно па адным, цесна абляпляючы сцяну, пачынаюць з'яўляцца фота: дождж на вуліцы і край парасона, мілы сабачка з жорстка абрэзанай паловай тулава, той жа сабачка пад парасонам і нечыя ногі.
— Я — фатограф,— паважна кажа Галачка сваім калегам.
Тыя людзі сціплыя, курсаў не праходзілі, таму — вераць.
На банкетах Галачка, пакуль нехта з найбольш паважаных гасцей чытае па паперцы падрыхтаваную прамову, прафесійным вокам акідвае стол. Пасоўвае бліжэй талерку з карцінна раскладзенай вяндлінаю, адштурхнуўшы ўбок пусты кілішак. Выцягвае руку з доўгімі блакітнымі пазногцямі, чапляе нарэзаны апельсін і кідае некалькі кавалкаў на сподак поруч з сабой. Застывае на некалькі імгненняў, сузіраючы справу рук сваіх, а насузіраўшыся, прамаўляе голасна, ні да кога асабіста не звяртаючыся і размаўляючы адразу з усімі за сталом:
КНІГІ ОНЛАЙН
