КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Нам сорамна за цябе, Косткасей,— мовіў Сотвар з дакорам. — Ты, наш рыцар, наш вартаўнік, важдаешся з гэтым шчанюком. — Майце літасць, княжа... — шэптам узмалілася Нешка, ламаючы рукі. Князь апёк яе ледзяным позіркам, і панна анямела і застыла, толькі па бледных шчоках ліліся слёзы. Я падняўся, абапіраючыся на меч, вытрымаў позірк Сотвара, не адвёўшы вачэй. — Гэты хлопчык выйдзе адсюль,— працадзіў я скрозь зубы. — Выйдзе жывы і здаровы. I Гон не прыйдзе па яго. Hi сёння, ні калі-небудзь яшчэ. — Гэты хлопчык,— злосна адказаў князь, — прыйшоў сюды сам, не спытаўшы нашага дазволу, не маючы права на гэта. Сын свайго бацькі, як ні паглядзі. — I сын сваёй маці, — дадаў я. — Ці ж не дае гэта яму права быць тут? Сотвар звёў бровы, уладна працягнуў руку і зрабіў бы яшчэ адзін — апошні свой — крок да паўпрытомнага Яся, каб я не апярэдзіў яго, засланіўшы хлопчыка сабою. — Двубой, — здушана прасіпеў я, падымаючы меч і сам не верачы, што раблю гэта. — Двубой! Ён зірнуў на мяне паўзверх мяча вачыма колеру зыркай сталі. Клянуся, я бачыў, як па лязе папаўзлі карункавыя марозныя ўзоры. — Двубой,— тупа паўтарыў я. У галаве было надзіва пуста, і толькі варочалася і непакоіла атрутная іголка там, злева. Неба, што ж я такое раблю, кадук мяне вазьмі. Хіба бывае так, каб зброя абярнулася супраць таго, хто трымае дзяржальна? Хіба веру я — хаця б на хвіліну — што магу перамагчы? — Хай будзе так,— адгукнуўся князь. Падняў руку — і паветра, пакорлівае ягонай волі, загусцела, набываючы форму, і з іголак інею вокамгненна саткаўся бледны клінок, ззяйкі і востры. А пасля клінок рушыў наперад, на мяне, так што я ледзь паспеў падставіць пад удар уласны меч. Удар быў страшны, але, на шчасце, ледзяное лязо слізнула, рассыпаючы іскры, а я вывернуўся, адскочыў убок. Двор паспешліва адступіў, стаў вакол нас шырокім колам, поўным шэптаў і позіркаў, поўным шолахаў. У гэтым коле мы ўдваіх рухаліся — круціліся адзін за адным, упіваючыся позіркамі, быццам танчылі дурны танец. Я крочыў на паўсагнутых нагах, пасоўваў меч з боку ў бок, падманваючы, хаваючы намеры, цягнучы час. Час — вось што трэба. Час, каб дабратворныя чары з рук панны Нешкі дапамаглі аднаму малому нахабніку ачуняць. Час. I я выбіваў для яго імгненні, адно па адным, з паслухмянай сталі, якая ўпарта гула і хрыпела, якая стагнала пад напорам бледнага клінка. — Дурасць, Косткасей, — казаў Сотвар. — Неба, якая дурасць. Дзеля чалавека падстаўляць уласны карак. Тут ён зноў ударыў. Клінкі ў чарговы раз са скрыгатам сышліся, і па лязе майго мяча пабеглі марозныя іглы, і холад апёк, і кроў застыла ў жылах. — Саступі мне, Косткасей,— выціснуў Сотвар з натугаю. — П-пайшоў ты,— злосна выдыхнуў я. 3 сілаю пхнуў князя ў калена і, не губляючы часу, адкінуў ад сябе. Ён адляцеў прэч на тры ці чатыры крокі, з цяжкасцю ўтрымаўся на нагах. Князевы вусны скрывіліся, і свабоднаю — праваю — рукою ён павольна адчапіў фібулу, што трымала плашч. Барва аплыла да ягоных ног, расцяклася па каменнай падлозе. — To ты вінаваты сам,— са скрухаю сказаў Сотвар і рушыў наперад. Ён наляцеў бязлітасна і імкліва, быццам зімовая віхура, быццам суровы сівер, што нясе вострыя ледзяшы. Але я і сам стаў віхураю, неўтаймаванай восенькай непагаддзю з халоднымі грымотамі, з бязлітаснымі навальніцамі. Мы счапіліся, нарэшце, на поўную сілу, мы рвануліся ўверх, так што халодныя агні пужліва разбягаліся, жалобна дзынкаючы, так што раўла і гула драпежная цемрадзь, так што стагналі калоны і скаланаліся гулкія скляпенні. — Ты сам вінаваты, сам вінавтпы, сам, — абвінаваўча выў сівер. Ты адпусціў яе калісь, адпусціў ад нас, а сёння прывалок гэтага шчанюка, быццам бы на замену ёй! Ад адной згадкі, ад аднаго слова зноў ажыла праклятая іголка ля сэрца — на імгненне, на нейкі адзін паскудны момант. I на гэты момант стаўшы сабою, а не гнеўнай віхурай, я страціў раўнавагу і, ужо страціўшы, адчуў боль пад рэбрамі злева, задыхнуўся, стаў хапаць ротам паветра. I цяжка ўпаў, абрушыўся зверху — ніцма на халодныя каменныя пліты, разбіўшы далоні і калені. Сотвар на крылах ветру павольна апусціўся долу, наблізіўся двума нячутнымі крокамі. Так ступае па зямлі снег. Лязо ледзяного клінка было зусім блізка ад маіх вачэй, і я бачьгў, як сцякаюць па празрыстай паверхні чорныя кроплі крыві. У роце зрабілася салёна і суха, піць захацелася да сутаргі ў горле. — Ты вінаваты сам,— строга паўтарыў Сотвар і занёс меч. Я, стомлена прыкрыўшы вочы, чакаў удару, але замест гэтага прычакаў голас: — Здаецца, я вінны вам апошнюю песню, княжа. — Песню?..— разгубіўся Сотвар. На сваёй руцэ я адчуў асцярожны дотык мокрага носу. Пасля нехта клапатліва задыхаў мне ў патыліцу і, нарэшце, лізнуў у вуха. Стаўры заскавытаў і адбег, а потым маленькія цёплыя рукі абхапілі мяне і дапамаглі прыўзняцца. — Падыміся, рыцар,— прашаптала Нешка. Лекавыя чары, простыя, але дзейсныя, плылі ад яе белых рук. He маглі перамагчы непазбежнае, але адкладалі фінал, супакойвалі і лашчылі. Мілая маленькая радзімка на яе шчацэ яшчэ дваілася ў мяне перад вачыма, але дыхаць ужо было куды лягчэй, і жыццё болей не струменіла ракою, вырываючыся з мяне. Пакідала павольна, па кроплі. — Ты прыгожая, панна Нешка,— прагаварыў я шэптам, проста каб не забыцца сказаць ёй гэта, пакуль яшчэ магу. Яна пачула і заружавела, але нічога не адказала. Стаўры, вінавата круцячы хвастом, зазіраў мне ў твар, быццам пытаўся: ну як? Жывём? — Жывём,— няўпэўнена сказаў я, патрапаўшы сабаку па галаве. I дадаў пра сябе: «Пакуль». Паглядзеў, як Сотвар навісае над Ясем, паспрабаваў падняцца, але не здолеў. — Цішэй, цішэй, рыцар, — супакойвала Нешка. — Іначай рана адкрыецца. — Апошнюю песню, княжа,— казаў Ясь. Ён стаяў насупраць раз'юшанага Сотвара — прамы і строгі, са змрочна зведзенымі бровамі, з упартымі вуснамі. Трымаў лютню ашчадна, як трымаюць немаўля, і прыціскаў да сэрца. Князь шпульнуў ледзяны клінок камусь са сваіх паляўнічых — і той прыняў княжую зброю з пачцівым паклонам, стаў трымаць асцярожна, на выцягнутых руках. — Дзве твае песні нас не ўразілі, чалавечае дзіця,— сказаў Сотвар здзекліва. — Чаму ж ты думаеш, быццам з трэцяю атрымаецца лепей? — Пра гэта меркаваць вам, княжа,— азваўся Ясь,— Але абяцанне ёсць абяцанне, і свае я выконваю. Сотвар нахмурыўся. — А я выконваю свае, — мовіў ён рэзка. — Добра. Праспявай мне ў трэці раз і паспрабуй дагадзіць. Іначай... Ясь моўчкі пакланіўся. Князь вярнуўся на трон, коратка глянуў на мяне і нецярплівым жэстам запрасіў хлопчыка пачынаць. Нешка напялася, сціснула маю руку ў сваіх. Як зачараваная, сачыла за Ясем. А той узлахмаціў валасы, з хрустам размяў шыю. Абвёў позіркам увесь Двор, паэтаў, паннаў, рыца- pay ды паляўнічых. Усміхнуўся ярка, белазуба адразу ўсім. — Я і праўда не меў рацыі,— загаварыў пачціва,— калі для такіх спакушаных слухачоў пеў простыя песенькі. Але зараз я не проста спяю — я раскажу гісторыю. — Якую яшчэ гісторыю? — сярдзіта перапытаў Сотвар. Ён заўважна пачынаў губляць цярплівасць і, падобна, ужо шкадаваў, што адразу не склікаў Дзікі Гон. — Самую праўдзівую, княжа,— сказаў Ясь,— Бо я заўжды кажу толькі праўду. Лютня сонечна бліснула ў ягоных руках — ці, можа, мне падалося? Ясь памаўчаў, апусціўшы голаў, а пасля лёгка крануў струны. I тыя загулі, запелі, зазвінелі. Так, як звіняць пад ветрам хвалі мора верасоў — белых, ліловых і амаль чорных. Так, як звіняць старадаўнія чары, нацягнутыя між іклаў стаячых камянёў. Так, як звіняць па снезе ледзяныя падковы княжага палявання. I пад гэты верасовы перазвон хлопчык з нашымі вачыма расказваў гісторыю — важкімі, спеўнымі словамі. Вядома ж, праўдзівую, бо ён, гэты хлопчык, ніколі не хлусіць. Хлопчык казаў пра панну з белымі крыламі — самую прыгожую, самую светлую на свеце панну. Тая штораніцы лётала да возера, скідвала там футра з лебядзінага пер'я, і танчыла на серабрыстай вадзе, і спявала. Між каменных калон сапраўды стала чуваць і пляскат вады, і шолахі ў трыснёгу. Белая здань, сатканая з музыкі і абрыўкаў памяці, кружылася ў танцы перад княжым тронам, рассыпаючы серабрысты смех. I Сотвар, сцішаны, глядзеў. Хлопчык казаў пра маладога паляўнічага, які адной раніцы прамінаў тое возера і пабачыў танец, пачуў спевы. Яны ўпадабалі адзін аднаго, панна і паляўнічы, і зразумелі гэта, не абмяняўшыся ані слоўцам. Словы ж рэч ненадзейная, часам замінаюць, словы могуць здраджваць і падманваць, але позіркі закаханых — ніколі. Зданяў зараз было дзве, яны танчылі разам, спавіваліся, як два агеньчыкі. Радасныя, шчаслівыя, свабодныя. I Сотвар, скамянелы, глядзеў. А хлопчык казаў, што панне трэба было вяртацца дамоў, да любага бацькі, і яна ўздзела крылы і паляцела. А паляўнічы не мог заставацца без яе, таму рушыў следам. I адшукаў, і знайшоў, і панна, як ні любіла бацьку, пайшла за ім. I па дарозе яны пайшлі ўдваіх, панна і паляўнічы. Радасныя, шчаслівыя ды свабодныя. Назаўжды, назаўжды, назаўжды. Я дазволіў сабе ўсміхнуцца. Хлопчык, які нібыта ніколі не хлусіць, свядома дазволіў сабе з паўтузіна дапушчэнняў у гэтай гісторыі. Але тым прыгажэй атрымалася. Ды і казкі павінны хораша заканчвацца, ці не так? Музыка замірала, гасла, і гаслі пакліканыя ёй здані. А Сотвар сядзеў нерухома, прыкрыўшы вочы рукою, і маўчаў, і ўвесь Двор маўчаў таксама. Падшыванец Ясь, цяжка пераводзячы дыханне, аціраў успацелы лоб. Гэтая музыка адабрала ў яго шмат сілы, так што нават абнесла вочы цёмнымі коламі, але хлопчык усміхаўся. На мой век прыпала дастаткова паядынкаў, каб я навучыўся адчуваць пералом у змаганні, і вось зараз адбылася несумненная перамога. — Што ж, дзіця,— прагаварыў Сотвар павольна, гледзячы ўбок. Далонь ягоная мільганула каля самых вачэй і зноў апусцілася. — Мы... Я хачу адцзячыць табе за твае песні, як было абяцана. Князь падняўся з трона і працягнуў руку. — Падыдзі да мяне, дзіця,— запрасіў. Ясь пакасіўся на мяне і Нешку, нерашуча пераступіў з нагі на нагу, упарта звёў бровы і пакрочыў уверх, паціснуў князеву руку. — Два дарункі абяру я сам, — працягваў Сотвар. — Бо дзве твае песні не прыйшліся нам пад густ. Першае: язык твой будзе лягчэйшым за пёрка і не здолее ўтрымаць цяжар хлусні. Другое: будзеш бачыць далей, чымся усе іншыя смяротныя, нават калі твае вочы замгляцца.