КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Можаш прайсці, чалавечае дзіця, — сказалі Ільзе. Тая здрыганулася, як ад холаду, хоць мужчынскі голас быў пекны, аксамітна мяккі, ды і прагучаў досыць дабрадушна. Ільга няўпэўнена пераступіла з нагі на нагу. Звузіўшы вочы, спрабавала разгледзець замглёную постаць там, ля дрэва, але цень быў дзіўны, ажно занадта густы. — Неба бачыць,— працягвалі з-пад дуба. — Гэта ўпрост знак лёсу. — Знак? — тупа паўтарыла, нахмурыўшыся, Ільга. 3-пад дуба насмешліва чмыхнулі. Густы цень варухнуўся, быццам патрывожаная вада, і ледзьве заўважная постаць у ім вокамгненна набрыняла колерамі і формамі. 3 пагорка па шорсткай траве ліха з'ехаў уладар голасу і лютні — высокі, танклявы, з ясным маладым тварам, з сабранымі на патыліцы ў вузел залацістымі валасамі. Увесь быў — суцэльнае ззянне. Золатам успыхнулі гузікі-ракавінкі на выкшталцоным адзенні, бліснуў зялёны шоўк на доўгіх вышываных рукавах. Засвяцілася злева на грудзях фібула-змяя, загарэлася завушніца з паўпразрыстым зялёным самацветам. I вочы былі таксама зялёныя — светлыя, ззяйкія, вострыя, з залатымі іскрамі. — He надта ты гаварлівая, так, чалавечае дзіця? — весела казаў лютніст. Змерыў паружавелую Ільгу вачыма і, пачасаўшы падбароддзе, прамармытаў пад нос: — Возера і князёўна, і чым табе не сюжэт?.. Ільга сумелася. — Я... не князёўна,— азвалася сіпата і, сяктак пракаўтнуўшы камяк у горле, скорагаворкай выпаліла, сціскаючы нож у кулаку: — I я не хацела... заходзіць у вашы ўладанні. Лютніст прыўзняў бровы, паглядзеў на нож, на Ільгу, зноў на нож. I засмяяўся. — «Уладанні», бач ты,— ён пакруціў галавой. — Чалавечае дзіця, я не ўладар нікому, апрача, можа, самога сябе. Ён памаўчаў, кусаючы вусны, зірнуў на неба, а пасля паўтарыў нараспеў, лёгка крануўшы струны: — Уладар ні для кога, апроч самога сябе. Апроч сябе... самога. — I зморшчыў востры нос, і выдыхнуў расчаравана, пакутліва: — Эт, усё лухта-а! Ільга тым часам зірнула цераз плячо на сваю кабылку. Пярэстая, памахваючы хвастом, пры- нюхвалася да расчараванага лютніста — без асаблівага страху, проста з мудрай перасцярогай. Небяспекі сапраўды не адчувалася, але не-людзі, кажуць, якраз гэтым і небяспечныя. Закружаць галаву, пададуцца мяккімі, добрымі, свойскімі, а там глядзі — і ачомаешся ў падзем'і. Калі, вядома, увогуле ачомаешся. — Можа, хоць ты выратуеш мяне, князёўна? — запытаў лютніст з апантанай надзеяй. — Дапаможаш? А? Ільга спахмурнела: не-людзям, яна чула, вельмі падабаецца гуляцца з людзьмі. Так коткі гуляюць з мышамі, здекуюцца з драпежным азартам. Вось і ад ягонай просьбы таксама патыхала нейкай здзеклівай гульнёй. — Мне трэба ісці,— адказала яна, намагаючыся, каб гэта гучала не надта няветліва, і таму дадала дрыготкім голасам: — Даруйце, лясны гаспадар. Ён зноў усміхнуўся — і ззяйка, і сонечна. Я не лясны гаспадар, чалавечае дзіця. I не азёрны, і не палявы, і не які-кольвек яшчэ, Неба бачыць. — Вось як,— недаверліва выціснула Ільга. — Неба бачыць,— паўтарыў лютніст. — Усяго толькі паэт з Курганова Поля, князёўна. Цырымонна пакланіўся і назваўся: — Йурай. Або Йурай Відушчы, калі заўгодна. Князеў відуш. Пра Курганова Поле Ільга чула — а хто не чуў? Показкі пра Дзікі Гон, што імчыць над вечнаю Пушчай, пра старадаўнія чары, што трымцяць між ікламі рунных камянёў. I на самым дне памяці яшчэ варушыліся бабчыны казкі пра ўсемагутнага Белага Князя і ягоны Двор, дзе адвечна піруюць паляўнічыя і прыўкрасныя панны. — Паэт? Йурай, прыплюшчыўшы вочы, паківаў — з самым паважным выглядам. — Мерныя ўдары цяжкія сыпле каваль на метал, — прагаварыў ён, здавалася б, нягучна, але голас уладна расцёкся над возерам. — Сам я падобна выкоўваю хвосткія звонкія словы. Словы — так падалося Ільзе — сапраўды пазвоньвалі, быццам загартаваная зброя, быццам баявая сталь. А яшчэ качалася ў іх рэха той азёрнай музыкі, амаль згубленае, няяўнае, няўлоўнае, і ад гэтага трохі круцілася ў галаве. — А як магла б звацца ты? — Йурай прамовіў гэта ўслых, але, здаецца, звяртаўся збольшага да самога сябе, чым да Ільгі. Прамовіў — і надоўга задумаўся. Упрост азадачыўся. Мармытаў, пастукваючы пальцам па падбароддзі, што імёны, маўляў, заўжды самае складанае і дзе б знайсці такое, каб змясціла і сонца, заблытанае ў валасах, і россып пацалункаў вясны на скуры, і ўпарты разлёт броваў — упрост ластаўчыныя крылы. — Ільга,— рашуча перапыніла яна бязладнае мармытанне. Йурай наморшчыў лоб і паўтарыў некалькі разоў, нібы спрабуючы імя на смак: «Ільга...» — Пасуе,— задаволена пагадзіўся паэт. — Неба бачыць, пасуе. Як бы каштуеш салодкі ліпавы мёд — «Іл-л-л-ль...» — і выдыхаеш ад задавальнення — «...га». Быццам запела адліга, быццам узляцела івалга. О, забяры мяне кадук, гэта пасуе! Тут паэт зірнуў на Ілыу, працяўшы агністым позіркам. — I вось,— загаварыў, пабліскваючы вачыма,— ты, дзіця з імем салодкім, як ліпавы мёд, апоўдні крочыш берагам зачараванага возера. У даспеху ды ўпры зброі, маленькая ваіцелька, ідзеш наўздагон, бегма, берагам — у пагоню за памяццю, за помстаю, за... полымем. I пакутуеш — ці ў парў, ці не позна? Ільга задыхнулася ад нечаканасці. Паэт з Курганова Поля быццам здолеў зазірнуць ёй у душу і нахабна, нават не тоячыся, разгледзеў там аж занадта многа. — Скуль ты ведаеш? — ледзь не крыкнула Ільга. I ліхаманкава думала: сапраўды, як адзін з не-людзей можа гэта ведаць? Ці не таму, што сваімі паскуднымі чарамі пралез у думкі, учапіўся ў душу пачварнымі кіпцюрамі? Бацька заўжды гаварыў: калі ўжо давялося натрапіць на каго з народа курганаў, трэба трымаць сябе ў руках. He казаць лішняга, не паказваць свае слабыя месцы. He даваць магчымасці затлуміць галаву, зацягнуць і зачараваць. Іначай — смерць. А можа, і нешта горшае за яе. Рукі ў Ільгі ганебна дрыжалі, лязо бацькава нажа з халоднага жалеза рассыпала сонечныя зайчыкі. Яна імкліва нагнулася і нажом — па рэдкай траве, па сухой зямлі — пракрэсліла вакол сябе маленькае крываватае кола. Выпрасталася павольна, цяжка дыхаючы, ацерла з ілба пот. Пярэстая, якая засталася па-за абарончай рысай, ціхенька дакорліва заржала. Кабылку было, вядома, шкада, але, як ні круці, лепей застацца пешым, чым мёртвым. Не-чалавек сачыў за Ільгай уважліва, нахіліўшы галаву трохі набок, не хаваючы зацікаўленасці. — А, разумею,— здагадаўся нарэшце.— Ты мяне баішся, чалавечае дзіця. — Ага, зараз,— змрочна адказала Ільга,— Я цябе не баюся, не-людзь. Апошняе, мусіць, прагучала 5 болып пераканаўча, каб Ілыу не білі дрыжыкі. — Але ты, о бясстрашная, хаваешся ад мяне за халодным жалезам, — небеспадстаўна заўважыў Йурай. — Між іншым, у цябе кола перарываецца. Унь там. Ільга зірнула сабе пад ногі і праглынула лаянку. Кола сапраўды перарывалася, зводзячы ў нішто ўсе яе абарончыя захады. — Паслухай,— загаварыў Йурай, уздыхнуўшы. — Я не збіраюся... што там, па-твойму, я збіраюся з табою зрабіць?.. — Зачараваць і звесці назаўжды ў вашае не-людскае падзем'е,— суха мовіла Ільга і дадала, падумаўшы: — Можа, каб з'есці там, ці што. Йурай вырачыў вочы. Відаць, уразіўся. — Ну дык вось: нічога такога я не збіраюся рабіць, — сказаў ён раздражнёна. — Неба бачыць, не маю такой звычкі. — А музыка? — недаверліва прабурчала Ільга. — А што — музыка? — А ў ёй — чары! Паэт пачухаў патыліцу. — Вядома,— паціснуў плячыма. — Вядома, чары. Але, калі заўгодна, не наўмысна. Проста не ўмею іначай. Думаў сабе пра гэтае возера, ну і... Ільга завагалася. Не-чалавек, здаецца, не хлусіў — ці, магчыма, не асабліва хлусіў. I, верагодна, сапраўды не жадаў паснедаць чалавечынкай. — Але скуль ты ведаеш пра цмока? — Ільга ўзялася ў бокі. Йурай прыўзняў бровы. — О,— сказаў. — А я і не ведаю. — Але ж сам толькі што казаў! — зазлавала Ільга. — Пра полымя, пра помсту, пра пагоню! Я не ведаю, чалавечае дзіця,— са спакойнай усмешкай паўтарыў не-чалавек. — Я — відуш. Я часам 'оачу. Сказаў так проста, быццам Ільга павінна была адразу ўсё зразумець. Яна, вядома, не зразумела. Але паверыць — паверыла. Амаль што. А цмок з'явіўся тры начы таму. Казалі, наляцеў апоўначы, узняўшы крыламі вогненную буру. Закружыў над горадам, дыхнуў агнём — раз, другў трэці. Вартавыя, вядома, затрубілі трывогу, але што з таго? Адну з вежаў цмок знёс як бы мімаходзь, адным ударам магутнага крыла, пасля цяжка ўпаў на саламяныя дахі, папоўз — распалены, як метал у кавальскім горне,— апякаючы ўсё вакол, цягнучы за сабою доўгі, усеяны шыпамі хвост у вогненнай лусцэ. Зямля скаланалася, і вакол быў агонь, і крыкі, і дымны смурод, і гар. Кагось цмок ухапіў пашчай — толькі бездапаможна храбуснулі косткі ды пырснула барваю. Хтось згарэў жыўцом або загінуў пад разбуранымі сценамі. Тых, каго атрымалася вывесці праз падземны ход, не набіралася і трох тузінаў. Усё збольшага дзеці, жанчыны і старыя. — Мой бацька — войт, — дадала Ільга, змрочна ўтаропіўшыся ў спакойнае возера. — Быў. Яны з паэтам сядзелі на тым самым узгорку пад дубам: Ільга спачатку завагалася, але адпачыць усё роўна трэба было б. Кружляючы між бясконцых лясных азёр, упрост выбілася з сіл. Йурай уважліва слухаў, паклаўшы падбароддзе на пераплеценыя пальцы, ягоная лютня спачывала тут жа — беражліва ўладкаваная ў траве пад дубам. Ільга, часцяком перапыняючыся, каб знайсці словы, расказвала. Спачатку не хацелася: думак пра тую ноч яна старанна пазбягала, не дазваляючы сабе ўспамінаць. Але, апавёўшы, нечакана адчула, як зрабілася трохі лягчэй. Быццам нарэшце выцягнула стрэмку. I вось Ільга сядзела на траве, з асалодаю выцягнуўшы ногі, якія гулі ад стомы. Жмурылася на сонцы, падхоплівала лёгкія пасмы з твару. Возера дыхала прахалодай, дубовае лісце перашэптвалася так мірна, так спакойна. — А пасля ён паляцеў на поўнач. Ну, цмок. У Кудравіцах і Мокрай Дубраве бачылі яго ў небе. Апавяла пра тую страшную ноч — і ўнутры стала пуста. Быццам толькі-толькі палымнеў цмокаў агонь, спусташаў і пёк. А зараз — згас, пакінуўшы попел і пустку. I цяжкую, даўкую, невыносную, мёртвую цішыню. — To ты, значыцца, зараз ідзеш па галаву вогненнага цмока? Сама? Ільга ленавата кіўнула. Паэт падціснуў вусны і прамармытаў нешта наконт таго, што не аматар ён настолькі сумных фіналаў. — Я табе не нейкая там пяшчотная князёўна, не-людзь,— сярдзіта сказала Ільга. — Мяне, каб ты ведаў, вучылі паляваць.