КНІГІ ОНЛАЙН
Аўтаматычна згенераваная тэкставая версія, можа быць з памылкамі і не поўная.
У канцы XVII — пачатку XVIII стагоддзя жыла ў замку незвычайная пані-гаспадыня. Гэта была Ганна Кацярына з Сангушкаў Радзівіл. Трагічны лёс напаткаў князёўну пры жыцці. Яе бацькі памерлі рана. Ганна выхоўвалася ў кляштары ў Вільні. Па бабцы яна паходзіла з роду Радзівілаў, таму яе апекунамі прызначылі нясвіжскіх ардынатаў. Яна была вельмі багатая, заможная нявеста. He пытаючыся згоды, князёўну Ганну выдалі замуж за нясвіжскага князя Караля Станіслава. Маладая гаспадыня Нясвіжскага замка не паспела нацешыцца мядовым месяцам, як выбухнула страшэнная вайна. Давялося Радзівілам з’ехаць з Нясвіжа і шукаць прытулку ў іншых месцах. Там раптоўна памірае муж, а за ім пайшлі з гэтага свету і сямёра маленькіх дзяцей. Усіх іх пахавалі ў родавым склепе-крыпце пад касцёлам у Нясвіжы. Калі смерць забрала апошнюю дачку ў дзень вяселля, маці дала слова хадзіць у чорным адзенні да скону. Кажуць, цгго ніхто з той пары не бачыў усмешкі на твары маці. Пасля смерці яе здань блукае па замку ў чорным адзенні, наводзячы жах на сустрэчных. ГЕРБ РОДУ РАДЗІВІААЎ Закончым паданні пра Нясвіж апісаннем герба Радзівілаў, які ўяўляе сабой тры паляўнічыя трубы — «тромбы», якія праславілі магугны род на ўвесь свет. Кожная рэч Радзівілаў — ад маленькага пярсцёнка да вялізных замкавых гармат, каштоўнасці скарбніцы, карціны, мэбля памячаліся фамільнымі трубамі. Аб паходжанні герба расказваюць так. Аднойчы адзін з Радзівілаў паляваў разам з польскім каралём і вельмі таму дагадзіў. Кароль захацеў узнагародзіць сябра і загадаў яму затрубіць у паляўнічы рог. Кароль паабяцаў падарыць Радзівілу столькі зямлі, дзе будзе чуцен голас рога. Радзівіл добра пастараўся і атрымаў ладны кавалак зямлі. 3 той пары паляўнічыя трубы сталі гербам Радзівілаў. Пазней іх пачалі размяшчаць на грудзях грознага арла. SUMMARY INyasvizh is one of the oldest settlements in Belarus. The chronicles tell the story of Prince Yuri from Nyasvizh who was killed in 1224 fighting Tatars on the Kalka river. This gives reason to assume that Nyasvizh was known as a centre of an independent principality already early in the 13th century. Close to the year 1496, the Nyasvizh princes yielded the town to be privately owned by the well-known Kishka family. Around the year 1513 Ganna Kishka was married to Ivan Mikalai Radziwill (the Bearded) and the town went into possession of the Radziwills and became the centre of their fabulously rich estate. Thus Nyasvizh turned from an independent capital into the Radziwills-owned capital. Radziwill the Bearded, who was the first owner of Nyasvizh, built a fortress in the town and erected a bank around it. In 1547, his son Mikola the Black put up a wooden castle on the site of the ancient town. Later, in 1583 when Mikalai the Orphan who was Mikalai the Black’s son came to power, the construction of a more solid stone castle was started. The town grew bigger and more beautiful yearly. The estate became richer, more powerful and glamorous. Various privileges were granted to the town authorities which enabled them to keep cultural activities in the town at a very high level. In 1562, Simon Budny printed here his «Catechism», the first book in the Belarusian language. In 1586, Nyasvizh was granted the Magdeburg Right and was allowed to have its own coat of arms. Nyasvizh was even called «the uncrowned capital» of the Great Lithuanian Principality. «The little Paris» amazed the world almost as much as the big one. The stone-work buildings of Nyasvizh executed in baroque (in addition to the Castle and the Catholic Church there is the Slutsk Gate, the Benedictine Monastery tower and the house in the market place) bear the signs of those days — the baroque architecture reflected the many public trends, peculiarities of the intellectual life. Nyasvizh has acquired the status of a national historyand-culture preserve with a peculiar structure of a museum type- ЗМЕСТ ПРАДМОВА 3 ЛЯ ГЭТЫХ СЦЕН ПРАЙШЛІ ВЯКІ 5 Повязь часоў 7 Музыка ў камені 13 У засені старых паркаў 36 Мастацтва пэндзля і разца 42 Паўстае са старонак 51 Скарбы кніжньіх і архіўных сховішчаў 75 Талія Мельпамена і нясвіжскае «ДО» 78 ПАХОДЖАННЕ РАДЗІВІЛАЎ 91 Войшунд па мянушцы Радзівіліо 93 Заснавальнік нясвіжскай лініі 97 Ян Радзівіл Барадаты 97 Геркулес Літоўскі 101 Юры Радзівіл «Пераможца» 101 Дыпламат і канцлер 103 Мікалай Радзівіл Чорны 103 Псраможца на рацэ Вуле 107 Мікалай Радзівіл Руды 107 Першы падарожнік Беларусі, святлейшы пілігрым . . 110 Мікалай Крыштоф Радзівіл Сіротка 110 Сыны Сіроткі 115 Крыштоф Мікалай Радзівіл 115 Ян Юры Радзівіл 116 Альбрэхт Уладзіслаў Радзівіл 117 Жыгімонт Караль Радзівіл 118 Аляксандр Людвік Радзівіл 119 Здраднікі? He! Патрыёты 121 Януш Радзівіл 121 Багуслаў Радзівіл 133 Радзівілы — Сабескія 136 Міхал Казімір Радзівіл 136 Вялікі канцлер Літоўскі — палітык разважлівы і памяркоўны 142 Караль Станіслаў Радзівіл 142 Князь Гетман 146 Міхал Казімір Радзівіл Рыбанька ....... 146 Дзівосы Пане Каханку 149 Караль Станіслаў Ануфры Ян Непамуцэн Радзівіл 149 Паэт і кампазітар 157 Мацей Радзівіл 157 Адважны рамантык 159 Дамінік Геранім Радзівіл 159 Сябра Гётэ і Шапэна 165 Антоні Генрык Радзівіл 165 Яны вярнулі славу замку 169 Антоні Вільгельм Радзівіл і Марыя дэ Кастэлян дэ Талейран 169 Іх з’яднала любоў да Беларусі 175 Мікалай Вацлаў Радзівіл і Марыя Магдалена Радзівіл з Завішаў 175 Радзівілы XX стагоддзя 178 Антоні Альбрэхт Радзівіл 178 Леон Уладзіслаў Радзівіл 179 Караль Мікалай Радзівіл 181 Януш Францішак Радзівіл 181 Станіслаў Альбрэхт Радзівіл 185 ЧОРНАЯ ДАМА НЯСВІЖСКАГА ЗАМКА 191 Хто яна, містычная незнаёмка? 194 Сапраўдныя падзеі і чуткі 196 Яе лепшьія часіны 198 Каханне стагоддзя 200 Доўгае процістаянне 203 Апошнія дні каралевы 207 Жалобны картэж 208 Абраз Маткі Боскай Асграбрамскай 209 Барбара Гіжанка 210 Знаходка Віленскага сабора 212 Вачамі даследчыкаў 214 ПАДАННІ I ЛЕГЕНДЫ 217 Дуб і сасна 219 Таямніцы нясвіжскіх саркафагаў 221 «Гарбаты» саркафаг 223 Загадкавая бочачка 223 Слёзы Марыі I . . . 224 Авэ Марыя 226 Нязнойдзены клад 227 Новае ў пошуках Радзівілаўскай скарбніцы 230 Камень-чараўнік 233 Герб роду Радзівілаў 234 SUMMARY 235 Навукова-папулярнае выланне Шышыгіна-Патоцкая Клаўдзія Якаўлеўна НЯСВІЖ 1 РАДЗІВІЛЫ Рэдактар Т. Л. Шумейка Мастак В. П. Масцераў Мастацкі рэдактар Л. I. Мялоў Тэхнічны рэдактар С. /. Стараверава Карэктары Г. В. А.іешка, Л. I. Жылінская. Л. К. Сямёнава Падпісана да друку з гатовых дыяпазітываў 14.10.2002. Фармат 84x108 '/3,. Бумага афсетная. Гарнітура Таймс. Афсетны друк. Ум. друк. арк. 12,60.’ Ул.-выд. арк. 12,21. Тыраж 3,500 экз. Зак. 521. Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Выдавецтва «Беларусь» Міністэрства інфармацыі Рэспублікі Беларусь. Ліцэнзія ЛВ № 2 ад 17.01.2001. 220004, Мінск, пр. Машэрава, 11 Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Мінская фабрыка каляровага друку». 220024, Мінск, Каржанеўскага. 20