Па кім звоніць звон
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 477с.
Мінск 1991
— Слухай,— сказаў Агусцін і, наблізіўшыся, паклаў руку на плячо Роберту Джордану. Потым ён чыркнуў крэсівам аб крэмень, запаліў кнот, дзьмухнуў на яго і, узняўшы вышэй, зазірнуў у вочы маладому чалавеку.— Ты падобны да таго, хто быў з намі раней,— сказаў ён.— Але не зусім. Слухай.— Ён апусціў кнот, трымаючы ў руцэ вінтоўку.— Ты мне вось што скажы: гэта праўда, наконт моста?
— Што наконт моста?
— Што мы павінны ўзарваць гэты паскудны мост і потым выбірацца адгэтуль, пакуль цэлыя.
— Я не ведаю.
— Ты не ведаеш!— сказаў Агусцін.— Ну і ну! А чый тады гэты дынаміт?
— Мой.
— I ты не ведаеш, навошта ён? Хопіць байкі баяць!
— Я ведаю, навошта ён, і ты таксама даведаешся, калі надыдзе час,— сказаў Роберт Джордан.— А зараз мы ідзём у лагер.
— Пайшоў бы ты, сам ведаеш куды!— сказаў Агусцін.— Так цябе і ператак. А хочаш, я табе скажу адну рэч, якую табе карысна ведаць?
— Хачу,— сказаў Роберт Джордан.— Калі толькі гэта не якаясь пахабшчына, наконт...— I ён паўтарыў самую непрыстойную лаянку з тых, якімі была аздоблена папярэдняя гаворка.
Гэты чалавек, Агусцін, безупынна сыпаў брыдкімі словамі, дадаючы непрыстойную лаянку да кожнага назоўніка, прыметніка і дзеяслова, і Роберт Джордан нават падумаў, ці здольны той наогул вымавіць хоць бы адну фразу без пахабшчыны.
Агусцін засмяяўся ў цемры, калі Роберт Джордан паўтарыў яго брыдкую лаянку.
— Такая ўжо ў мяне звычка. Магчыма, яно і не дужа прыгожа. Хто ведае. Кожны размаўляе па-свойму. Дык
вось, слухай. Мне не шкада гэтага моста. Мне наогул нічога не шкада. Да таго ж я паміраю з нуды ў гэтых гарах. Калі трэба выбірацца адгэтуль — я згодны. Мне на гэтыя горы начхаць. Калі трэба змяніць месца — я згодзен. Аднак адно я табе скажу — ахоўвай свой дынаміт.
— Дзякуй,— сказаў Роберт Джордан.— Ахоўваць ад цябе?
— He,— сказаў Агусцін.— Ад людзей, у якіх такога ператакога сумлення меней, чым у мяне.
— А ўсё-такі?
— Ты па-іспанску разумееш?— сказаў Агусцін, цяпер ужо сур’ёзна.— Глядзі добра за сваім дынамітам, так яго ператак.
— Дзякуй.
— Пакінь сваё «дзякуй» сабе. А дынам>т пільнуй.
— Яго хто-небудзь чапаў?
— He. Я тады б не марнаваў часу на пустую балбатню.
— Ну, усё адно дзякуй табе. Ну, мы пойдзем у лагер.
— Добра,— сказаў Агусцін.— I няхай прышлюць кагонебудзь сюды, хто памятае пароль.
— Мы сустрэнемся ў лагеры?
— Няўжо ж не. I вельмі хутка.
— Хадзем,— сказаў Роберт Джордан старому.
Цяпер яны ішлі ўскрай даліны, і навокал быў шэры туман. Пасля ўсланай сасновай ігліцай лясной зямлі яны адчувалі пад нагамі густую траву, парусінавыя сандалі на вераўчанай падэшве намоклі ад расы. Наперадзе паміж дрэў узнік агеньчык, і Роберт Джордан здагадаўся, што там пячора.
— Агусцін вельмі добры чалавек,— сказаў Ансельма.— Хоць ён і гаворыць брыдкія словы, і без жартаў не можа, але чалавек ён сур’ёзны.
— Ты яго добра ведаеш?
— Так. I даўно. Я яму веру.
— I таму, што ён кажа, таксама?
— Так, братка. А вось з Пабла справы кепскія, ты сам бачыў.
— Што ж нам зараз рабіць?
— Трэба ахоўваць дынаміт.
— Хто ж яго будзе сцерагчы?
— Ты. Я. Жанчына і Агусцін. Бо ён сам бачыць небяспеку.
— Ты ведаў, што будзе так кепска, калі мы ішлі сюды?
— He,— сказаў Ансельма.— Я не ведаў, што ўсё зайшло так далёка. Але ўсё адно мы павінны былі прыйсці
сюды. У гэтых мясцінах два гаспадары — Пабла і Эль Сорда. А ў іхніх уладаннях без іх не абысціся.
— А Эль Сорда які?
— Добры,— сказаў Ансельма.— Наколькі Пабла паганы, настолькі той добры.
— Значыць, ты лічыш, што Пабла зусім безнадзейны?
— Я ўвесь вечар думаў пра гэта, і мне здаецца, што так. Прыгадай усё, што мы пачулі пра яго.
— Магчыма, лепей было б пайсці адгэтуль. Сказаць, што мы перадумалі, што не збіраемся ўзрываць гэты мост, а самім набраць людзей у іншых атрадах?
— He,— сказаў Ансельма.— Гаспадар тут ён. Ты і кроку тут не ступіш, каб ён не даведаўся. Але ўсё адно ступаць трэба вельмі абачліва.
РАЗДЗЕЛ ЧАЦВЁРТЫ
Яны падышлі да пячоры, уваход у якую быў занавешаны гунькай, з-пад якой прабівалася святло. Абодва рукзакі ляжалі пад дрэвам, накрытыя брызентам, і Роберт Джордан прысеў на кукішкі і абмацаў вільготную, зацвярдзелую тканіну. Ён сунуў у цемрадзі руку пад брызент, знайшоў знешнюю кішэню аднаго з рукзакоў, выняў адтуль абцягнутую скурай пляшку і схаваў яе ў задняй кішэні штаноў. Потым паадмыкаў замкі, прасунутыя праз кольцы, і развязаў шнуркі, якія зацягвалі рукзакі, і праверыў навобмацак усё, што ў іх было. У адным з іх, амаль на самым дне, у торбачках былі брускі дынаміту, загорнутыя ў спальны мяшок. Сцягнуўшы зноў шнуркі і зашчоўкнуўшы замок на гэтым рукзаку, ён сунуў абедзве рукі ў другі і намацаў там востры край драўлянай скрынкі са старым дэтанатарам, кардонку з-пад цыгар з капсулямі — кожны цыліндрык быў абкручаны двума дроцікамі (усё гэта было запакавана гэтаксама дбайна, як калісьці ў маленстве ён запакоўваў сваю калекцыю птушыных яек), потым—ложа аўтамата, аддзеленае ад ствала і загорнутае ў скураную куртку, два дыскі і пяць абоймаў з патронамі ва ўнутранай кішэні вялікага рукзака; маленькія маткі меднага дроту і вялікі маток светлай ізаляцыйнай стужкі — у другой кішэні. У той самай кішэні, дзе быў дрот, ён намацаў пласкагубцы і два драўляныя шылы для свідроўкі дзірак у брусках дынаміту, і, нарэшце, з апошняй кішэні ён выцягнуў вялікі пачак рускіх папярос — тых, што яму далі ў штабе Гольца.
Сцягнуўшы шнуркі, ён зашчоўкнуў замок, зашпіліў клапаны і зноў накрыў абодва рукзакі брызентам. Тым часам Ансельма ўжо ўвайшоў у пячору.
Роберт Джордан падняўся, каб ісці следам за ім, потым перадумаў і, адкінуўшы брызент з абодвух рукзакоў, ледзьве падняў іх — па адным у кожнай руцэ — і цяжка рушыў да пячоры. Ён паставіў адзін рукзак, адхінуў гуньку і, схіліўшы галаву і трымаючы абодва рукзакі за скураныя лямкі, увайшоў у пячору.
У пячоры было цёпла і поўна дыму. Уздоўж сцяны цягнуўся стол, на якім гарэла свечка з лою, устаўленая ў горла бутэлькі, а за сталом сядзелі Пабла, яшчэ тры незнаёмыя мужчыны і цыган Рафаэль. Свечка адкідвала цені на сцяну за іх плячыма і на Ансельма, які яшчэ не паспеў сесці і стаяў справа ад стала. У далёкім куце пячоры Паблава жонка схілілася над вогнішчам і раздзьмухвала вуголле. Дзяўчына сядзела побач з ёй на кукішках і патроху памешвала драўляным апалонікам у чыгунным сагане. Падняўшы апалонік, яна паглядзела на Роберта Джордана, і ён з парога ўбачыў яе твар, асветлены сполахамі агню, убачыў яе рукі і кроплі, што падалі з апалоніка ў саган.
— Што гэта ты цягнеш?— запытаўся Пабла.
— Свае рэчы,— адказаў Роберт Джордан і паставіў абодва рукзакі на невялікай адлегласці адзін ад аднаго далей ад стала, там, дзе пячора была шырэйшая.
— А хіба знадворку яны не маглі пастаяць?— спытаў Пабла.
— Хто-небудзь можа спатыкнуцца аб іх упоцемку,— сказаў Роберт Джордан і, падышоўшы да стала, паклаў на яго пачак папярос.
— Па-мойму, няма ніякай патрэбы трымаць дынаміт тут, у пячоры,— сказаў Пабла.
— Ад вогнішча далёка,— сказаў Роберт Джордан.— Бяры папяросы.— Ён правёў пазногцем вялікага пальца па вузкім канце кардонавага пачка папярос з вялікім каляровым браняносцам на вечку і пасунуў пачак да Пабла.
Ансельма паставіў яму табурэтку, абабітую сырамятнай скурай, і Роберт Джордан сеў да стала. Пабла кінуў на яго такі погляд, нібыта хацеў нешта сказаць, а потым моўчкі пацягнуўся па папяросу.
Роберт Джордан пасунуў папяросы і да астатніх. Ён усё яшчэ не глядзеў на іх. Але зазначыў, што адзін з іх узяў папяросы, а двое нават не дакрануліся да пачка. Уся яго ўвага, аднак, была засяроджана на Пабла.
— Ну, як справы, цыган?— звярнуўся ён да Рафаэля.
— Няблага,— адказаў цыган.
Роберт Джордан здагадаўся, што гутарка вялася пра яго перад тым, як ён увайшоў у пячору. Нават цыган трымаўся неяк напружана.
— Ну, накорміць яна цябе яшчэ раз?— спытаў Роберт Джордан.
— А як жа. Чаму ж не,— адказаў цыган.
Гэта ўжо былі не тыя лагодныя жарты, якімі яны перакідваліся ўдзень.
Паблава жонка не азвалася і працягвала раздзьмухваць агонь.
— Ваш Агусцін кажа, што памірае з нуды там, наверсе,— сказаў Роберт Джордан.
— Нічога, жывы будзе,— сказаў Пабла.— Хай трошкі панудзіцца.
— А віно ёсць?— спытаў Роберт Джордан, звяртаючыся да ўсіх, і, нахіліўшыся наперад, паклаў рукі на стол.
— Крыху засталося,— пахмурна сказаў Пабла.
Роберт Джордан вырашыў, што ўжо надышоў час паглядзець на астатніх і зарыентавацца ў сітуацыі.
— Ну, у такім разе, абыдуся вадой. Паслухай!— гукнуў ён дзяўчыну.— Прынясі мне конаўку вады.
Дзяўчына кінула позірк на Паблаву жонку, але тая нічога не сказала і нават зрабіла выгляд, што нічога не пачула; тады дзяўчына падышла да саганка з вадой і зачэрпнула поўную конаўку. Яна прынесла конаўку з вадой да стала і паставіла яе перад Робертам Джорданам. Ён усміхнуўся ёй. У гэты самы момант ён уцягнуў жывот і ледзь прыметна хіснуўся ўлева на табурэтцы, так што пісталет слізгануў уздоўж пояса да таго месца, дзе яму было зручней карыстацца зброяй. Потым ён апусціў руку ў заднюю кішэню — Пабла ўвесь час сачыў за яго рухамі. Роберт Джордан ведаў гэта, як і тое, што ўсе астатнія таксама сочаць за ім, але сам ён сачыў толькі за Пабла. Ён выцягнуў з задняй кішэні абцягнутую скурай пляшку, адкруціў корак, і, узяўшы конаўку з вадой, адпіў палову, і пачаў павольна даліваць у конаўку нешта з пляшкі.
— Занадта моцнае пітво для цябе, a то пачаставаў бы,— сказаў ён дзяўчыне і зноў усміхнуўся ёй.— Зусім мала засталося, a то і табе прапанаваў бы,— сказаў ён Пабла.
— Мне анісаўка не даспадобы,— сказаў Пабла.
Аскомісты пах разышоўся над сталом, і Пабла ўнюхаў знаёмы водар.
— Вось і добра,— сказаў Роберт Джордан.— Бо ўжо надта мала засталося.
— Што гэта за пітво?— пацікавіўся цыган.
— Гэта лекі,— адказаў Роберт Джордан.— Хочаш пакаштаваць?
— Ад чаго гэтыя лекі?
— Ад усяго,— адказаў Роберт Джордан.— Ад усіх хвароб. Калі ў цябе ёсць нейкая хвароба, адразу палягчэе.
— Дай пакаштую,— сказаў цыган.
Роберт Джордан пасунуў да яго конаўку. Вадкасць у ёй была нейкага жаўтавата-малочнага колеру, і ён спадзяваўся, што цыган не зробіць болей аднаго глытка. У пляшцы заставалася ўжо зусім мала, а адна такая конаўка замяняла сабой усе вячэрнія газеты, усе вечары, праведзеныя калісь у парыжскіх кавярнях, усе каштаны, якія зараз, напэўна, ужо цвітуць, і буйных біцюгоў на знешніх бульварах, кнігарні, кіёскі, карцінныя галерэі, парк Мансуры і БютШамон, стадыён Буфало і Іль дэ ля Сітэ, «Гаранці траст кампані», стары гатэль «Файо» і магчымасць пачытаць і адпачыць надвячоркам,— замяняла ўсё тое, што калісь яго вабіла і што ён спакваля пачаў забываць, усё тое, што вярталася да яго, калі ён частаваўся гэтым каламутным, гаркавым, алхімічным зеллем, ад якога ледзянеў язык, разлівалася цяплынь у мазгах і па страўніку і думкі ішлі ў іншым напрамку.
КНІГІ ОНЛАЙН
