Па кім звоніць звон
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 477с.
Мінск 1991
— Зразумела.
— Вось і добра. I калі ты вернешся, я буду ведаць пра ўсё, што рухалася па гэтай дарозе. На гэтым лістку адзначай тое, што ідзе туды, а на гэтым — тое, што ідзе адтуль.
Яны вярнуліся да пячоры.
— Скажы Рафаэлю, няхай выйдзе да мяне,— сказаў Роберт Джордан і стаў каля дрэва. Ён бачыў, як Ансельма ўвайшоў у пячору і як упала за ім гунька. Праз хвіліну з пячоры выскачыў цыган, выціраючы рукой губы.
— Que tai?— запытаўся цыган.— Ну, як? Павесяліўся мінулай ноччу?
— Уначы я спаў.
— Тым лепей,— сказаў цыган і ўсміхнуўся, вышчарыўшы зубы.— Ёсць закурыць?
— Паслухай,— сказаў Роберт Джордан, апускаючы руку ў кішэню па папяросы.— Я хачу, каб ты разам з Ансельма пайшоў да таго месца, адкуль ён будзе сачыць за дарогай. Там ты яго пакінеш, добра запамятаўшы тое Meena, каб ты мог пазней прывесці туды мяне або таго, хто яго зменіць. Потым выйдзеш на схіл, адкуль відаць тартак, і паглядзіш, ці няма там якіх змен.
— Якіх змен?
— Колькі там зараз вартавых?
— Васьмёра. Столькі там бачыў апошні раз.
— Ну, дык вось, падлічыш, колькі іх там цяпер. I паназірай, праз які інтэрвал змяняюцца вартавыя на мосце.
— Інтэрвал?
— Так, колькі часу стаіць там вартавы і калі прыходзіць змена.
— А я не маю гадзінніка.
— Бяры мой,— ён зняў гадзіннік з рукі.
— Вось гэта гадзіннік!— сказаў Рафаэль у захапленні.— Чаго тут толькі няма. Такі гадзіннік, пэўна, сам чытаць-пісаць умее. Колькі ж тут усялякіх лічбаў! У цэлым свеце, відаць, няма лепшага гадзінніка.
— He дурэй з ім,— сказаў Роберт Джордан.— А ты ведаеш, як вызначыць час?
— А няўжо ж не! Дванаццаць гадзін дня — гэта калі есці хочацца. Дванаццаць гадзін ночы — гэта калі спаць хочацца. Шэсць гадзін раніцы — гэта калі зноў есці хочацца. Шэсць гадзін вечара — гэта калі выпіць хочацца. Калі пашчасціць — напіцца. Дзесяць гадзін вечара — гэта калі...
— Хопіць ужо,— сказаў Роберт Джордан.— Годзе блюзніць. Я хачу, каб ты даведаўся, калі змяняюцца вар-
тавыя не толькі на тартаку і на маленькім мосце, але і на вялікім мосце, і каля будкі дарожнага майстра.
Ш не замнога будзе?— усміхнуўся цыган.— Можа, ты лепей каго іншага пашлеш?
— He, Рафаэль. Гэта надта пільная справа. Ты павінен зрабіць яе вельмі асцярожна, каб цябе не заўважылі.
— А як жа іначай,— сказаў цыган.— Навошта ты мне кажаш, каб я быў асцярожны. Хіба я падобны на чалавека, якому жыццё абрыдла?
— Будзь хоць трошкі больш сур’ёзным,— сказаў Роберт Джордан.— Бо справа сапраўды сур’ёзная.
— Гэта ты просіш мяне, каб я быў сур’ёзны? Пасля ўсяго таго, што ты раб'іў учора вечарам? Ты павінен быў забіць чалавека, а ты чым займаўся? Ты павінен быў забіць чалавека, а не рабіць яшчэ аднаго! I гэта ў такі час, калі мы бачылі столькі самалётаў, што іх бы хапіла, каб перабіць усіх нас, з дзядамі і прадзедамі і ненароджанымі ўнукамі на сто гадоў наперад, разам з усімі катамі, козамі і клапамі нашымі! Поўнае неба самалётаў, што так равуць, ажно малако магло б закіпець у грудзях нашых жанчын! Самалётаў, што засцяць сонца і равуць, як ільвы! А ты просіш мяне, каб я быў сур’ёзны? Я ўжо і так занадта сур’ёзны.
— Ну, годзе,— сказаў Роберт Джордан, засмяяўся і паклаў руку цыгану на плячо.— Занадта сур’ёзным таксама не трэба быць. Ідзі і заканчвай сваё снеданне і выконвай даручэнне.
— А ты?— спытаў цыган.— Што ты будзеш рабіць?
— Я пайду да Эль Сорда.
— Магчыма, пасля гэтых самалётаў ты ва ўсіх тутэйшых гарах ніводнай жывой душы не напаткаеш,— сказаў цыган.— Шмат у каго тут паджылкі трэсліся, калі яны праляталі.
— У іх ёсць больш пільныя справы, чым высочваць партызан.
— Можа, яно і так,— сказаў цыган і недаверліва пахітаў галавой.— А калі яны і гэтым не пагрэбуюць?
— Que va,— сказаў Роберт Джордан.— Гэта былі найлепшыя нямецкія лёгкія бамбардзіроўшчыкі. Такіх паляваць на партызан не пасылаюць.
— Яны на мяне нагналі жаху,— сказаў Рафаэль.— Сапраўды, яны мяне напалохалі.
— Самалёты паляцелі бамбіць аэрадромы,— сказаў яму Роберт Джордан, калі яны ўваходзілі ў пячору.—
Я амаль упэўнены, што ў іх было акурат гэтае заданне.
— Што ты сказаў?— спытала Паблава жонка. Яна наліла яму конаўку кавы і працягнула бляшанку згушчонага малака.
— Нават малако? Якая раскоша!
— У нас усяго хапае,— сказала яна.— Асабліва страху пасля тых самалётаў. Куды, кажаш, яны паляцелі?
Роберт Джордан нацадзіў сабе ў конаўку малака з дзіркі, праробленай у бляшанцы, выцер бляшанку аб край конаўкі і пачаў памешваць каву, пакуль яна не зрабілася светла-карычневай.
— Па-мойму, яны паляцелі бамбіць аэрадром. Ці ў Эскарыял, ці ў Кальменар. А можа, адначасова і туды, і сюды.
— Хай бы ўжо яны ляцелі куды далей і да нас не вярталіся,— сказаў Пабла.
— А як яны апынуліся тут?— спытала жанчына.— Адкуль яны ўзяліся? Мы ніколі не бачылі такіх самалётаў. I так багата. Можа, фашысты рыхтуюцца да наступу?
— Які рух быў учора на гэтай дарозе?— спытаў Роберт Джордан. Дзяўчына Марыя была побач, але на яе ён не глядзеў.
— Эй, Фернанда,— гукнула жанчына.— Ты ўчора быў у Ла-Гранху. Які там быў рух?
— Ніякага,— адказаў каржакаваты, прастадушны на выгляд чалавек гадоў трыццаці пяці, якога Роберт Джордан раней не бачыў. Ён быў сляпы на адно вока,— Як заўжды, некалькі грузавікоў. Дзве-тры легкавыя машыны. Ніякага руху войскаў пры мне не было.
— Ты штовечар ходзіш у Ла-Гранху?— спытаў Роберт Джордан.
— Ці я, ці хтось яшчэ,— адказаў Фернанда.— Хто-небудзь заўжды туды ходзіць.
— Ходзяць па навіны. Па тытунь. Па ўсялякія дробязі,— дадала жанчына.
Ці ёсць там свае людзі?
— А як жа. Рабочыя на электрастанцыі. Ды і іншыя ёсць.
— Якія ж навіны ты чуў учора?
— Pues nada. Ніякіх. На поўначы справы досыць паганыя. Гэта не навіна. 3 самага пачатку на поўначы справы паганыя.
— А пра Сеговію нічога не чуў?
— He, hombre Я не пытаўся.
— A ў Сеговію ты ходзіш?
— Ніколі,— адказаў Фернанда.— Там жа небяспечна. Там усюды кантрольныя пункты, правяраюць дакументы.
— А ты аэрадром там ведаеш?
— Так, hombre. Я ведаю, дзе ён, але блізка да яго ніколі не падыходзіў. Там на кожным кроку правяраюць дакументы.
— А ўчора вечарам не было ніякіх размоў пра гэтыя самалёты?
— У Ла-Гранху? He. Але сёння, напэўна, будуць. Учора ўсе абмяркоўвалі прамову Кейна дэ Льяна, які выступаў па радыё. А болей ні пра што не гаварылі. Ды вось яшчэ. Гаварылі, быццам Рэспубліка рыхтуе наступ.
— Што, што гаварылі?
— Быццам Рэспубліка рыхтуе наступ.
— Дзе?
— Гэтага ніхто не ведае. Можа, тут, можа, дзе ў іншай частцы Сьеры. А ты хіба чуў што-небудзь пра гэта?
— I гэта гавораць у Ла-Гранху?
— Так, hombre. Я зусім забыўся расказаць пра гэта. Але такія чуткі часта ходзяць. I пра наступ там заўжды ходзяць усялякія чуткі.
— Адкуль жа яны бяруцца?
— Адкуль? Ды ад розных людзей. Зойдуць два афіцэры ў кафэ ў Сеговіі ці ў Авіле, пагавораць паміж сабой, а афіцыянт пачуе. Вось і пайшлі чуткі. А апошнім часам, гавораць, нібыта наступ чакаецца ў нашых месцах.
— Чый наступ? Рэспублікі ці фашыстаў?
— Рэспублікі. Калі б фашыстаў, дык усе б ужо дакладна ведалі. He, гэта будзе вялікі наступ Рэспублікі. Хтосьці казаў — нават два. Адзін тут, а другі за Альтадэль-Леон, паблізу ад Эскарыала. Ты пра гэта нічога не чуў?
— А яшчэ што кажуць?
— Nada, hombre. Нічога. Хіба што пачакай. Яшчэ кажуць, нібыта рэспубліканцы збіраюцца знішчыць масты ў гарах, калі пачнецца наступ. Але ж каля мастоў усюды варта.
— Ты што, жартуеш?— запытаўся Роберт Джордан, пацягваючы каву.
— He, hombre,— адказаў Фернанда.
1 Літаральна: чалавек, мужчына (ісп.). Тут: сябар, дружбак.
— Гэты ніколі не жартуе,— сказала жанчына.— I шкада, што не жартуе.
— Ну, добра,— сказаў Роберт Джордан.— Дзякуй за навіны. Болей ты нічога не чуў?
— He. Людзі, як заўжды, кажуць, нібыта хутка прышлюць войскі, каб ачысціць гэтыя горы. Кажуць, нібыта яны ўжо ідуць. Нібыта яны ўжо выйшлі з Вальядаліда. Але такое заўжды гавораць. He варта зважаць на гэтыя плёткі.
— Чуў?— амаль зларадна сказала жанчына, звяртаючыся да Пабла.— Вось яны, усе твае размовы пра бяспеку.
Пабла задуменна глянуў на яе і пачухаў падбароддзе.
— А ты хіба не чула?— сказаў ён.— Вось табе і твае масты.
— Якія масты?— весела азваўся Фернанда.
— Ёлуп,— сказала яму жанчына.— Доўбня. Tonto. Выпі вось кавы і паспрабуй успомніць, пра што яшчэ там гаварылі.
— He трэба злавацца, Пілар,— сказаў Фернанда спакойна і бадзёра.— He варта трывожыцца з-за нейкіх чутак. Я расказаў табе і гэтаму таварышу ўсё, што запомніў.
— I болей ты нічога не памятаеш?— запытаўся Роберт Джордан.
— He,— з годнасцю адказаў Фернанда.— Добра яшчэ, лто я гэтулькі запомніў, бо на такія рэчы я звычайна не звяртаю ніякай увагі, ведаючы, што гэта, як заўжды, толькі плёткі.
— Значыць, там яшчэ нешта казалі?
— Магчыма. Але я не звяртаў увагі. Вось ужо год, як усё, што гавораць,— адны толькі плёткі.
Роберт Джордан пачуў, як Марыя, што стаяла ў яго за спіной, фыркнула, не стымаўшы смеху.
— Раскажы нам яшчэ якую плётку, Фернандзіта,— сказала яна, і плечы ў яе зноў затрэсліся.
— Нават калі і прыгадаю, дык не буду расказваць,— сказаў Фернанда.— He да твару мужчыне прыслухоўвацца да плётак і звяртаць на іх увагу.
— I вось такія будуць бараніць Рэспубліку!— сказала жанчына.
— He. Гэта ты яе выратуеш, узрываючы масты,— адказаў ёй Пабла.
— Ідзіце,— сказаў Роберт Джордан, звяртаючыся да Ансельма і Рафаэля,— калі вы ўжо пад’елі.
— Мы ідзём,— сказаў стары, і яны абодва падняліся.
Чыясьці рука легла Роберту Джордану на плячо. Гэта была Марыя.
— Еш,— сказала яна, не здымаючы рукі.— Еш паболей, каб твой страўнік яшчэ болей плётак мог вытрываць.
— 3-за тых плётак у мяне нічога ў горла не лезе.
— He. Так нельга. Паеш, пакуль да нас не дайшлі новыя плёткі.— Яна паставіла перад ім міску.
— He здзекуйся з мяне,— папрасіў Фернанда.— Я ж твой сябра, Марыя.
— Я з цябе не здзекуюся, Фернанда. Я жартую з Раберта, каб ён еў, a то застанецца галодны.
— Нам усім ужо час есці,— сказаў Фернанда.— Пілар. што здарылася, чаму ты нас нічым не частуеш?
— Нічога не здарылася, дружа,— сказала Паблава жонка і наклала яму ў міску тушанага мяса.— Еш. Хоць на гэтае ты здатны. Еш, еш!
— Дужа смачнае мяса, Пілар,— сказаў Фернанда, не страчваючы годнасці.
КНІГІ ОНЛАЙН
