Па кім звоніць звон
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 477с.
Мінск 1991
— Дзякуй,— сказала жанчына.— Дзякуй і яшчэ раз дзякуй.
— Ты на мяне сярдуеш?— запытаўся ў яе Фернанда.
— Ніколечкі. Еш. Чаму не ясі?
— Я ем,— адказаў Фернанда.— Дзякуй.
Роберт Джордан глянуў на Марыю: плечы ў яе зноў затрэсліся, і яна адвярнулася. Фернанда еў няспешна, і з яго твару не сыходзіў паважны і задумлівы выраз, яго годнасці не мог парушыць нават вялікі апалонік, якім ён еў, і ні цуркі падліўкі, што сцякалі па яго падбароддзі.
— Ці смачнае мяса?— спытала ў яго Паблава жонка.
— Вельмі смачнае, Пілар,— адказаў ён з поўным ротам.— Такое добрае, як заўжды.
Роберт Джордан адчуў на плячы руку Марыі — яе пальцы дрыжалі ад стрыманага смеху.
— Вось таму яно і смачнае?— запыталася жанчына ў Фернанда.— Пэўна ж,— працягвала яна.— Разумею. Бо гэта тушанае мяса, як заўжды. На поўначы справы кепскія, як заўжды. Тут мае адбыцца наступ, як заўжды. 3 цябе можна было б зрабіць помнік у гонар таго, што ёсць «як заўжды».
— Але ж гэта ўсё толькі плёткі, Пілар.
— Іспанія,— з горыччу прамовіла Паблава жонка. Потым звярнулася да Роберта Джордана:— Ці ж ёсць такія людзі ў іншых краінах?
— Няма іншай такой краіны, як Іспанія,— абачліва сказаў Роберт Джордан.
— Маеш рацыю,— сказаў Фернанда.— У цэлым свеце няма такой краіны, як Іспанія.
— А хіба ты бываў у іншых краінах?
— He,— адказаў Фернанда.— He быў і не хачу.
— Чуеш?— звярнулася яна да Роберта Джордана.
— Фернандзіта,— папрасіла Марыя,— раскажы нам, як ты ездзіў у Валенсію.
— He спадабалася мне Валенсія.
— Чаму?— пацікавілася Марыя і зноў сціснула плячо Роберта Джордана.— Чаму ж гэта яна табе не спадабалася?
— Людзі там няветлівыя, і я не мог ніяк уцяміць, якой мовай яны карыстаюцца. Увесь час толькі і гавораць адно аднаму: che?1
— А яны цябе разумелі?— спытала Марыя.
— Разумелі, адно толькі рабілі выгляд, што не разумеюць,— адказаў Фернанда.
— Што ж ты там рабіў, у Валенсіі?
— А я адразу паехаў адтуль, нават мора не пабачыў,— сказаў Фернанда.— Людзі мне там не спадабаліся.
— Згінь з вачэй маіх, ты, векавуха,— сказала яму Паблава жонка.— Згінь, пакуль мяне не вырвала ад цябе. У Валенсіі я пражыла самыя цудоўныя дні майго жыцця. Vamos! 2 Валенсія! He кажыце мне нічога благога пра Валенсію.
— А што ты там рабіла?— спытала Марыя.
Паблава жонка ўладкавалася за сталом і паставіла перад сабой конаўку з кавай, лустай хлеба і міску з мясам.
— Que? 3 Ты лепей спытайся ў мяне, чаго мы там не рабілі? Я ездзіла туды з Фініта — ён меў кантракт на тры дні карыды падчас кірмашу. Зроду я нідзе не бачыла такога велізарнага натоўпу. Ніколі ў жыцці не бачыла такіх перапоўненых кафэ. Трэба было выстаяць у чарзе некалькі гадзін, каб дачакацца століка, а ў трамвай зусім было немагчыма папасці. Удзень і ўначы ўсё тады ў Валенсіі ажно бурліла.
— А што ты там рабіла?— спытала Марыя.
— Усё,— адказала жанчына.— Мы хадзілі на пляж, плёскаліся ў вадзе, назіралі, як быкі выцягваюць на бераг з мора вялікія рыбацкія лодкі. Тых быкоў заганялі на глыбіню і там упрагалі ў лодкі, а яны ж імкнуцца назад, спярша ўплаў, а потым, адчуўшы пад нагамі дно, ледзьве не ўзбягалі на бераг. Світанне, і невысокія хвалі б’юцца аб
1 Чаго? (ісп.)
2 Яшчэ чаго! (ісп.)
3 Што? (ісп.)
бераг, і дзесяць пар быкоў цягнуць з мора лодку пад усімі ветразямі. Вось гэта і ёсць Валенсія.
— Што ж ты там яшчэ рабіла, апроч таго што глядзела на тых быкоў?
— Мы елі ў павільёнах на пляжы. Піражкі з варанай, дробна пасечанай рыбай і перцам, чырвоным і зялёным, і маленькімі арэшкамі, падобнымі да зерняў рысу. Піражкі былі такія далікатныя і рассыпістыя, а рыба так і раставала ў роце. I толькі што злоўленыя крэветкі, палітыя лімонным сокам. Ружовыя і салодкія і такія вялікія — чатыры разы кусануць можна кожную. Мы шмат іх паелі там. А яшчэ мы елі paella — такую страву з рысу і ўсялякай марской драбязы — рачкоў, малюскаў, ракавінак, маленькіх вугроў. Вугроў мы яшчэ елі асобна — падсмажаных у алеі,— яны былі маленькія і пакручаныя, як стручкі фасолі, і такія далікатныя, што іх не трэба было нават жаваць. 1 ўвесь час мы пілі белае віно, халоднае, лёгкае і вельмі смачнае, па трыццаць санціма за бутэльку. А закусвалі дынямі, славутымі валенсійскімі дынямі.
— Кастыльскія дыні лепей,— сказаў Фернанда.
— Que va,— сказала Паблава жонка.— Кастыльскім дыням месца на сметніку, а валенсійскім — на стале. Я прыгадваю тыя дыні — доўгія, як рука ад кісці да пляча, зялёныя, быццам мора, сакавітыя і хрусткія, а на смак — саладзейшыя за летні світанак. Я прыгадваю тых вугроў — дробненькіх, далікатных, складзеных купкай на талерцы. А піва! Яго мы пілі з самага абеду з вялікіх, як збаны, куфляў,— такое халоднае, што ажно шкло заўсёды пацела!
— А што ты рабіла, калі не ела і не піла?
— Мы кахаліся ў нашым пакоі, дзе на вокнах віселі жалюзі з дошчачак, а праз фортку над балконнымі дзвярамі ў пакой залятаў лёгенькі ветрык. Мы кахаліся ў гэтым пакоі, дзе нават удзень было цёмна за апушчанымі жалюзі, а з вуліцы даносіўся пах кветкавага рынку і паленага пораху ад феерверку, што ўзрываўся штодня апоўдні пад час кірмашу. Цераз увесь горад цягнулася traca — цэлая сетка феерверачных петард, яны былі аб’яднаны адна з адной, і тыя выбухі ляцелі ўздоўж слупоў і трамвайных правадоў, і па ўсіх вуліцах узнімалася такая траскатня і грукат, што нават уявіць цяжка.
Мы кахаліся, а потым зноў пасылалі па піва, і калі служанка прыносіла запацелыя ад холаду куфлі, я брала іх у яе каля дзвярэй і прыкладвала халоднае шкло да спіны Фініта, а той спаў і не чуў, як прынеслі піва, і ён казаў:
«Не, Пілар, не, жанчына, дай мне паспаць». А я казала: «Ну, ты, прачніся і выпі, паглядзі, якое яно халоднае»,— і ён піў, не расплюшчваючы вачэй, і зноў засынаў, a я сядзела, прыхіліўшыся да падушкі ў нагах ложка, і глядзела, як ён спіць, смуглявы і чарнявы, малады і такі лагодны ў сне, і адна дапівала ўсё піва, слухаючы аркестры, што праходзілі па вуліцы. А ты,— звярнулася яна да Пабла.— Хіба ты здольны зразумець такія рэчы?
— Нам з табой таксама ёсць што ўспомніць,— адказаў Пабла.
— Ёсць,— пагадзілася жанчына.— Пэўна ж, ёсць. У свой час ты быў нават болей мужчына, чым Фініта. Аднак мы з табою не ездзілі ў Валенсію. Ніколі мы з табой не клаліся ў ложак пад гукі аркестра, які праходзіць па вуліцах Валенсіі.
— Мы не маглі,— сказаў ёй Пабла.— Мы не маглі паехаць у Валенсію. Ты ж сама ведаеш, толькі не хочаш падумаць пра гэта. Затое з Фініта ты ніколі не ўзрывала цягнікоў.
— Хіба што,— сказала жанчына.— Толькі гэта нам цяпер і засталося. Цягнік. Так. Цягнік. Праўду кажаш. Супраць гэтага нічога не скажаш. Толькі гэта і засталося пасля ўсёй ляноты, няўдач і паскудства. Толькі гэта і засталося, дый яшчэ твая сённяшняя баязлівасць. Я не хачу быць несправядлівай. Але пра Валенсію хай пры мне ніхто не гаворыць благога слова. Чуеце, што я кажу?
— Мне яна не спадабалася,— спакойна азваўся Фернанда. — Асабіста мне Валенсія не спадабалася.
— А яшчэ гавораць, што мулы ўпартыя,— сказала жанчына.— Прыбяры посуд, Марыя, ужо час ісці.
Калі яна гэта вымавіла, акурат у гэты самы момант яны пачулі далёкі гул самалётаў, якія вярталіся назад.
РАЗДЗЕЛ ДЗЕВЯТЫ
Яны скупіліся каля выхаду з пячоры і сачылі за імі. Бамбардзіроўшчыкі ляцелі цяпер высока, імклівымі і злавеснымі наканечнікамі стрэл, раздзіраючы неба ровам рухавікоў. Яны сапраўды падобныя да акул, падумаў Роберт Джордан,— вастраносых акул Гальфстрыма, з шырокімі плаўнікамі-стабілізатарамі. Але гэтыя, што аглушальна равуць, зіхацяць на сонцы срэбрам шырокіх плаўнікоўстабілізатараў і лёгкай смугою прапелераў,— гэтыя руха-
юцца зусім не так, як акулы. Іхні рух нельга параўнаць ні з чым на свеце: яны насоўваюцца, як механізаваны фатум.
Табе абавязкова трэба пісаць, сказаў ён сам сабе. Мабыць, некалі зноў возьмешся за гэта. Ён адчуў, як Марыя кранула яго за локаць. Яна глядзела на неба, і ён спытаўся ў яе:
— Што яны нагадваюць табе, guapa '?
— He ведаю,— адказала яна.— Хіба што смерць.
— А па мне дык гэта проста самалёты, падобныя на саміх сябе,— сказала Паблава жанчына.— А дзе ж тыя, маленькія?
— Пэўна, пералятаюць горы дзесьці ў іншым месцы,— сказаў Роберт Джордан.— Гэтыя бамбардзіроўшчыкі маюць вельмі вялікую хуткасць, таму яны не чакаюць сваіх знішчальнікаў і вяртаюцца назад самастойна. Нашы ніколі не праследуюць іх за лініяй фронту. У нас не хапае самалётаў — нельга рызыкаваць.
Акурат у гэты самы момант тры знішчальнікі —«хейнкелі»— клінам прайшліся нізка над прагалінай, накіроўваючыся на іх. Яны з’явіліся над верхавінамі дрэў, нібыта тупаносыя, нязграбныя цацачныя самалёцікі, і раптам з грознай імклівасцю павялічыліся да сваіх сапраўдных памераў і пранесліся над галовамі з пералівістым выццём. Яны ляцелі так нізка, што ўсе, хто стаяў каля выхаду з пячоры, разгледзелі пілотаў у акулярах і скураных шлемах, заўважылі нават шаль, які матляўся за спіной у пілота першай машыны.
— Вось гэтыя сапраўды могуць заўважыць коней,— сказаў Пабла.
— Гэтыя і агеньчык тваёй цыгарэты ўбачаць,— сказала жанчына.— Апусціце гуньку.
Болей самалётаў не было. Астатнія, відаць, пераляцелі горы ў іншым месцы, і калі гул заціх, усе выйшлі з пячоры.
Неба цяпер было пустое, высокае, блакітнае і чыстае.
— Быццам кашмарны сон, ад якога прачынаешся сярод ночы,— сказала Марыя Роберту Джордану.
Вакол панавала такая цішыня, што не было чуваць нават таго амаль няўлоўнага гулу, які часам застаецца, калі гукі спакваля заціхаюць удалечыні,— быццам хтосьці націскае пальцам на вуха і адпускае, націскае і зноў адпускае.
1 Тут: зайчаня (ісп.).
— Ніякі гэта не сон, а ты лепей пайдзі і прыбяры посуд,— сказала ёй Пілар.— Ну, як?— звярнулася яна да Роберта Джордана.— Паедзем вярхом ці пойдзем пешкі?
Пабла кінуў на яе хуткі позірк і нешта буркнуў.
— Як хочаш,— сказаў Роберт Джордан.
— Тады пойдзем пешкі,— вырашыла яна.— Гэта карысна маёй печані.
— Ездзіць вярхом таксама карысна печані.
— Печані карысна, а азадку шкодна. Мы пойдзем пешкі, а ты...— яна звярнулася да Пабла,— ідзі і пералічы сваіх кляч, можа, каторая ўжо ўляцела зараз, разам з самалётамі.
— Табе даць каня?— спытаў Пабла ў Роберта Джордана.
— He. Дзякуй. Хіба што дзяўчыне?
— I ёй будзе карысна прагуляцца,— сказала Пілар.— Бо на кані яна можа навярэдзіць сам ведаеш якое месца і будзе ўжо ні да чога не прыдатная.
КНІГІ ОНЛАЙН
